DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Chawlhna tuikamah Mafaa ka hmu - II - Fanai Familia Laltansanga
Mar 02, 2019

Mafaa thu leh hlate hian mihring thlakhlelh ngawih ngawih ramah min hruai thleng thei asin. Chu tak chu a thu leh hla hausakna chu a ni reng alawm. Sum leh paiin a lei theih loh Chawlhna tuikam, rilru, thlarau leh taksa hahdamna, thlamuanna, hlimna leh lawmna ramah min hruai thleng thei. Chu chu a ropuina chu a ni chhap e. Mafaa thu leh hla hian Zofate hlimna min pe. Chawlhal vanglai taka Zotuithiang, vawt raih mai han khiat khalh khalh ang hian hrawk a fahin chhawlhal a tireh sawng sawng a, Thal-va-ek char chhun ni sen sat vanglaia khiang hlim, daihlim nuamah mi a chawlh hahdamtir a, Zothlifim angin kan Zotlang ram nuamah hian a tleh heuh heuh va, Chhemdamthli iangin min chhem dai sawng sawn thin a ni lo’m ni?
Isua Krista bâwi, tirhkoh ni tur koh, Pathian Chanchin Tha hril tura tihhran, mihring tirh chhuah ni lo, mihring zarah ni hek lova, Isua Krista leh mitthi zing ata a kaithotu, Pa Pathian zara Pathian duhzawnga Krista Isua tirhkoh Paula chuan, “Kei ka tan zawng dam hi Krista a ni si a, thih pawh hlawkna a ni,” (For to me to live is Christ, and to die is gain. KJV) a ti a. Mafaa Hauhnar chuan, “Kei ka tan chuan nun hi Thu leh Hla a ni si a, thih pawh Chawlhna Tuikam,’ (For to me to live is Literature, to die is rest in peace beside the still waters),” a ti thung. “He khawvel ram zauvah hian sum leh pai leh in leh lo rohlu engmah ka nei ve miah lo va, ka rohlu neih chhun chu ka thu leh hlate hi an ni asin,” tiin min hrilh lawm lawm thin asin, ka nau Mafaa hian.
Helai Bible chang han sawi rik taka zarah chuan, thawkkhat lai khan ‘Nun Krista’ hi an insawifiah siak ka ti mai a, a atthlak ka ti khawp mai. He ?awngkam hi kaihlek a ni a, awmze nei lo emaw, awmze tam tak nei thei, ‘ambiguity’ emaw a nihna lai a awm. Pu Rokunga hla, “Kan Zotlang ram nuam hi chhawrpial run i iang e,’ a tiha “Chhawrpial” hi pa huihphai deuh leh pa darbente chauh lo chuan hrilhfiah an tumin ka ring lo. Hrilhfiah chi ni hek lo! Suangtuahna ram ami daih alawm. Chutiang bawkin Pathian lehkhabu thianghlima Johana inlarna, Isua’n ziak rawh a tih vanga a ziak ‘Johana Hnena Isua Krista Thu Puan Chhuah,’ Thu Puan kan tih tak mai pawh hi inlarna hmutu berin a hrilhfiah loh chuan mi dangin lo hrilhfiah vak chi pawh a ni lo va, hrilhfiah loh chi lah a ni hek lo.
