• H.K.Lalbiaksanga, Mamit
• Mizo tawng hi a neitu hnam pawhina hman thiam har angreng deuh a lo ni roh a; thu pakhat sawi a, “Chu zawk chu asin,” tih tur awm nghal zat thei a nih thin hi. A thlûk hriat phawta thil sawi awmzia inhriatpui theih chauh lah kan ngah bawk. Miin sap tawng thu ziak, a sawi leh ziah emaw pawhin let se, lehkhabu dang leh a Bible thleng pawhin, “Chuti tur zawk chu maw le…,” intihsak theih a awm zul bawk thin a nih hi, “A ni lo e,” tih bur theih lah va ni suh.
  
• Chutiang zelin, Mizoten tawng kan inman chhawnna bupui ber sakhaw huang vela kan lam rîk tam leh ngaih pawimawh ber pawl, tawngkau pahnih-khat vel an awm a, chungte chu:- Chhan dam-Chhandamna; rin, ring, rinna-awih, etc tihte hi (a sap tawng lam chu kan sawi ve thei lo ang a-hk).
  
• Mi thenkhat titi leh thu sawitu thenkhat sawi dan han hriat thin hian, ‘Nih mai hmel deuh, han belh chiana thu kalphung tur nia lang chiah si lo; thu-hla man sual (literature lam kal sual zâwk) nia lang,’ a awm ru tlat mai a. A zuk sawi chhuahte har viau mah se, a pawimawh riau mai a; ngaihtuah zui thiam zawkte kan awm beisei pah fawmin, han ngaihtuah tlang ila. Bible thleng thleng chuan, ‘I thlak ang u,’ kan ti ve khanglang pha lo ang a; mahse, eng emaw chen chu - mi thu leh hla ngaihthlâka mansak dan tur kan hriat thar phah a beiseiawm thung ang, tawng hman daihzai loh palh mai mai vang pawh a ang lek lek e; chîk takin i’n ngaihtuah ho teh ang :

1.?CHHANDAMNA: ‘Ka chhandamna a bo thei tawh lo; heti mai hian chhan dam ka ni; chhandamnaah tih ka nei ve lo.’

a) Heng tawngkam hmang ta fotu hian Pathian thu kalphung a man lo lek lek thin a; a vang ni deuh ber pawh- tawngkam leh thu mal kan hman ngheh danin a nghawng a nih hmel deuh daih a ni (literature thil).

b) Chhandamna chu, Isua leh a hna rawn thawh (thiha thawhleh…)a ni a, ‘Salvation’ a ni. Kha chhandamna (salvation) kha hmana thil thleng daih tawh a ni a, thil thleng tawh nanâ nâ bo leh ngaihna a awm tawh lo reng a ni. Hmana tuia i tla tur an chhan hman che kha botir leh ngaihna a awm tawh lo… chutiang vel chu a nih mai hmel e; eng emaw zawnga inhnem nana hman daih chi a nih hmel loh e.

c) Chhandamna (salvation) hi inhrilh darh tur a ni a. Lo awiha lo pawm ve apiang chu, ‘Chhan chhuah/piangthar; chhandamna hre vea chhan chhuah, ‘Saved’ an ni. Kan hman ngheh dan hi chu, ‘chhandamna hriaa chhan dam…,’ tih ang maia thu mal ngai hman a nih hi; hei hian mi tam tak thluak a tibuai thin niin a lang.

‘Chhandamna-salvation’ kan tih tawh vangin, thil danga kan inchhan chhuahna leh chhan himna lam tawngkam atan chuan ‘chhan dam’ tih tawngkam hi hmang tel tawh lo ila, ngaih hai a awm ngai lo deuhin a rinawm.

d) ‘Heti mai hian chhan dam ka ni.’ Thu thlamuanawm tak a ni; mahse, fel leh tha tura nun phah kher loh pawh pawi lo anga ngai lek lek kan awm, Pathian thu zia a ni leh hauh si lo tih hriat a ngai; ngaihdan hlauhawm tak a ni thei.

Ni e; heti mai hian Chhandamna (salvation) hmanga chhan dam/chhan chhuah (saved) kha ka lo ni reng a ni. Mahse, chu Chhandamna (salvation) chu, ‘Ka hriat a, ka awih a, ka pawm a, nun thara nun a ngai tlat,’ chu chu a awmzia a ni mai. Chuti a nih loh chuan Isua la hre ve lote nen thuhmun kan ni dawn; Isua an hriata vanram kai tura Kristian an nih ve kher a ngai lo mai dawn tlat, tam tak ngaihdanah hi chuan; awmzia a awm lo a ni.

e) ‘Chhandamnaah tih kan nei ve lo…’ Engtin nge chhandamnaah tih i neih ve reng ang ni? A chhan chhuaha ni nanâ nâ, a chhantu a nih ve theih dawn reng em ni? A ni lo zawnga ngaih tih ?hat nana hman sual ngawt zawng a dik lo’ng e; tawng kal sual niin a lang.

