DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Hripui, Hriselna leh Budget
Jun 26, 2021

Lalthlamuana Ralte

March 1-a chief minister-in a pharh tak, Mizoram Budget (2021-22) tlaikhawhnuah ka chhiar thar ve a. Kan hriat angin kumin budget hi hripui len lai a siam a ni a, India economy tlak hniam lai (tlema a ziaawm chhoh leh lai vel pawh a tih theih ang) a siam a ni a, Mizoram sorkar sum dinhmun a that loh lai taka siam a ni bawk a. Kawng danga sawi dawn chuan CM-in mau a ngaih pawimawh em em lai leh party flagship programme SEDP ngaihtuah tel chunga budget hi siam a ni a tih theih bawk ang. 

Covid-19 hri len lai a ni bawk a, budget pawh hi hripui leng kaihhnawih leh hriselna lam ngaihtuah chungin han thlir ta ila. Budget speech-ah Covid-19 hri leng vanga economy harsatna thleng chungchang tar lan a ni a, chu harsatna hmachhawnna tur leh a sut kianna tura ruahmanna sawilan a ni lo thung. Chik deuh phei chuan budget hian hriselna lam (health sector) hi a ngai pawimawh lo hle mai a tih ngam ang. Kumin chhunga ngaih pawimawh zual tur bik (allocations on priority sectors) zingah health sector leh a kaihhnawih, leh covid-19 dona lam a lang tel lo.  

Hripui len laia budget siamah hian health infrastructure thar siamna tur emaw a awm sa thuam thatna tur emaw a lang lo hi a pawi hle. Chumi awmzia chu, laboratory thar dinna tur te, damdawi sak thatna tur te, khawl leh hmanraw thar leina tur, a thuam thatna tur te hi health & family welfare department budget pawn lam atanga ngaihtuah a ngai dawn tihna a ni. Nge, SEDP a Cheng vbc 400 dah mawl tawp hi a tul tulah an pawhpeng zawk dawn? Engpawhnise, hripui leng kaihhnawih thil chi hrang hrangah sum hman tur a tam zel a rinawm si a, chutianga hman tur chu ruahman a ni si lo a, state budget pawn lam atanga sum an hai lut a nih loh chuan supplementary demand a pung lawihin a rinawm.

Health & family welfare department a thawktute hlawh (Salaries & wages) pawh hi nikum aiin kumin budget-ah hian a tlem zawk daih bawk. Chumi awmzia chu kum kal ta a health department a thawktute hlawh atana mamawh zat atanga chhutin Cheng vbc 47 vel zetin a daih dawn lo. (Ref. Demand-for-grants-2021-22, p.210)

Kumin (2021-22) Budget-ah hian Social Services Sector atana sum ruahman chu cheng vaibelchhe 4,077.29 a ni a, hei hi budget pumpui atanga 36.57% a ni. He sector hi mipui buaipuitu leh mipui tana thawktu leh tanpuitu department hrang hrang (health, education, PHE, etc.,) awmna a ni a. Hripui vanga hun harsa kan tawn mek lai hian he sector hi mipuiin kan mamawh zual a, sum pek tam pawh a mawh viau a ni. Mipui nawlpui dinhmun a la hniamna ramah phei chuan social service sector hi ngaih pawimawh a ni thin. Tawngkam danga sawi dawn chuan mipui dinhmun chawikan (Social development/human development) hi Delhi a AAP sorkar pawh a hmingthatna chhan a ni a, Scandinavian ram hote hmingthat rengna chhan pawh a ni.

Mizoramah chuan sorkar hmasa leh tuna sorkarte hian social sector an ngai pawimawh tawk lo tih an budget siam thinah hian a chiang hle. Kum 6 kal ta, 2016-17 atanga kumin thleng hian Mizoram budget-ah Health services atan hian chawhrualin budget pumpui atanga 5% vel chauh dah thin a ni. Hei hian hriselna lam ngaihthah a nih thin zia a tarlang awm e. Delhi sorkar chuan Education leh Health hi a ngai pawimawh a, zirna leh mipui hriselna lamah hian budget pawh a dah tam ber thin. 

Nikum Mizoram budget-ah khan health sector-a hman tur Cheng nuai 62,632.39 dah a ni a, chu chu budget pumpui atanga 5.84% a ni a, a kum hmasa lam aiin sum dah zat hi a tam nghe nghe. Sawi tawh angin hripuiin min chim buai lai hian hriselna lam leh damdawi inekawlna lam te ngaihpawimawh a hlawh a rinawm hle laiin kumin budget-ah hian health services atana pawisa dah hi nikum aiin a tlem mauh thung. 

Kuminah hian Health & family welfare department tan Cheng nuai Rs 62,373.62 dah a ni a, chu chu budget pumpui atanga 5.59% a ni. Sum dah zat hi Cheng nuai 258.77 zetin kum hmasa aiin a tlem zawk a, a percentage pawhin a tlem zawk. Sorkar hnathawk hlawh te, MLA fund te, sumdawngte thawhkhawm te, kohhran leh pawl hrang hrang thawh khawm te, mi thahnemngaite thawhkhawm te, sorkar laipui leh hmun dang atanga sum local te hmangin harsa takin hripui kan hmachhawn a, theihtawp chhuaha kan do laiin budget-a health department tana sum dah a tlahniam lawi si hi a mak tih loh rual a ni lo.

Kum tir lama pharh tak union budget-ah khan health sector hian ngaihpawimawh a hlawh hle a, kum kal ta aia he sector-a sum dah a punna hi 137% zet a ni. State dang nena inkhaikhin hi kan ching riau a, kan dinhmun hriatna atan pawh a tangkai awm e. Delhi sorkar chuan kumina hian an budget pumpui atanga 14% lai health sector-ah a dah (nikum khan 13.3% ania), covid vaccine a thlawna pekna atana senso tur te pawh budget-ah hian dah vek a ni. Kan thenawm Tripura sorkar pawh hian hripui len lai a ni bawk a, budget-ah health sector tana sum dah an tipung nasa hle a, nikum aia a punna hi 136% a ni dawrh mai. Nikum khan Cheng vbc 1057.12 an dah a, kuminah chuan a let aia tam Cheng vbc 1443.47 an dah. 

Meghalaya sorkar pawhin nikum aiin kumin budget-a health sector a sum an dah hi kum hmasa aiin 13% laiin in a pung. Manipur budget 2021-22 ah pawh Covid-19 kaihhnawiha hman tur liau liau Cheng vbc 70 dah hran tawp a ni a, kum hmasa aiin health sector a sum dah pawh a pung nasa hle. 

Latest News & Chhiar Hlawh