DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Mizoram Zirna Hmasawn Chhoh Dan
Sep 21, 2014
— Hruaia Kawlni, Chanmari, Aizawl Tunlai Mizoramah Zirna in rahbi thar a kai dawn ni awm tak a ni a. Sikul tan hma chungchangah a tha ti leh a tha ti lo lam ngaihdan ni tin chanchinbu lamah chhiartur a tam hle. Chuti lam lo deuh Mizoten zirna kan lo hmelhriat chho dan vawiin thlengin inthlir thuak thuak teh ang. Hmanlai chuan: Mizote hian hmanlai chuan Savun lehkha kan nei ve thin a; mahse, kan lo vawng tha tawk lo a niang chu, ui khan a pu bo ta daih mai si a, kan chhehvel hnam tam tak aiin hawrawp kan neih har phahin ziak leh chhiar thiam kawngah kan hnu fual ta deuh a. Amaherawhchu, kan Mizo ze pangngai tê-in, kan neih ve hnuah meikawha kan han tan thut chuan India rama ziak leh chhiar thiam tamna state kan lo ni thei ta mai a, kan hmai pawh a uang ve viau thin a nih hi. Tun tum chu kan zirna hmasawn chho dan tlangpui amah Pu L.Keivom tawngkam takin, in Chhura buhhmun thlir puat puat teh ang. Lalhruaitluanga Ralte “Zoram Vartian” tih lehkhabu ziaktu chuan ti hian a sawia “Kan mi thiam hmasaten an lo ziah dan chuan Pu.Buanga leh Sap Upa te khan kum 1894 February emaw March emaw-ah A AW B an siam tih hi a ni a, hei hi a dik tawk lo va, Silchar-a an awm lain kum 1893-ah khan an lo duang chhuak diam,” tiin. Hei hi a pawmawm hle mai, he thu a dikzia a finfiahna lam erawh chu umzui lo mai ila. Mizo tawng hawrawp siam chhuah nan hian Hunterian system of orthography an hmang a. Tawng ri, benga hriat anga Roman hawrawp hmanga dah chhuah hi Hunterian system of spelling tih leh Hunterian system of Orthography tihna a ni awm e. A tirah A AW B hi hawrawp 23 a ni a, kum 1897 ah hawrawp 24 a ni leh a, kum 1940-a chhuak Pu Buanga Dictionary-ah chuan J chu Mizo tawnga hmanna a awm lo ve tiin an paih leh a, 23 a ni leh ta a. Zosaptharan J leh NG a belh leh hnuah hawrawp 25 a lo ni leh ta a ni. Zirna kawl a eng tan ta: Kum 1894 April 1-ah Mizorama Zirna in hmasa ber chu Pu Buanga leh Sap Upa hian an sa a, a tuk April 2 atangin zirna an hawng tan a. Mi tam takin Lungleng Lal Khamliana chu Mizo zinga ziah leh chhiar thiam hmasa ber angin an ngai a; mahse, a ni lo. Zir hmasa berte chu Suaka leh Thangphunga te an ni. Anni dawtah hian Sailo Lal Khamliana leh Khama te hian an chunzawm ve a ni. Hemi hnu lam hian hmasawn zelin kum 1898 February 15 khan Zosaphluia (Rev D.E.Jones) chuan sikul a hawng a, kum 1899-ah Zosapthara (Rev. Edwin Rowlands) leh Khasi mi Rai Bhajura te an thawk a, hei hi Mizorama chum lo chat lova Mizorama zirna sikul kalpui tanna a lo ni ta a ni. Kum 1901-ah Primary sikul Khawrihnim, Phulpui leh Chhingchhipah te din a ni a, a kum leh 1902-ah Biate khuaah din a ni ve leh a Lower Primary Exam hmasa ber chu kum 1903 June 25-ah Aizawlah neih a ni. Chhim lamah chuan Serkawnah kum 1903 July 3 Primary leh Middle sikul hawn kawp nghal a ni. 1906-ah Aizawlah Middle sikul hawn a ni zui ve leh a, 1909-ah Middle sikul exam hmasa ber neih a ni. Middle sikul hian hming hrang hrang a pu hnem tawh hle a, a tirah Middle Vernacular