Eng nge lo lang ta le? ‘Salvation’ sawi nan ‘Chhandamna’ tih tawngkam kan hman ngheh tawh hnuah, chu Chhandamna (salvation) chu hriaa piangthar ve tâte, leh kan inchhan chhuahna ber camping, etc veltea kan inhlan thar fona tawngkamah te, “Chhan dam i ni ta; chhan dam ka ni ta,” tih tawngkam bawk kan inhmanpui leh vek thin a. Heta ‘chhan dam’ tih tawngkam hi, ‘salvation - chhandamna’ tihna kha ni tawh loin, ‘chhan chhuak, (saved)’ tihna a ni tawh si - ‘Chhandamna (salvation) hriaa chhan chhuah (saved),’ tihna a nih chu. Pathian la hre ngai lo chu ‘Chhan dam ngai’ ni loin; chhandamna hrilha ‘Chhan chhuah ngai’ tihna a nih chu.
Tichuan, ziah leh sawi velah - tawngvai ang deuhin, thu mal ngai hman lohna ni awma ngaihah hmang nawn zel mah i la; mi thu sawi man dan thiam rûk tum a fuh ber zel a rinawm tâ e.

Tichuan, ziah leh sawi velah - tawngvai ang deuhin, thu mal ngai hman lohna ni awma ngaihah hmang nawn zel mah i la; mi thu sawi man dan thiam rûk tum a fuh ber zel a rinawm tâ e.

1. AWIH - RING: “Mizo kristian hmasaten, ‘Pathian thu awih,’ an inti ngat.”
   Hei pawh, a mawl a fing ber thlengin; kristian hmasate that hmel bîk anga sawi nan kan hmang cháwk thin. Chuti lam ni loin, ‘Mizo tawngin kan kristian hmasate kha an lo inphuah dik a; an hnua miten tawng awmze dik kan thai bo mai a lo nih hmel zawk.’
   ‘Awih, Pawm, Vawng, Zàwm, Ring’ han ti diat diat i la; sawi fiah huphurhawm khawpin an inhnaih chet chet hlawm. Awih leh Ring (rinna) hi kan hriat duh bik ni deuh se la; kan hman lar berte an nih vangin. Heng hi thlir zui leh i la: Isua chanchin min hrilh a - kan lo Awih (believe) a, kan Pawm zui ta bawk a. A zirtirnate leh a thu-hlate kan Vawng (keep) zui zel a; Isua leh a thute chu rilru leh taksain rin chhanah/innghah nan a zuk hmang ta a - Ring, zuk rin, Rinna (faith) a ni ta a. Tin, ‘a taka nun, a taka nun,’ kan tih fo pawh hi, thu Zàwm (obey) tihna tak a lo ni bawk. Tin, Ring leh Awihte hi inang fu mah se, an thuhmun lo a ni.
   Entirna: ‘He lei (bridge) hi zawh rawh, a tliak lo ang,’ an ti a. Ka Awih (believe) a; rilru leh taksaa innghatin/ zuk rinnain (faith) Lei chu ka zawh ta a, etc.
   Pathian thu pawh Awih phawt a, Rin tur, innghah zui thlap tur a nih chu (Mizo tawng buaithlak deuhna pakhat chu, thil tih sawina (verb) ni lo pawh, thil tih anga kan hmang thei hi a ni; en tir nan: sikul (ka sikul); bazarah ka bazar; faith (rin, rinna= ka ring, a ring -tihna anga hman hi a dik thei lo; mahse, Mizo tawng kauah kan chhep tel a, awm ang thlarhin kan hmang thei mai a ni , mawi tak takin, etc.
   Englekhawle, ‘chhan dam’ tih hman pawlh vek fuh lohna kan sawi ang bawkin; ?awngka lama ‘Awih leh Ring’ (believe leh faith atan) kan hman kawp leh deuh vek hian, rilru dawn thleng lamah harsatna a thlen ve deuh thin chu a ni.
   Chutichuan, chhandamna (salvation), lo awma thleng daih tawh kha hre vein, ‘Chhan chhuah, chhan him (saved)’ kan lo ni ta a. ‘Chhandamna (salvation)’ kha chu a bo thei tawh lo a, ‘A bo thei lo,’ tih erawh tawngkam awmze nei a ni lo; ‘Chhan chhuah (saved),’ kan nih fo ang, (chhan dam- tia kan lam ve zel) hi chu kan hloh leh thei reng thung a ni. Tin, Pathianin a pawng a takin min ngaidam reng ngawt lo a; min la ngaidam duh reng thung a ni, sima kan pan duh chuan.
   Tin, kan kristian hmasaten Pathian thu an lo awih (believe) a, Pathian thu awih/awihtu (believer) an ni ang bawk khan; keini tuna kristiante pawh hi, Mizo tawngin - ‘Pathian thu awih/Awihtu (believer)’ kan la ni reng a ni. A eng ti tiha Mizo tawng dik hlu leh mawi tak kha lo chhilh bo ngawt nge kan nih ni? A zia lo ngawt mai!
   Chhan dam, chhan chhuak, awih, ring, pawm, zàwm; inang deuha ngaia hman pawlh theih, thuhmun si lo an lo ni a. A ni reng a, heng angte kan hman pawlh nuai ?hin vangte hian - Zopa tapchhak zawl thingpuisen dawm theology pawh hi a lo fel mawh thin reng a nih hi ! Mizoten Mizo tawng hi kan man lo deuh thum em maw ni dawn ni, zâwkin a?