DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Dam chhung ni Arithmetics
Nov 21, 2021

Dr. C. Lalrampana

A KAMKEUNA: Hring nun dam chhung ñi hi tawng bul zawk Latin chuan Vita spatium tih a ni a; Grik tawng chuan διάρκεια ζωής (diárkeia zoís) a ni. Saptawng chuan life span tih a ni. Mihring lo pian chhuah phat atanga a hnuk chah thleng hi a dam chhung ni chu a ni. Mihring bakah thing leh maurua, hlobet leh nungcha zawng zawng , engkim thaw thei tawh phawt (all living organism)-te pawh hian dam rei zawng, dam chen tur bituk lawk an nei theuh a, an zavaia dam rei zawng tar lan kim sen a ni lo. Tun tumah chuan mihring dam chhung ni chhiar dan thlur bing ila a tha awm e. 

MIHRING DAM CHHUNG: Bible-in a sawi angin mihring dam chhung hi kum 70 a ni a; mi hrisel bik tan erawh kum 80 thleng pawh a ni thei. Mahse, hei hi chawhruala chhut a ni ngei ang (Sam 90:10, 12). Khawvel mi thiamte chhut danah erawh mihring dam rei zawng chu kum 120-150 a ni. Tun lai khawvela mihring dam rei ber, Guinness World Records chu Jeanne Calment, France mi niin kum 122 leh ni 164-a dam thleng a ni. Mipa dam rei ber chu Japan mi, Jiroemon Kimura niin April 19th, 1897-a piang kum 116 leh ni 54-a upa a ni.

Bible-a mi hmasate kha tun lai mite nena khaikhin chuan an dam rei hle  khatih hun laia dam rei zual 10-te tar lang ila:
    10. Enoka –K. 365
    Gen. 5:18-24; Luka 3:37; Heb 11:5; Juda 1:14-15
    9. Lameka -K. 777  
    Gen 5; Luke 3:36
    8. Mahalalela - K. 895    
    Gen. 5:12 -17; 1 Chro. 1:1; 4:14 -15; Luka 3:37
    7. Enosa - K  905     
    Gen. 4:26; 5:6 -11; Luka 3:38
    6. Kenana - K. 910    
    Gen. 5:9,10,12,13,14; Luka 3:36 -37; 1 Chro. 1:2
    5. Setha – K. 912 
    Gen.  4; 5; 1 Chro. 1:1–3
    4. Adama - K. 930 
    Gen. 1;  2:4 ; 3:24; 4; 5
    3. Nova - K. 950 
    Gen. 5:29
    2. Jareda - K. 962   
    Gen. 5:18 -21
    1. Methusela–K. 969
    Gen.5:21–27

A dam rei lo ber, Enoka pawh kha kum 365 lai a dam a, tun laia dam rei ber,  Jeanne Calment erawh kum 122 leh ni 164 chauh a dam a ni. Mihring zinga dam rei ber, Mathusela kha kum 969 lai a dam a; hetia han ngaihtuah mai hi chuan a awihawm loh viau mai! Mahse, Pathian remruat a ni miau a, pawm loh ngawt chi a ni lo vang. 
    
HRINGNUN KHAIDIAT: Mi thiam zawkten mihring dam chhung khaidiat an then dan chu hetiang hi a ni;
    Nausen : Piantirh-Kum 2;
    Naupang tir: Kum 3-8;
    Naupang laihawl-Kum 9-11;
    Tleirawl/rawl thar: Kum 12-18;
    Thalai: Kum 19-40;
    Vanglai: Kum 41-60
    Tar hun: Kum 61-80 & a chung lam zawng.
    Hringnun khaidiat hrang hrang khi ngun takin bih la, eng lai khaidiat berah khian nge i awm tih chu mahni theuhin kan hre chiang ber mai awm e. Hetianga hringnun khaidiat then hran indawt dan hrang thliah hi alawm Bible-in dam chhung ni chhiar dan a sawi chu! Zirna sikul rap tawh chin tan chuan chhiarkawp mãwl ber chi belh leh paih kan thiam theuhin a rinawm. Zirna sikul rap ngai lo, lehkha thiam lo (illiterate person) pawhin nambar ziak thiam lo mah se, pakla hisap tal pawhin a hringnun dam chhung khaidiat chu sahal khaiin a finfiah thiam tho thin.
     
