DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
ARTIFICIAL INTELLIGENCE HI ENGE NI?
Nov 14, 2023

-Er. Chhungpuia Renthlei


Zawhna dik thlapa chhang thei mihring ang tak Robot fing em em mai te, hmun hla tak atanga doctor ten damlo an zai thei te leh mihring tel miah lova Robot in car a khalh thei te hi mak i ti ve em? Internet a i duh zawng i zawn hian email leh Ads hmangin a hnuah i thil zawn kaihhnawih ang chi an rawn hrilh thin ang che. Facebook in i hun kal tawh thlalak a rawn pe thin che a, GPS hmangin i awmna lai leh i kal duhna i hre thei tlat tawh bawk. Heng te hi a mak zawng thlir chuan thil mak tak a tling ngei ang. Heng zawng zawng awm tirtu chu eng dang nilovin, computer software thil ti thei tak hmanga an siam “Artificial Intelligence (AI) vang a lo ni e.


Artificial intelligence (AI) hi Data Science peng pakhat, mihring anga ngaihtuahna nei a, kan thiltih dan entawn thei tura Computer Programming hmanga electronics hmanraw changkang thil tithei leh fing tak an siamchhuah hi a ni. Artificial Intelligence hi computer programming hmanga siam vek a ni. Mihring rilru nena inzawm, mizia chi hrang hrang lantir thei hmanrua eng pawh a huam thei bawk. Robot, Apple Siri, Google Assistant, Tesla self-driving car, Amazon Alexa, etc te hi a AI hmanrua an ni.


Artificial intelligence (AI) hi mihringin kan tih theih loh data tam tam tak chak leh mumal taka siamrem nan te, thil pianphung leh zia rang (pattern) hriatchhuah nan te leh rang tak leh dik tak si a thutlukna siam nan bakah zirlai leh harsatna chinfelna te tan pawh an hmang tangkai hle. Kan chhehvel hriat chian theih nan min pui a, harsatna min chinfel sak thei bawk


Artificial Intelligence (AI) tih tawngkam hi kum 1956 khan John McCarthy-an a phuah a. AI lama hmala hmasa bertu chu kum zabi 20 hun laia British computer thiam hmingthang Alan Mathison Turing-a a ni.. Hna hrang hrang thawk thei multipurpose mobile robot hmasa ber “Shakey” an tih chu kum 1969 khan an siamchhuak a. chu kum 1997 khan Super Computer “Deep Blue” hmangin mihring hneh thei khawpa fing robot fing tak an siam bawk. Kum 2002 khan hmun phiah thei Robotic vacuum sweeper an siam a, an hmang tangkai hle. Tichuan, kum 2005 leh 2020 inkar khan lam thiam, thleng sil thiam, tawng letling thiam robot fing tak tak an siam chho zel ta a ni. Robot kan tih mai te hi AI vek an ni kan ti thei awm e.


Artificial Intelligence(AI) hi chi hrang hrang a awm a, a tlangpuiin a thil tih theih (capabilities ) dan a zir leh a hnathawh dan kalphung (functionality ) a zirin an chi hrang hranga then a ni. A thil tih theih(capabilities ) dan a zirin chi thumah then a ni. Chung te chu,Weak Artificial Intelligence, General Artificial Intelligence, leh Super Artificial Intelligence te an ni.Tin,a hnathawh dan kalphung azirin chi li ah then a ni leh a. Chung te chu, Reactive Machines Artificial Intelligence, Limited Memory Artificial Intelligence, Theory Of Mind Artificial Intelligence, leh Self-aware Artificial Intelligence te an ni.


Weak AI : Narrow AI or Artificial Narrow Intelligence (ANI) tiin an sawi bawk.Mihring tluk tur khawpa siam an nilo.Hna engemaw bik chauh thawk thei tura siam an ni.AI zingah mi nawlpui ten kan hman tlanglawn ber a ni. AI an ni tih hrelo va tunlaia nitina kan hman mek te hi si an ni.Tunlaia WhatsApp hmanga Gas kan buk na te awlsam taka kan zawhna min chhang thei Microsoft’s Assistant Cortana leh Google Assistant te, Facebook’s newsfeeds, Amazon suggested purchases leh chatbots ang chi te hi Weak AI an ni.


Strong AI: General AI or Artificial General Intelligence (AGI) tiin an sawi bawk. Mihring ang maia fing leh thilti thei tura ruahman an ni. Data thahnem tak dah luh a ni ang a, Zirlai ang maiin heng te hi a lo zirchiang thin ang. Hemi atang hian thil thar tam a hre thei dawn a ni. Tunah tak chuan hmuh tur la awmlo mahse, nakin lawkah chuan mihring ang maia smart khawl changkang tak kan la hmu ngei ang.