Bible lo letlingtu Mizo mi hmasaten ‘still waters’ Chawlhna tuikam tia an lo letling hi chu a fuh khawp mai. Sap tawng thiam ril vak loten, “Still waters chu tui luang lo, tui tling sawina alawm. Beramin tui luang lai an in ngai lo va, tui tling sawina a ni a, an letling dik lo,” tiin an sawisel maw? Still waters chu literally chuan suar chhe taka lui luang ri hum hum ni lo, lui luang dam diai sawina lam a ni mah a. A Hebrai tawng chuan ‘Mel chariot’ a ni a, rilru, tisa, leh thlarau chawlh hahdamna hmun sawina a ni. Chutiang khawpa Mizo tawnga lo letling thiam kan mi hmasate, Pastor Challiana te, Pastor Chuautera te, Pastor Chhuahkhana te, Pastor Liangkhaia te khan Lal tawngtainaa ropuite tih hi an tihsual a nih ka ring thei mawlh lo. Sap tawng glory chu ropuina tih a chiang reng mai. Ropuite an tihna chhan kha a awm ang. Chu chu kohhran hian an zah a, an la hmang chhunzawm a ni maiah ka ngai. Kohhran hian kalphung nghet a nei. Pathian thu khirh lai pawh hi kohhran mite hnenah a khirh zawngin an sawi an sawi ve mai mai ngai lo va, chu chu kohhran zahawmna a ni. Zai thiam leh hla phuah thiam BCM choir conductor Pu Lalduhawma Chhakchhuak chuan heti hian a ziak-

ROPUI….. ROPUINA
Lal Isuan a zirtirte tawngtai dân tûr a zirtir kan hman dân hi Didakhe (Didache - Apostol-te chanchin leh an zirtirna chanchin lehkhabu) atanga lâk a ni. A letlingtu, kan mi thiam hmasate hian ngunthlûk leh uluk taka an lo lehlin a ni.
Hmân deuh atang khân ‘ropùi’ tih thu hian sawi a hlawh hle mai. A grammar zâwnga a fel lohna a lo awm a nih pawhin a sawituin kan hriatthiamna hi a pawimawh. Kan mi hmasate thil lo dah ngaihhlut thiam hi thangthar fing leh fel nihna a ni ang. Anni'n duh taka an lo dah, a dik lohna emaw a fel lohna emaw chin peih viau hi mi thiam nihna a ni hran lo va, ngaihlu thiam nih hi mi ropui nihna zâwk a ni. A hnam zâwnga sawi dâwn pawhin kan mi hluite leh an thil tih kan ngaihhlut thiam poh leh hnam zahawm kan ni mai zâwk dâwn a ni.
Mafaa hian Chawlhna Tuikama a thil hmuh mawi tak takte chu awlsam takin a ziak chhuak zung zung mai thei bik hlei nem. That is the problem! Mahni nun thap a, thisen sang leh zunthlum neih huama Mizo ?awnga ziak chhuak turin ngaihtuahna sen reng a ngai. Hna hahthlak tak a ni, chu hna chu. Talent ringawtin a daih seng bik lo. Taihmakna leh ?hahnemngaihnaa Puanngo tah zawh puk theih ngawt a ni bawk si lo. Chuvang tak chuan Mafaa hi Chawlhna Tuikamah chauh a cheng reng bik lo va, Thlaler ram rovah ar-khaw-thim-daiin a vakvai zing khawp a, Vaihna Vartianah te hian chakai khawrh a ngai fo va, nun tuihalna a nei zing hle bawk asin. A nun khawhar leh mangang leh tuihalna chu chawlhtui ningzu-in a fah zo si lo. A nun khawharzia hi ka hmu khiau va, ka lainat hle thin a ni. Mu leh mal a neih loh chang lah a tam narawh e! Mi khawngaihthlak tak a nihna lai a tam.
Mizo ziaktu ropui Mafaa nun hi English romantic poet zinga mi nung pathum, English literature hausa tak kara Chawngmawii anga êng mawi tak leh langsar em em P.B.Shelley te, Lord Byron te leh John Keats te nun nen hian ka khaikhin lo thei lo. An rilru hi a no em em vek hlawm a, hypersensitive an ni. An ngaihdan a nih tawh loh chuan hlauh an nei lo, keite hliam tuar angin an kawlh em em vek. English romantic poet pathumte hian English social institution ngelnghet tawh lutuk chu zankhat thilthua sawi?hiah vek an tum. An hlawhchham let der a, a vawtu-in ek an cheh a, an nunin a tuar.
Mafaa hi P.B.Shelley chungchang an sawina, ‘Angel mawi tak, a duhthuthala khawsa thei si lo, a thla mawi tak zap zapa thlawhchhuah tum tang tang, thlawk thei bawk si lo,’ ‘A beautiful and ineffectual angel, beating in the void his luminous wings in vain,” ang chiah chiah hi a ni, kan ti thei bawk ang.
Lord Byron kha thu thiam tak a ni a. Mahse, a nun khan a zir lo va, amah pawhin hreawm a ti khawp a, a nunin ama tuh rah a seng dan hetiang hian hla a phuah a.
“The thorns which I have reap’d are of the tree
I planted; they have torn me, and I bleed.
I should have known what fruit would spring from such a seed.”
A naupan laia a piansualna, a ke bai a nuin a lo nuihzat a, sawisak nan a lo hman avanga a rilru piansual dan chu hetiang hian hla a phuah bawk a:-
“An thus, untaught in youth my heart ta tame,
My springs of life were poisoned, ‘Tis too late!”
“A thing of beauty is a joy forever,” tih hla tha zet phuahtu John Keats pawh kha Mafaa nun ang nun nei mi tho a ni a. Mi bik hi chu an danglamin an dangdai chawk. An dam rei lo chawk bawk. Mahse an nung reng thung. An sakhming leh an thu leh hlate hi a hlui lo a thar leh thin. A chul thei lo, an thu leh hlate hian mi la tihlim reng a. Chu tak chu a lawm, John Keats-a’n:-
“A thing of beauty is a joy for ever:
Its loveliness increases; it will never
Pass into nothingness; but still will keep
A bower quiet for us, and a sleep
Full of sweet dreams, and health, and quiet breathing,” a rawn ti ta chiah reng a ni.
Mafaa hi William Wordsworth hla, ‘Lucy’ nen khan ka tehkhin fo bawk a. A nun a khua a har a, Lucy ang khan mawi hle mah se, mahniin fianrial hun a hmang tam tih ka chiang. Ka vaibel tih tlukin ka chiang a nia. Chu a fianrial nun chu Lucy-ah hian;
She dwelt among the untrodden ways
Beside the springs of Dove,
A Maid whom there were none to praise
And very few to love:
A violet by a mossy stone
Half hidden from the eye!
—Fair as a star, when only one
Is shining in the sky.
She lived unknown, and few could know
When Lucy ceased to be;
But she is in her grave, and, oh,
The difference to me!” tiin William Wordsworth hian a phuah.
P.B.Shelley khan Angel leh Seraphim angin a fel famkim lo a ni tih a inhria a, hla a phuah hial-
O world! O life! O time!
On whose last steps I climb,
Trembling at that where I had stood before;
When will return the glory of your prime?
No more -- Oh, never more!

Out of the day and night
A joy has taken flight;
Fresh spring, and summer, and winter hoar,
Move my faint heart with grief, but with delight
No more -- Oh, never more! tiin a nun a lo in tlahdah chu a inchhir a, pawi a ti?ngawih ngawih. Mahse, maurua anga tuai thar leh theih a ni tawh si lo.
Thla Hleinga zana Chhawrthlapui êng hi a mawi khawp mai. A êng chuan lei chunga Pathianin a lawm em em hringfate lung a tileng em em zel. Mihring taksa hmun thuma ?hena hmun hnih lai hi tuiril vek a ni mai thei e. Chu tuiril leh tuihnâng chu Thla khian a hip a, kan lo romatic ta a, kan lung a lo leng ta pawh a ni thei. A ni lo thei bawk. Ka sawi tum dik tak zawka chu Thla khian amahin enna a nei lo va, Ni-in a chhun en lam kan hmuh hi Chhawrthla eng no kan lo ti ta a, a mawi em em a ni. Mafaa hi amah lawngin a êng mawi ngawt thei lo va, JF.Laldailova khan a chhun êng a ni lo maw?
Zantiang Chhawthlapui eng mawi tak phenah khian thim a zing mup mai. Thim thuahhnih ni lo. Chu chu the dark side of the moon an ti a. Far side of the moon a awm a, Bright side of the moon a awm bawk. Chu chu lei leh vana thil awmzia ve reng a ni. Sual a awm a, tha a awm a, mawi a awm a, mawi lo a awm. Eng a awm a, thim pawh a awm ve tur alawm. Hmangaihna a awm a, inhuatna leh khakna a awm. Malsawmna leh anchhia, thihna leh nunna. Sawi zel dawn ila Hmangaih Johana sawi angin, “chung chu ziak vek ni dawn sela, lehkhabu ziak tur zawng zawng chu khawvelah pawh hian lengin ka ring lo.”

Latest News & Chhiar Hlawh