“ ‘Chutiang chuan ziah tûr,’ an ti a, ka ziak a. A hnuah mi dangin, ‘Chuti zâwk chuan alawm,’ an rawn ti leh a. Hetiang rêng rêng chuan Mizo tawng pawh ka ziak tha ngam dawn hlei nêm,” tia min hrilhtu, Mizo tawng ziah tîm dui mai ka thian pakhat thusawi kha ka hre reng mai.

A ni lah tak a, dik thlapa Mizo tawng ziah hi thil harsa tak mai a ni a. A sawia sawi chu thiam hle bawk mah ila, mi dangte chhiar tûra han ziah chiah hian Mizo tawng dik thlapa ziah a harsatzia hi a hriat rêng a ni. Thumal pakhat lek pawh, kan sawi tum azira awmze hran daih nei kan ngah êm êm a. Tin, kantawng hi thlûk nei (tonal language) a lo ni lehzêl bawk nên, a thlûk azira awmze hrang daih nei pawh kan ngah. Hengte hian Mizo tawng ziah an tiharsa lehzual.

Hmanni lawk khan sorkar thu chhuah pakhat chu social media lamah ka hmu ve a. A thu ken lam aiin a Mizo tawng ziah dân dik lo baksak lutuk khân ka mit a tikham thlâwt! Khâ thu chhuah (gazette) petu kha Director a ni ngei a; mahse, ama ziah/chhut chu a nih ka ring hauh lo. A hnuaia Secretary emaw dealing officer emaw clerk te emaw ziah/chhut a ni ngei ang. Mahse, hming ziah (signature) hnana thu chhuah siamtu chu amah Director tho kha a ni. Kha thu ziah, tlar nga lekah khân Mizo tawng ziah dik lova ziah, heng: ‘thenkhatah’ tih tûr ‘then khatah’ tih te, ‘nia’ tih tûra ‘ni a’ tih te, ‘a ni’ tih tûr, ‘ani’ tih tlat te, ‘inhriattir’ tih aia ‘in hriattir’ tia ziah a awm phung mai! Mi pangngai chin (layman) chung lama ngaih, mi thiam chin thu ziah, sorkar thu chhuah atân meuh chuan a zia lo hlê mai. He thu chhuah lah hi Mizo tawng hman uar chungchâng a la ni zui lehnghal a, a zia lo lehzual a ni.

A bîkin sorkar thu chhuah siam/ziak/chhutu hi chu Mizo tawng dik taka ziak thiam ni ngei tûra ngaih an ni. Tin, a changtu department/corporation-a a hotu ber phei chuan tih chhuah a nih hmâ, hming a ziah hnan hmâin a ennawn ngei tûr a ni bawk.

Anni aia pawimawh zâwk mah nia lang chu chanchinbu mite hi an ni. Kan ni tin chhuak chanchinbute hian Kohhran hmunpui lam (headquarters) chanchinbu tihchhuah te kan tluk lo hlê lehnghal a. Anni hian Bible ang thuaka dikin chanchinbu an tichhuak thin (Bible hi Mizo tawng ziah dân dik ber a ni, ka ti hauh lo). Chhiar nawnna (proof read) hun an ngah pawh a ni mahna le. Eng pawh ni se, chanchinbu mite tân chuan dik taka Mizo tawng ziah hi an eizawnnain a ken tel tlat, an chaw bêl a ni a; chuvângin, mi dang zawng aia an inzir tam pawh a tûl bîk hlê a ni.

Sawi tawh angin Mizo tawng hi tawng harsa tak a ni. A hausak tâwk loh vâng kan ti dawn nge a hausak viau vâng kan ti zâwk dawn, thumal (word) pakhat lek pawh, kan hman dân azira ziah zawm emaw ziah hran emaw ngai kan ngah hlê a. Entir nân: “Siama chu a fel viau a; mahse, inkhâwm a thlahdah tlat,” tih leh, “Siama chu fel viau mah se inkhâwm a thlahdah tlat,” tiha ‘mahse’ hian ziah zawm hun bîk a nei tih kan hmu thiam âwm e. Tin, kan thil sawi tum azira thumal hman tûr bîk kan nei lehzel bawk a. Entir nân: Vawk ‘nautê’ ni loa vawk ‘notê’ tih hman a nih laiin mihring sawi nân chuan ‘notê’ ni loin ‘nautê’ tih hman zâwk tûr a ni. “He thing hi kum 10-a upa a ni,” kan tih laiin, “Ka fapa chu kum 10 mi a ni,” kan ti thung. Hei lo pawh hi sawi tûr a awm nual ang.

Eng pawh nise, kan Mizo tawng hman dân a diak diak lo a nih pawn kan thuziak erawh mit tikham leh chhiar ninawm khawpa dik lo ni lo hrâm rawh se. Ziah zawm tûr leh zawm loh tûr hi grammar atang kher lo pawhin a tlanglâwn hi chu hriat ve a tha hrim hrim… mai ni loin, hriat ngei tûr a ni. Tûnlaiah social media kan hmang nasain kan Mizo tawng pawn pâwngsual a tâwk mêk a. A bîkin thalai zîngah Mizo tawng dik hmang tha peih lo kan tam hlê tih chu kan hre vek âwm e. A tawnga tawng aia a chhuta chhuta kan inbiak tam tâk avânga, “Kan inhriatthiam tawn chuan a tha mai alawm,” ti kan awm nual. Mahse, kan hma lam hun thlîr ila, kan tû leh fate entawn tûr kan hnutchhiah zêl a ni, tih hi ngaihtuah tel a tha. Tin, duhdah taka social media lama Mizo tawng kan hman fo chuan kan kut leh kan rilru hian a hre bel duh khawp mai a. Dik taka hman/ziah hunah pawh hman sual a awl phah duh hlê a ni. A chunga kan sawi tâk, sorkar thu chhuaha Mizo tawng ziah dik lo pawh khi, social media lama kan ziah dân kan chhawm zêl vâng a ni thei mai ang em?

A nih leh Mizo tawng dik taka ziak tûr chuan engtin nge kan inzir that leh ang? Mizo tawng ziak dik tûr chuan dik ber nia kan hriat anga tîm miah loa kan ziah tam a ngai a ni. Dik nia kan hriat, lo dik si loah inzir belh kan tum a tûl hlê bawk. Ziaktu tam ber pawh hian an ziak dik vek bîk chuang lo tih hria ila.

Hemi ruala pawimawh êm êm chu Mizo tawnga ziah lehkhabu tih tlâk chin chhiar tam hi a ni. Dik famkim vek lo mah sela, Bible hi Mizo tawnga lehkhabu chhuak tawhah chuan rintlâk berah ka ngai a. Mizo tawng hi ka thiam lo hlê a; mahse, ka inzir nasa hlê. Ka buaina tam ber chu, ziah zawm tûr leh zawm loh tûr hi a ni fo. Ziah zawm tûr nia ka lo hriatte kha Bible-ah an lo ziah zawm leh si lo a. Chûng ka hriat pawlh fo thinte chu note bu tê-ah ka chhinchhiah tlar dul thin. Bible bâkah sorkar din, Mizo Language Committee-in ‘Mizo Tawng Ziah Dân’ lehkhabu an tichhuak tawh bawk a; inchhiar zau a tûl hlê.

A tûa te mai pawh hi phone hmangin kan inbe nasa tawh zâwk a. Hêngah hian Mizo tawng dika ziah/chhut tum hrâm hrâm thin ila, dik nia kan hriat angin chhu ila, kan dik lohnaah inzir belh zêlin a dik zâwk hriat belh zêl i tum ang u.

Mizo tawng hi Mizote tâ a nih hi!