DAM CHHUNG NI CHHIAR DAN ARITHMETIC: Dam chhung ni chhiar dan hi ngun takin mahni kum kal lai theuh nen khaikhin teh ang u. Eng hunah hian nge kan awm? Bible-in dam chhung ni kum 70-80 anga chhut pawhin thenkhat chuan dam chhung hun kan nei rei tawh lo mai thei? Dam rei loh hlauvin Covid-19 hripui lakah kan inveng fimkhur viau va, kan tihkhaiin kan thlabar (panic) viau chu a nih hi! Mahse, damrei erawh thawhrimna leh lungngaihna mai a ni.

August 8, 1963 khan ka lo piang a, tunah kum 58 ka ni mek. Vanglai hunah awmin pavalai ka ni mek. Ka tar ve teuh ta hle mai. K. 80 thleng dam tur ni ta ila kum 80-58 kan paih chuan kum 22 chiah khawvelah hun ka la nei tihna a ni. Kum 1988 khan ka piangthar tan a, kum 25 chhung zawng khan Pathian lam ka hawi ngai lo. Ka pianthar atangin kum 33 chhung hun ka hmang leh mek; mahse, khatih karah khan suala tluk chang ka nei fo thin. Ka hun pum Lalpa tan ka hmang thei lo. Ka hun liam tate ka thlir kira ka va han inchhir tak ēm! Lalpa tan hun ka va la hmang tlem tehlul ēm! Inchhir a sãwt tawh si lo.

Kum 22 la dam thleng tur ang paw’n hisap ila Lalpa tana ka hun hman zawng zawng hi khawvel tana ka hun hman aiin a tlem daih zawk a. Kum 22 la awm mah se, suala tlu nawn leh thei ka la ni lehnghal. Sualah tlu nawn leh ta ila kum engzat nge a awh ang? Lalpa tan hun ka va’n hmang tlem tak êm tiin ka damchhung ni ka chhiar thin. Kan dam chhung ni chhiar dan chu kan kum mila Lalpa tana hun kan pek dan chhut chhuah hi a ni. 

Dam chhung ni chhiar dan kan thiam ta

Kan dam chhung ni rei lo tak karah hian chhungkua; mi rethei; khawtlang leh ram tan engtin nge hun kan hman thin? Mipui chanai ei ruk nan nge, chhungkua; mi mal; thenawm; khawtlang; sorkar leh ram tana hnawksak zawngin em ni dam chhung ni kan hman thin? Ngun taka dam chhung ni chhiar a pawimawh hle. Zofate hi social media hrang hrang hmang tangkaia Pathian thu sawi uar ber kan ni ngei ang; mahse, kan nunah takna, dikna leh rinawmna hmuh tur a awm chuang si lo. Kan inngaihtuah chian a ngai takzet ta e.

A TLANGKAWMNA: Ram hruaitu politician leh sorkar mi lian (bureaucrats) zingah dam chhung ni a chhe zawnga chhiar an tam thin vang em ni India rama state rethei ber leh intodelh lo ber kan nih reng bik? Mihring nuai 12.6 chauh kan ni. UT kan nih atangin kum 49 kal mekah hian eng kawngah mah kan la intodelh thei si lo chu a ni si a. Cancer, HIV/AIDS, ruihhlo hlauhawm tawlh ruk leh Covid-19 hripuiah erawh mihring tam zawng mila chawhruala chhutin India rama state zingah kan intodelh ber lawi site hi a van zahthlakin a van rapthlak tehlul em?  Zah nachang kan hria em le? Dam chhung ni chhiar dan thiam loh vang a ni tih a chiang hle mai. Dam chhung ni chhiar nachang hre lova duhamna leh hlemhletnaa khat, mahni hmasial, thenawmte huan lo ram, inhmun nēk ching, leh mahni nun uluk duh lote hian van lehkhabute keu a niha kan dam chhung hun chhiar dan chipchiar taka a maltē tēa vantirhkohten an chhiar chhuah khum hunah chuan mi tin kan thiltih ang zela relsakin kan la awm ngei ngei dawn si a? (Thup 20:12). Thenkhat tan chuan a huphurhawm viau ang. Chutih hunah chuan inchhir engang mah ila a sawt dawn tawh si lo. Chuvangin, kohhran hruaitu puithiam  rual, ram hruaitu pawimawh leh sorkar hotu liante hian an dam chhung hun chhiar dan hi thiam tawh se’ng chuan kan ram hi Zoram nuam, state intodelh; rangka dartui luanna khawpui, ramri kal hualna mumal taka hung, ram ralmuang, intluktlanna ram kan ni thei ngei ang. 

Latest News & Chhiar Hlawh