- V. Kûngtea, Awmhar Cabin

A phuahtu leh satu: Hla phuah thiam leh zaithiam fam ta – Zirsângzêla Hnamte, Laltanpuia Tochhawng leh Lallianmâwia Pachuau-teho hnu lama Mizo hla phuah thiam ka tih berte zînga mi, C. Lalthazuala (aka Bematuale) phuah, Akashvani Aizâwl FM Zoawi RJ pakhat, aw mâwi leh puang thiam, Lalrempuii (Puitei), Vênghnuai nêna kan hla duh dun êm êm ‘Nunpui’ tih hla hi a lehkhabu chhuah ‘Ka hla duh zâwng’ tihah khân a phuah chhan chipchiar takin a lo sawi tawh a; a hranpain sawi duah tawh lo mai ila. He hla hi chu a hla phuah zawng zawnga ka hla duh ber leh ka rilru khawih ber a ni hial âwm e. “A sakhming pawh ka hriat loh” ai khân “Nunpuii” hi ka duh zâwk a; ka lung pawh a dum zâwk bawk.

A phuahtu rilru tâwm chunga ngaihthlâk phei chuan hnuk no hi a tho lo thei thîn lo. A satu Ngêngpuii lah hian a’n sa lungrun êm êm lah tak a; a sak lungkuai dân êm êm hi ngaihtuahin a sak lai hian rilru na tak a pu tel a ni ngei ang tih a rin theih. Amah Ngêngpuii, kan zînga a awm lai, rei tawh tak atang khân he thu hi ziah tumin ka lo inkau tawh a; mahse, ka tihlawhtling thei mai si lo. Heti teh thut hian min nang ang tih ka hriat loh vâng a ni. Min kalsan tûr rau rau pawh ni se, he thuziak tal hi min chhiarsak hman hrâm sela(ng) chuan rilru a dam deuh tûr. Khati khawpa ngaisâng si kha vawi te khat mah ka ngaihsân thu mi dang hriatah ka la sawi lo va, inthiam a har ka ti a, a thlarau pawh a zahawm ka ti. Ama hnênah chuan ka ngaihsânzia thu sawi ve thîn bawk mah ila, mi dang hriata sawi chhuah te pawh a hun zozai tawh asin maw le! Tûnah erawh phêngphe khua a tlai ta si! Inchhîrin bân a pêl ta! A awm tawh loh hnûa sawi leh hnuhnawh si chu fak chawp te pawh kan ang dâwn dâwn alâwm.

A hla leh a chhehvêl thu: A phuahtu, C. Lalthazuala hi hla kawngkal hria, music thiam leh man tak mi tih takah a thlûk pawh hi a hla thu nêna inchawih tûr a zawng thiam hle mai a. He hla hi châng thuma sei, thunawn nei a ni a; a châng khatna hi a tâwpah a nawn avângin châng li nei ang chu a ni ta tho va.

A thunawna –
  “A ngûr nun iang lo vâng mai maw,
   Ariang vâla thinlai nâ hi,” a tih lai mawlh hi han ngaithla nawn (repeat/rewind) hrâm teh. A zai emaw i tih kha a zai a ni miah lo a nia! A rilru na lutuk inhrîk thlâkna au thâwm, thei leh thei lova lungchhe vânkaia a tahna aw râwl a nih kha. 
  

   Chutia duh tâwk tak maia a tah hnûah,
  “Eng vâng kher nge maw ka tawn che,
   Aw, luah loh tûr di nui mâwi;

Hei hi maw, an sawi phû loh di zûna uai chu?” a la ti leh hrâm a. Khawngaih thla a va’n la tehlul êm! Ni, Khuanu hian eng vâng teh kher nge ‘phû loh di’ a lo duan ve rêng rêng ni? Phû loh dî zûna uai chu – amah, C. Lalthazuala leh keini, a nauteho tân zawng rilru natna bâk chan kan nei ve lo a nih hi.