Super AI (ASI) :Heng te hi AI ah chuan fing ber leh thil ti thei ber tura ngaih an ni. Hei phei hi chu mihring aia thil ti thei tura duan an ni.An thil hmuh leh hriat atangin fing takin an ngaihtuah thei a, hna khirh tak tak pawh an thawk thei. Hma lamhun tur an ngaihtuah thei a, an mahni an inbe thei bawk. Tunah hian theory a duan mek a ni a, eng hunah emaw chuan a taka hmuh beisei phawt mai ang aw.


1. Reactive Machines Artificial Intelligence: Thil thleng mek te uluk taka zir chianga, a tha thei ang ber a a tul anga thawk nghal thei tura siam an ni. - Google's AlphaGo leh IBM's Deep Blue system te hi a lar zual te an ni.


2. Limited Memory Artificial Intelligence:Tun hnai a mi leh hun kal tawh a thil thleng an khawl khawm thei a, heng data hmang hian hun lo la awm tur atan thu tlukna dik leh fel tak an siam thei. Entirnan, mahni a inkhalh thei car "Self-driving cars" an tih te hian kawng kual dan te, traffic lights leh signs te, kawng bula thil awm te leh speed limit leh thil pawimawh hrang hrang an lo khawlkhawm a. Heng data an neihsa hmang hian Mihring tel miah lovin passenger a phur kual thei thin. 


3. Theory Of Mind Artificial Intelligence:Mihring che zia leh rilru put hmang zir chiang tur leh he an thil zirchianna hmanga polite taka mihring kawm thei tura duan an ni. Tunah hian an la siam lo a, theih tawp chhuah mek a ni.


4. Self-aware Artificial Intelligence:Hei zet hi chu fing tak a ni. Mihring ang maiin chhia leh tha hriatna te, hlimna leh lungngaihna te an anga, an mahni tana tha leh thalo tur pawh an hre thei dawn a ni. Tunah hian an la siam lo a, suangtuahna mai a la ni.


AI hian Data input awmze nei takin a thliar hrang thei a, memory ah a save thin. Kan mamawh chhanna min pe thei thin. Mihring ten lehkhabu kan chhiar atanga thiamna finna kan nei ang mai hian AI hian input device hmanraw hrang hrang hmangin data pawimawh a la lut thin. Entir nan, Google, Facebook leh online shopping software ten customer profile leh kan thil tih an lo record vek thin. Google, Youtube leh Online shopping website ah thil engemaw zawng ta la, nangma profile leh i thil tih a lo record vek avangin i thil zawn ang chi kha email hmangin an rawn thawn thin ang che.Tin, i thil zawn ang chi advertisement i hmu deuh reng bawk ang. Heng te hi AI vek an ni.


Kismet ti a an koh, kum 1990 chho a robot an siam chuan hming aw ri leh chezia atangin an rilru put hmang a hre thei. Nula hmeltha tak ang mai robit an siam Sophia chu Saudi Arabia chuan an ram khua leh tui nihna an pe. Mihring nilovin khua lehtui nihna a neih chung changah Inhnialna nasa tak a chawkchhuak nghe nghe.


India ramah chuan 1960 khan professor H.N. Mahabala hmalakna in bul tan a ni. Tunah hian India hian AI lama mithiam 416,000 lai a nei mek. India rama AI company lar deuh deuh te chu:-Tata Elxsi Ltd, Bosch Ltd, Kellton Tech Solutions Ltd leh Happiest Minds Technologies Ltd te an ni.


Kum 2020 khan Information Technology company lian “Big Tech” companies ti a an vuah ;Amazon, Google, Facebook, Apple, leh Microsoft te chuan AI starup project 13 an ruahman. Mithiam te chhut danin AI hian hna maktaduai 80 lai thawksak thei tura an rin lain, World Economic Forum chuan kum 2025 hnu lamah hna thar maktaduai 97 lai a siam belh in an sawi­thung.


November 30, 2022 khan AI startup company pakhat, OpenAI chuan Neural Network lian tak mihring leh kháwl (AI) inbiak theihna ChatGPT an tih mai "Generative Pre-trained Transformer" an siam a. Khawvela AI advance ber zinga mi a ni. Mihring ang maia kan biak theih nan hnam hrang hrang tawng hrethiam thei turin Natural language processor chak tak a nei.