school tih a ni a, Middle Anglo Vernacular school tiin thlak a ni leh a, chutah Middle English tih hming an puttir leh a, tun hnuah Middle school tih tawp a lo nih leh ta a ni. Kum 1944 a lo nih meuh chuan Mizoramah High sikul din a lo ni ve leh ta a, a tirah ‘North Lushai Hills High School’ tih a ni phawt a, chutah Mizo High School’ tih a lo ni leh ta a, tunah chuan Zarkawt leh Chanmari veng ram tawntawn luahin Mizo High School, Mcdonald Hill-a mi hi a lo ni ta a ni, Chhim bial lamah kum 1948-ah Lungleiah High sikul hi hawn tan a ve a ni a, Champhaiah kum 1950 January 16-ah Gandhi Memrorial High School din a ni ve leh. Kum 1957 August-ah Aizawl sumdawng hausa leh mi hlun, Pu Pachhungan Rs 50000 College din nan a pek hmangin College din a ni a. A tirah chuan Night College a ni a, a din nana sum petu hmingchawiin Pachhunga Memorial College tih a ni leh a, kum 1965 khan North Eastern Hills University (NEHU) chuan a rawn la leh ta a, Pachunga University College tih a lo ni leh ta a ni. Kum 1980 thleng khan Mizoramah College pahnih chauh a la awm a, mi thahnemngaiten hawn belh ngaiin an hria a, Pu Hrangbana, Chanmari sumdawng hausa chuan “Mizoramah hian Commerce college a la awm si lo va, Mizoramin kan mamawh niin ka hria a, Commerce zirna a awm theih dawn chuan a bul tanna tur senso chu ka lo tum ve ang e,” tiin Rs. Nuai khat lai a thawh ta a. Kum 1980 July 21 khan Hrangbana College chu a lo piang ta a ni. A hnu lamah chuan University NEHU Campus te kan lo nei ve ta zel a. U.T hnulama Education Depertment: Assam state-a District Council pakhat ve mai kan nih lai kha chuan ram rorelna chu Bawrsap (Deputy Commissioner) kutah a awm a. Tualchhung inenkawlna hrang hrang erawh chu District council kutah a awm thung. Primary education chin erawh chu India danpui phalna angin Council kutah a awm thung. Kum 1972 January 21-a Mizoram Union Territory-ah hlankai a lo ni takah khan Chief Minister leh Minister te kan lo nei ve ta firfer a, Pu.Vaivenga kha Education Minister hmasa ber a lo ni ta a. Tichuan, tun hmaa Inspector of Schools hova awm thin kha state sorkarah chuan July 1, 1973-ah Depertment puitling niin Secretary te, Director leh Joint Director, Deputy Director te kan lo nei ve ta a. Heng hun hmasa lama Education hotu lute chu: Director-ah Dr. G.N.Chatterjee, M.Sc, L.T; Joint Director-ah Dr.Lalnuntluanga M.Sc., L.T. M.A, D.Litt; Deputy Directors-ah Dr.B.P.Baruah, M.A. Ph.D., Pu.Hranthanga M.A. leh Pu.Lalchungnunga, B.A., B.T. te an ni. Tuna Directorate Office Mizo High School Field bula mi khi kum 1994-ah luah tan a ni a, khatih lai Education Minister Pu Zosiama Pachuau khan July 22, 1994 ah a hawng a ni. Education Department hian a tir chuan heng Social Welfare Department, Sports and Youth Services, Art & Culture leh Higher & Technical Education te hi a huam vek a thin. State Vrs Central University: India sawrkar leh underground MNF ten 30 June 1986-a inremna an lo neih zulzuiin Act of Parliament (Act 8 of 2000) pass angin 2nd June 2001 khan Mizoram University chu a lo ding ta a. Vice Chancellor-ah Prof.A.K.Sharma, Registrar-ah PC Lawmkunga IAS te an ni. He University din dawn leh a din tir lamah hian buaina neuh neuh a awm nual a, Congress sorkar hmasaah khan University neihna turin project te pawh siam a lo ni tawh a, Dr.H.Thansanga Education Minister nih lai kha a ni ta awm e. PM PV Nahasimha Rao khan State University leh Core 4 min pek thu kha Chief Minister Pu Hawla khan a puang ta mai a. Chutih laia NEHU lama mizo thawk kan mithiam tamtak khan State University chu an duh ta lo a, Assam-a Cachar University kha Central University-ah an rawn dah lawi si a. Joint Action Committee te an din ta hial a. STAM (Science Teachers Association of Mizoram) leh MZP te chuan JAC lam an support ta a. Shillong lam atang pawhin support-tu kha kan awm ta zel a. Mipui lam pawn kan Joint action thu leh hla te kha an thlawp ta viau mai a. Khatih hun lai khan Central sorkar kha an inthlak zing ang reng a. Devi Gowda PM lai pawh khan JAC in an lo hmu a, Sorkhar order in State University a pe tawh si che u a, engtin nge kan sut leh theih ang tihte kha Central lama Education hotu ten an chhanna a ni a. JAC lamah khan Prof. Lalkima zarkawt, a hnu lam a controller of Examination , Mizoram University ni ta kha Chairman a ni a, I.K.Gujral PM Mizoram a lo kal khan PM Secretary hnenah uluk tak in-report an lo pe ta ngawt mai a. Tha takin PM kha an lo hrilh a ni chek ang chu, Council of Minister te a hmuh hunah khan in mipuiten hei Central University an duh zawk a nih hi te pawh a lo ti a ni awm e. Tichuan, a hnu deuh ah khan Central University kha kan lo nei chho ve ta a ni. Khatih laia State University aia Central university an duh kha a chhan tam tak a awm a, chung zingah chuan State University kan neih chuan kan Vice Chancellor te kha kan Education Secretary hnuaiah an awm dawn a. Chungte pawh chu JAC lam khan an duh lo a ni awm e. UGC-in State University tan pawisa pawh rawn pe mah se State sorkar hnuaiah a vir vel dawn a, University tan ni lo pawh sumte kha a kal bo thei dawn a. Tin, hna ruak chungchangah pawh thil fel lo leh dik lo tam tak a awm thei dawn a Chancellor-ah pawh Governor te kha an lo awm ang a, State sorkar thuneih tamna University kha tha lo an ti a ni ber awm e. SSA leh RMSA a lo piang: Sarva Shiksha Abhiyan (Education for All Movement) programme hi India sorkar in naupang kum 6-14 te tana elementary education pek vek a tumna a ni a. He programme hlawhtlin nan a sulsu tu ber chu P.M. hlui Atal Bihari Vajpayee a a ni awm e, SSA hi Stae sorkar nena partnership a kal pui a ni a. “The Mizoram Sarva Shiksha Abhiyan Raja Mission rules 2001” chu State Assembly in a pass a, hemi kum vek 1st August 2001 ah Mizoram Gazette ah chhuah a ni a, Mizoram State Education Depertment chuan SSA chu 2000-2001 ah a hmang ve tan ta a ni. Hemi hnu kum 2009-2010 ah Mizoram Sorkar chuan RMSA scheme a lo tan ve leh ta bawk a. RASHTRIYA MADHYAMIK SHIKSHA ABHIYAN (RMSA) Scheme hi SSA ang tho, Secondary leh Higher Secondary tana buatsaih a ni ve thung a, kum 2009-2010 ah Mizoram Sorkar chuan RMSA scheme hi a lo tan ve leh ta.

Latest News & Chhiar Hlawh