   A châng khatna (a tâwp lama a nawn) chu Nunpuii mitthla rauh rauh chungin,
  “Mahriak awm khawhar chângin,
  Ka dâwn thîn sakhmêlthai;
  Tawn leh ni her si lo maw,
  Lênna tlâng a dang ta si;
  Chuti’n ka dâwn, ka dâwn thîn,
  Kan nun hlui lungruala lên lai ni te,

Han dâwn ve thîn tak che maw, Nunpui?” a ti vawng vawng a. A thiante nêna an inkawm lai na nâ nâ kha chuan nuam ti âwm taka langin a ri chêl chûl a; mahse, khua a lo tlai lam zêl a, a thiante an tîn zawh meuh chuan lunglênna leh khawharna chuan a rawn nang ta! A ngaihtuahna chhîngmit rauthlaah chuan tu dang an lang lo – Nunpuii chauh lo chu. Khatia, inzah tawn taka an khawsak thin lai te, mipain hmeichhe chunga an rilru put theih zawng zawng pu chunga a ‘care’ thinzia te a ngaihtuah a; an nun hlui, lungrual taka an lên lai nî te kha Nunpuii khân ngai ve thîn tak ang maw? Tûnah erawh lênna tlâng te lo dangin tawn leh nî her tawh si lo.

  A châng hnihnaah chuan,
  “Kha leh chen sûl ang zuia,
  Lênna zâwlkhawpuimâwia;
  Suihlung ruala lên lai kha,
  Zâwlkhawpui lanu lêng zîngah,
  An awm lo, nang chhîng zo tûr;
  A ngûr nun ka iang lo, a pawi ber mai,
  Chuti’n i tân ka tling zo lo maw?” a ti leh ta!

Engti ang chiahin nge an inzui tih chu hre kîl kêl lo mah ila, an inzui nasa tih erawh a hriat a ni. An pahniha kâ atang chuan, “Thate, Nunpui” tih hming bâk va ri suh. Chuti khawpa inzuia inkâwm nêl chu an ni a. Nunpuii pawh hian a haw hran lo viau niin a lang a; a mipa lam ve thung chuan a haw lo satliah mai ni lovin a hmangaih a ni – a hmangaih! “Zâwlkhawpui lanu lêng zîngah, an awm lo; nang chhîng zo tûr,” tih tawngkam thlum leh mâwi lutuk hi kan lamhnai, kan chi leh kuangte hnênah kan sawi ngai lo chu a nih hi maw! Pawi zawng zawng zînga pawi ta ber erawh chu – a ngûr nun a iang ve lo hi a ni! Hemi kan sawi avâng hian Nunpuii hi sum mena meng kan tihna a ni lo va; chu zawng ai chuan Thatea khân Nunpuii laka han hmai uan ve deuhna tûr them tal a nei lo kha a ni. Nunpuii khân lo inhuam thui viau pawh ni se, mi fanu duh lai – chutia bahra khur han laihpui ngawt mai chu a ni ber bawk si lo. A ngûr nun iang ve lo, tling zo lo ta nafam chu, a hmangaih ngawih ngawih pawh a chân mai a tûl a, a ngam bawk. A huaisen asin. ‘Hmangaihna pasaltha Thatea, zahna chibai ka bûk e. Salute!

A hla thu ngun taka han chhiar chuan a tlar tin maiah hian Nunpuii laka eng a nih lohzia leh a tlâwmzia a zep tel zêl tih kan hmuh thiam ka ring. A châng thumnaah pawh eng dang a sawi lo.

  “Ka hlân lo che biahthu di,
  Ka thinlung luahtu ber;
  Zalêng zîngah ka thlang che,
  Mahse maw, rairah riang vâl hian,
  Biahthu hlan che ka zuam lo;
  Mahse, Nunpui, i pâr mâwi lêng dang tawnah,
  A uai mai tûr ka dâwn ngam si lo.”

Ka sawi kha! He pasaltha hian Nunpuii hmangaihna a hlân lo. Hmêl tha a tihzia leh a duhzia erawh chêtziain a lantîr chauh ang. Ninhlei thil thuin lo hlân tak tak si sela; ani Nunpuii lahin lo duh ve deuh sa tho bawk nên, chuti takin a tawh khirh ka ring lo. Chutia Nunpuii, a thinlung a hneha beiseina a siamsaka, a tihlunglên hrep hnû, rin tlâk tak tak dâwna a ngaih hnu leh a rilru pawh a pe tan ta tihah, tlangvâl rethei, mahni takngial pawh inchâwm zo lo a ni tih a hre leh thuai si ang a; chutih hunah eng ang fakauvin nge Nunpuii rilru chu nâ ang? Chu chu hre rengin biahthu hlan zuam lohvah a tlâk ta mai zâwk a ni.

Lawks! Min hrethiam ula, he lai thu zet chu – insûm a va har ve! A hmangaih tâwk loh avânga hlân lo lah ni si lo chu, a thinlung ril berah hmangaihna chuan bu a la khuar reng mai si,
  “Mahse, Nunpui, i pâr mâwi lêng dang tâwnah,

A uai mai tûr ka dâwn ngam si lo,” a ti. Ka va’n hre thiam ngawih ngawih tak! Amah ni lo, Nunpuii pâr mâwina duhawm tak mi dangina an thliahsak mai tûr chu – ka ngaihtuah ringawt pawhin ka puak keh mai dâwnin ka hria. Kei pawhin, “...ka dâwn ngam lo.” Kha mihringpa nihlawh bîkzia kha ka thin a tirim tlat! Chûn leh zua hal vâng pawh ni lo, kârah hmêlma lên vâng pawh ni lo, ruih theih thil vâng pawh ni lo; rairah vâng maia duh ber han chân ngawt mai zawng a nat dân tûr hi namên a ni em ni?

He hla ngaithla tawh chuan a thlûk hi kan hre theuh ang a; hla dang ang lo taka a thunâwnah titâwp lova a tâwp khâr nâna a châng khatna a rawn hmang hi a fuh thlep thlawp êm asin. A tlar tâwp berna, “...tak che maw, Nunpui?” tih lai tak hi he hla ti-hla-tu ber chu a ni a; a han nawn kher hi a satu themthiamna nge, a phuahtu duh dân (?) tih lam chu ngaihtuah peihte tân ni sela. A enga pawh chu ni se, a nawn hi chu a themthiamthlâk ka ti. Nunpuii chu beisei phâk a nih (tawh) lohzia leh a beidawnzia beidawnthlâk takin a puang chhuak a ni tih a thlûk atang hian a hriat theih. Lo ngaithla ve ngei rawh aw! Khawngaihin!

A hla thawnthu tlângpui chu khiti ang khi a ni a; Bible-a ‘Jeremia Tah Hla’ an tih dungthûlin he hla hi chu ‘Thazuala Tah hla’ tih ve mai ka nuam! Kan hla thlûk mâwi tih zâwng hi chîk ta ila, mâwi satliah hi a tam ngawt lo’ng maw? A zawng zawng chu a ni lo vang; mahse, he hla hi chu a thlûk hian thuchah a keng tel tlat. A thu leh a thlûk inhmeh sawi nikhuaah he hla tluka champion tûr a awm chuang lo. A thlûk chauh pawh hian a phuahtu ngaihtuahna a lang ruak mai si a.

Nunpuii leh kei: Thazuala Nunpuii kha ka la hmu lo va, ka hmuh kher lah a tûl nahek lo; a hmêl tha tâwk tih erawh ka chiang! Tûnah chuan ani zawng chhûngpuinu mai pawh ni tawh lovin tu mawng hial pawh a lo bêng tawh maithei asin. Khawia’n tuan tâk ang maw? Amah avâng hian alâwm, kei pawhin tih tak nangialin ‘Nunpuii’ tih hming puho rêng rêng ngaihven tehah ka neih tâk ni! Ka modern Nunpuii hmuh leh hriatteho hian hmêl that kawngah Thazuala Nunpuii kha an tluk ang em (?) tih hi ka ngaihtuahnaah a lo lût hmasa ber fo thîn. Tluk se, tluk suh se, an hming avâng hrim hrim pawh hian ka lung an tilêng a, an zûnah ka uai a, ka khua an tihar a, ka ngaizâwng hliah hliah thîn a nih kha – hlawm-a-na! (Anni’n mi ngaihzâwn ve leh ngaihzâwn ve loh ka dâwn hran lo.)

Heti taka hla mâwi leh run hi Mizopa pawhin a lo phuah thiam ve reng alâwm le! Aw ka thinlung, Nunpuii sakhming nghilh ni bâng suh.