He software hian khawvel tawng hrang hrang a hrethiam a, kan zawhna leh hriat duh apiang kha mihring ang main chawp leh chilhin min rawn chhang nghal zat zat thei. ChatGPT hi mipuiin kan hlut hle a ni ang, release atanga kar khat chhung lekin 5 million users a nei hman hial mai.March 13, 2023 khan GPT 4 version an tlangzarh leh a, hei phei hi chu fing tak a ni. Hla a phuah theia, music a siam thei a. Zirlai homework a tihsak theia, question a siam thei a, competitive zawhna hrang hrang a chhang thei.


Google chuan mihring ngaihtuahna aia chak zawka chips design thei AI an siam. Mihring ten thla khat lai chips siam nan hun an hman laiin AI chuan darkar 6 lekah a zo fel vek thei. Khawvel mihring tam zawk te hian mipa aiin hmeichhe tawng ri hi hriatnuam kan tih zawk avangin AI ah hian hmei­chhe aw ri an hmang thin.


Artificial Intelligence hian Lirnghing ,tlangkang leh chhiatna hrang hrang awm hun tur a hrilhlawk theia, thlalak hlui leh chhe tawh a siam that leh theih bakah Cancer enkawl nan leh inven nan an hmang tangkai hle. Khawvela pawl hrang hrang ten rang taka tawng leh zung zung nan an hmang tangkai hle.


Digital age ah kan cheng tawh a, kum 2000 chho atang khan AI hi an hmang lar hle a, tunlaia khawl changkang chin za a 70 phei te hi chu AI nena thuam an ni tawh. Kum 2025 ah chuan hmangtu maktaduai 97 an tlin an ring.


Google leh Oxford Research te chuan tun hnaiah khan hmui phun hriat theihna AI system an siamchhuak a. mihring thluak aiin 12.4% laiin a hrethiam zawk. Tin, kum 2025 ah chuan khawhar hnem atana kan vulh thin, ui leh ransa dang aiah Robotics pet kan uar hle tawh tur thu Animal welfare researcher Dr. Jean-Loup Rault-a chuan a sawi. Kan buaipui em em ui ek pawh a tlem phah sawt ngei ang!


AI an hman avangin Internet kaltlanga film streaming service lar tak Netflix te chuan US dollar vaibelchhe khat lai sum an hailuh phah. Amazon Go stores phei chuan kum 2021 khan US dollar vaibelchhe 4.5 lai an la lut bawk. Tin, agriculture lamah pawh AI system hi an hmang uar tawh hle. Thlai ven nan leh a eichhetu rannung thah nan robic pets - Sava lem, phengphehlep lem leh sazu lem an siam teuh tawh mai.  


AI an siam chhan tlangpui te chu computer hmanga hna khirh leh harsa bik thawh nan te, tawng lethlin nan te, ri leh rim, thil nihphung hriat theih nan te a ni. Artificial Intelligence hian kan nunphung pawh nasa takin min thlak thleng mek zel a. AI hmangin chemical leh construction hna hlauhawm tak tak te khawl hmanga thawh a ni mek a. vehicles, smartphones, leh home devices te pawh an fing sawt hle mai. Tunlaiah phei chuan naupang leh kum upa te tanpui thei leh kawm hlim thei Robot te pawh an siam tawh. Tin, zirlaite tanpui thei tur AI software pawh a awm teuh tawh mai. Mamawh hun apianga doctor rawn theihna pawh kan nei tawh bawk.   


Hei bakah data tam tak a dahkhawm thei a, a zirchiang thei a, chu chuan thil awmdan, a hmangtu te duh zawng, an thil tih , etc. te ang chi a zirchiang thei a, thil thleng tur a hrilhfiah thei a, hmalam hun tur projection a siam thei bawk. Hei bakah mihringte thil hmuh leh tawng hrang hrang lehlin, lehkha chhiar, hmuh leh thusawi thiamna ang chi te hi a entawn in, a zir thiam thei bawk a ni. 


Artificial intelligence hian kan nitin nunphung a her danglam mek a. Industry hmasawn zelna torah pawh mamawhna a sang chho hle. Big data, robotics leh IoT ang chi technology hmanraw tangkai ber a ni chho ta. Retail, Shopping, Sports, Fashion, Security, Surveillance bakah thil siam leh siamchhuahna hrang hrangah kan hmang uar hle mai.


AI thiam te tan hnathawh theih pawh a pung chho nasa hle mai bawk. Industry hrang hrang Artificial Intelligence (AI) an hmang tangkai chho zel a, helam hawia career guidance kan neih a hun viau tawh. Khawvel ram hrang hranga Industry lian ten an mamawhna sang chho zel a, tun hnai chho atang phei chuan AI lama thiamna nei kan neih phawt chuan hnathawh tur tam tak a awm a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh