DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Mei zuk - Puipunna piah lamah
Aug 02, 2014
Mizote'n vaihlo a bikin meizial kan pawmzam ang hian hnam dang chuan an pawmzam tawh lo hle a, ram tin deuh thawin vaihlo khuahkhirhna dan neiin an hmang a. Meizial hi zu ang tho hian khuahkhirh ngai a nih avangin India pawhin The Cigarettes and Other Tobacco Products Act (COTPA) chu 2003 khan a hmang tan a ni. World Health Organisation (WHO) pawhin 2008 khan MPOWER policy a duang chhuak a, vaihlo khuahkhirh kawngah awmze neia hmalak a nih theihna atan M- Monitoring, P- Protect people from tobacco smoke, O- Offer help to quit tobacco, W- Warn others about the danger of tobacco, E- Enforce bans on tobacco advertising, promotion and sponsorship, R- Raise tax on tobacco tiin then hran a ni. International Union Against Tuberculosis and Lung Disease te chuan July thla lai hawl khan ni 4 awh Mpower workshop Shimla-ah an buatsaiha, min sawmna angin he hun hi ka han chhim ve a. Kan pi leh pute atanga kan chin tawh, kan hnam ziaa bet tlat chu Hnam anga kan chhiatpui a nih miau chuan thlah kan inzirtir a tul ta hle a. A dotu pawl kuta dah mai lovin mimal, chhungkua, pawl, kohhran leh sawrkar anga kan tanrualna tur a ni phawt mai a. “A siamtute'n a nihna tur taka an siam zinga a hmangtute tihlum thin awmchhun chu vaihlo hi a ni,” tiin Mpower Worshop-a mithiamte chuan an sawi zing hle a. "Tur hlang a ni a, amahah hian thatna reng reng a nei lo. A tur thawh dan a muang a, hei vang hian kan pawm zam thei a ni," an ti bawk. "1970's leh 80's bawra vaihlo tih ching te chuan an tuar tan tawh a, vaihlo kaihhnawih natna avangin an la thi vek dawn a. Zuk tlem leh tamin a hlauhawmna a tinep lova a ngai reng a ni," tia Dr Rana Singh, Senior Technical Adviser, The Union South East Asia in a sawi phei chu rilruah a cham reng mai. He workshop hian ngaihtuahna a kai tho duh hle mai a, kan ramah chuan COTPA Section 4 ‘puipunna meizial zuk khap’ ka la buaipui laih laih a, mi ram chuan ‘state treasury’-in a tawrh dan te an buaipui tawh a ni. Kan ram tana tangkai tur leh hmasawnna tur nia ka hriatte ka han thai ve teh ang. Senso hautak: India hian vaihlo industry atang hian kum tin Crore 12,917 chhiah a hmu thin a, mahse vaihloin hriselna a nghawng enkawlna atan Crore 104,500 a seng ral lawi si a, sawrkar chuan hlep aiin sum tam tak a hloh zawk a ni. Mizoram Health department hotute sawi dan chuan kum tinin Mizoram sawrkar chuan a hnathawk te tan vaihlo kaihhnawih damlohnaah Crore 55 lai a sengral a, thawhchhuah nei lo state tan chuan insenralna nasa tak a ni. Hei hi sawrkarin a senral chauh a ni a, Kohhrana hnathawkte tan engzat nge sen ral a nih hriat a ni mai lova, sawrkara medical reimbursement ti thei lote'n eng zat tak sengral bawk ang maw? A figure chu engpawh nise kan sengral tam tih a lang mai a, hriselna lamah tun aia kan harh a nih chuan senso a hniam theih a rinawm. Global Adult Tobacco Survey (GATS) 2009-in a tarlan dan chuan India-a vaihlo hman dan tlanglawn chu 36% a nih laiin Mizoram-a mipa 72.5% chuan vaihlo an hmang a, hmeichhe zingah 61.6% a ni bawk a, chawhrualin 67.2% a tling hial a, (heng zinga 44% lai chu meizial zu an ni). Chuti a nih chuan mi Nuai 5.4 laiin vaihlo tih an ching tihna a ni a, India ram mai nilovin khawvel-ah pawh kan sang bera, 'Capital of Tobacco' tia vuah ngam kan ni chiang. Heti hi ni mahse vaihlo do pawl leh an thawhpuite hian mi tam tak hriat lohin hma an la reng a; 2015 hian GATS lak a ni leh dawn a, a hniam beisei a ni tawh a ni. Heti hian i han chhut teh ang. Mizo zinga cigarette zu thin chuan thla khatah Rs 317 a hmang a, Mizo zial zute'n Rs 113 an hmang ral bawk a, hei hi 2009 GATS figure a ni. Heti a nih chuan Mizoram hian meizial atan thla khatah Rs Nuai 1,720 lai a hmang ral tihna a ni a, kum khatah Rs Nuai 20,640 lai a hmang ral tihna a ni ang. Khapna dan kengkawhtu tur: Miin puipunnaa meizial a zukin Rs 200/- a chawi tur a ni a, tunge chawi tir tur? tih lai hi kan la chiang lo deuhin a hriat. Puipunnaa meizial zuk inchawi tir hi anti-tobacco squad chauh kuta dah tur a ni lova, Gazetted officer chin zawng zawng chuan sawrkar hmuna meizuk khap an kengkawh tur a ni a, mahni office theuhah meizial zu luite hrem tura thuneihna pek an ni. Anti-Tobacco squad chuan sawrkar office-ah meizial zu man ta sela, dan bawhchhetu bakah kha office-a thuneitu/ hotu kha pawisa chawi tir tur a la ni leh zel bawk. Hetiang chiah hian hian hospital, NGO office, restaurant, shopping mall, hotel, sikul leh college-ah te pawh a hotu zelin mezial zuk khap hi an kengkawh tur a ni a, an ti lo a nih chuan an mahni hi pawisa chawi tir tur an ni bawk. Lumen zana meizial zuk: Puipunnaa mezial zuk hi 2009 khan 62% a la ni a, 2013 chuan 8%-ah a tlahniam hman a ni. Hei hian Mizote hi tihnuam tak, thu awih thei tak kan ni tlangpui tih a tilangin ka hria a; hnam anga dan zawm duh lo chu ni ila hetiang hian a tlak hniam a rinawm loh. A khuahkhirhna dan kan hriat tawk loh avangin mi tam takin an lo zu thin niin a lang a ni. Puipunaa meizial zuk khap tiha ‘puipunna’ tih hian a huam zau thei khawp a. Sawrkar hmun zawng zawng, lirthei service, bus station, restaurant, hall, hospital, sikul leh a dangte a huam a. Puipunna hi kan khawtlang nihphung ang zela hrilhfiah theih a nih avangin khawtlang anga kan kal khawmna mitthi in leh a chhehvel te pawh a tel tih hriat a tha awm e. Mitthi lumen zan hian pawna thu tawk a awm loh theih loh a, meizial zu an awm fo thin a, heng mite hi puipunnaa meizial zuk avangin pawisa chawi tir theih an ni. CYMA hian branch tin hi lumen mitthi in/lumen zanah meizial khapna kenkawhtir sela, a zukna hmun kil khatah siam mai se a tha ngawt ang. Meizial nghei thei lote hian midang nunna an tih tawi lohna turin kawng dap tlan a tul a nih hi maw! Kohhran: Kohhran hian a theih hram chuan Sunday Sikul zirlai-ah vaihlo thatlohna hi telh ta sela hma kan sawn dawrh thei a, Primary- Sakrament inkarah hian vaihlo hmanin hriselna a tihchhiat dan leh nunna a tih tawi dante hi naupang zirtir nise Kohhran hrisel kan neih phah a rinawm a ni. Himachal model: Mizoram chuan vaihlo do champion puitu Pi Lal Riliani'n a nei a, Shimla khawpui pawhin Dr Gopal Chauhan an nei. “COTPA hi kum 6 kalta khan ka hmelhriat ve chauh a, a tirah chuan meizuk buaipui vak vak tul lo titu ka ni,” tiin Dr Gopal hian min hrilh nghe nghe a. Shimla-ah hian Mizoram ang lo takin cigarette fakna a la awm nual a, India meizial siam a bawma warning awm lova zawrh te a la awm a ni. Dr. Gopal-a ho hian dan bawhchhetute chu danin a phut angin lungin tan leh pawisa chawi tir tumin court an inlan fo a ni. Himachal Pradesh hian meizial zukah National Average an pha lo a, 22%-in vaihlo tih an ching a ni. Heti chung hian sawrkar leh NGO angin hma an la nasa hle a, tunah hian hmalakna pahnih kal mek an nei a ni. Local Council/ Village Council 3,200 an nei a, chung zing 3,000 chuan an khuaah theuh Smoke Free an kalpui dawn a ni. Smoke Free-a khua puan hian ‘a hmuna awmte’n meizial an zu lo vek’ tih lam ai mahin LC leh VC te chuan thuneihna pek an nih angin puipunnaa meizial zuk khap kenkawh an tum hle tih a lantir zawk a ni. Himachal hian a mala cigarette hralh khap a tum bawk a, a mala meizial lei theih a nih hian naupang tan lei a awlsam a; cigarette tlawn malah hian pictorial warning a awm loh avangin a leituin a hmu thei lo va, a hlauhawmna a tilang nep niin Himachal Pradesh mi thiamte chuan an hre bawk a ni. - Vanlalrema Vantawl

Latest News & Chhiar Hlawh