DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Article : Saphun leh Mizo hnam dan chungchang
Feb 06, 2023

August 1, 2011 khan Aizawlah thubuai pakhat ngaihtuah leh chinfel a ni a. 1975-a Nepal atanga rawn pem, inbengbela Mizo taka awm zui R. Lal-hmuaka leh a nupui hlui te thubuai a ni a. Ram chungchangah a ni.

Court-in an thubuai a ngaihtuahnaa sawilan chu R. Lalhmuaka hnam nihna chungchang a ni a. Kamlova Chhangte ang chiahin Mizo-a inpawma Mizo hnama inchhal zui a ni. Kamlova Chhangte ang chiahin April 22, 1998 khan sa a phun a. Kamlova Chhangte saphun Mizoram sawrkar aiawha sawrkar official ten an pawmsak lo ang chiah khan court chuan a saphun pawh a pawmsak lo a ni.

Kamlova Chhangte chungchang ngaihtuah tuten thupek an tihchhuaha an tarlan Mizo Customary Law (Mizo Hnam Dan)-a saphun chungchang pawh R.Lalhmuaka te court thubuaiah hian tarlan a ni a. Mizo nilo Mizovah a inlet thei lo tih a ni.

Mizo Customary Law section 92-a inziak -"Sa phun" can be performed or is to be performed only by a person belonging to a tribe within the Mizo community to join another tribe within the Mizo community after leaving his or her former tribe."

He Mizo Customary Law-a saphun dan inziak hmang chuan Kamlova leh Lalhmuaka te hi Mizo hnamah sa an phun thei lova. Amaherawhchu, kan Mizo Hnam Dan buatsaihtuten saphun chungchang an ziah hi Mizo hnamin kan tih thin dan enin a dik lo zawk a ni.

Saphun hi Mizo hnam hrang hrang zinga hman thin a ni tih kan hre vek a, amaherawhchu Mizo ni miah lo, Mizo thisen far khat pawh nei lo, Zo hnahthlak kan tih zinga tel pawh nilo hnam dang hi kan Mizo pi leh pute hunlai atang daih tawh khan Mizo hnamah kan Mizo pi leh puten an hunlai dan ang thlapin sa an lo phun tir tawh thin a ni. Kan Mizo Hnam Dan-a saphun dar 4 zinga 3-naah hei hi kan hmu a - Chak loh zawk vangin: Indonaa sala mante leh dinhmun chhiat avanga mi chak leh thil tithei zawk hnena intulutte chuan a lo rei hnuah an awmna hmuna an va belhte sa an phun thin.

He saphun dan hmang hian Lunglei leh khaw danga lal thin Sailo lal Vansanga chuan a pasaltha ten Chittagong phai an run tuma an man, Bengali mosolman Kahmu Ali-a chu a unaupaah pawmin Sailo hnamah sa a phun tir/sak a ni. Kahmuliana chanchin, a tupa Thangthuama Sailo, Chhipphir khuain heti hian a ziak: "Mizoram vai lo len hma kum 1870 velah Mizo te’n phaitual run an hrat hle a. Heng hun lai hian Chitagong (Bangladesh) ah an cheng a, Lunglei Lal Vansanga hovin an khua chu an zuk run a, mi tamtak an that a, an sum leh pai an laksak a, a then an man a, sal ah an hruai a. Kahmuliana te chhung pawh hi man zingah an tel a. A pa erawh chu a mantu pa hian a muzukfei in a chhunhlum a. A pa thattu pa hian bawhhla (Hlado) chham ruah ruah chungin a pa lu bung thi hnuang chu a ak zui ta a ni."

"An lalpa Vansanga chuan a mi man zinga a duhber a thlang a. Ka pu Kahmuliana chu a ma In-ah sal ang nilovin unau atan a lalut a. Muslim sakhua be tawh lovin Lusei sakhua biain Sailo sa a phun a. Heta tang hian Rolura thlah, Sailo hnamah a lo awm hlen ta a ni. A thlah chhawng zel te pawh kan duh emaw, duh lo emaw ni lovin kan pu Sailo nihna hi kan tawm lo thei lo a ni," a ti.

Sailo lal Vansanga'n unaupa-a a neih Kahmuliana hi Bangladesh-a mosolman sakhaw bia a ni a, Bengali mosolman emaw Arab hnam thlah kal zel engemaw ber a ni ngei ang. Chu hnamdang dik tak chu Sailo lalin Mizo hnam sakhaw danin Mizo-ah, chutah pawh Sailo-ah sa a phun tir a. Chu mai nilovin lal chhungkuaah sengluh a ni. Kahmuliana kha Rolura thlahte lalna tlang pakhat Samkhel khuaah lalin a awm nghe nghe a ni. Samkhel khaw lal thin, hnam dang Sailo-a saphun Kahmuliana tuchhuan (great grandson) chu tuna Mizoram sorkar-a engineer thudik sawi ngam Pu Ruata Sailo hi a ni.

MNF ten "Mizo Hnampa" ti-a an chhal Pu Laldenga hnam chungchangah hian Pu R. Zamawia'n heti hian a sawi a - "Amah ngeiina min hrilhdan chuan, anmahni thlahtu, a pû-in Pawih nupuiah a neih avangin, Pawih sa an phun a, Mizorama an lo luh hnuah Pûkpui lal, Ralte lal an rawn belh leh tâk avangin Ralte sa an phun leh a ni. An pû ber hi khawthlang lam atanga sáp puakphur zinga mi, Chin Hills lama awmzui ta,” niin a sawi. Pu Laldenga pu sap puakphur kha Chakma lo ni ta se, Zo hnam ni miah lovin Pawih sa phunin, a hnuah Ralte sa a phun leh tihna a ni.

Hei lo pawh hi kan Mizo lal pasaltha ten hnam dang an run, sala an hawn, Mizo hnama sa phuna Mizo hnam dan pumhluma Mizo nihna kan pek tam tak an awm ngei ang.

Lunglei-a Sailo lal Vansanga'n Kahmu Ali-a Sailo hnama sa a phun tir ang chiah khan 1942-43 a Tripura-a Bru hovin Ratnamani-a hova zalenna puanga an hel tum khan a chaklo zawk ta na na na chu sahimna zawng pawl an awm a. Sabual khaw lal Khawtinchawma'n Bru raltlan amah rawn beltute kha Mizo hnamah, Mizo hnam dana a thuneihnain, khawtlang mipui zawng zawng hriatpuiin a lo pawm tawh bawk a ni. Mizo ni ngai reng renglo, Mizo thisen far khat pawh neilo kha Mizo-a pawm niin Mizo-ah anmahni pawhin an inpawm a. Samkhel lal ni ta Kahmuliana, Chittagong-a mosolman sakhaw betu thin hnam dang Mizo dana Mizo a ni ang chiah khan 1940's ah pawh khan Bru engemawzat chu Mizo hnamah sa phun tir an lo ni tawh a ni.

Kamlova tan leh tan loh lam nilovin, Lalhmuaka tan leh tan loh lam pawh nilovin saphun chungchanga Mizoram sorkar-in kan hnam tih dan a ziah zinga saphun chungchang ziaka a dah hi a dik lo tih kan hriata, kan tih dik atan kan han tarlang a ni e.

Thubelh: Saphun hi Mizo pipute hnam leh sakhaw dan a ni a, 2022 ah chuan hman theih tawh lo dan thi a ni thung ang.

Latest News & Chhiar Hlawh