DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Thingsulthliah hming put chhan - L.B.Tluanga
Jan 20, 2019
Zalen Chanchinbu January 6, 2019 chhuaka Chhuanliana Bvt-in Thingsulthliah khaw hming put chhan ni-a a rawn sawi hi a dik hauh lo mai a; a khaw hming zahpui avanga hming danga thlak tumna lo awm tawh anga a sawi phei hi chu kan hriat vawikhatna a ni! Mizoram hmun hrang hrangah chhan hrang hrang avangin thingsul hi an lo thliak thin a, khaw hming tana pu zui ta erawh pakhat chauh a awm niin a lang.   “Sul” tih chu sulhnu emaw, hnuhma tihna emaw a ni mai a; thil engemaw tak chhinchhiah nan emaw, hriat reng nan emaw chhawl thliakin an dah thin a ni.   Thingsulthliah chanchin kan ziah chhung zawnga kan rilru kaptu lian tak chu a hming put chhan dik tak aia a dik lo zawk a lar tlat mai hi a ni. Kum 20 dawn lai han zir takah chuan titi chi hrang hrang kan hre teuh mai. A dik lo zingah lar zual pahnih a awm:   “Thianho ram chhuak zinga mi pakhat sakeiin a seh a, an thianpa sun nan leh hriat reng nan thingsul an thliah ta a..,” tih hi mi thenkhat sawi dan a ni a. Tin, “Mi khual, Buangtheuva khua (Hmunpui) tlangvalin Thingsulthliah nula a ngai a. He khua uan khum nan hian kawtchhuah-ah chhawl a thliak a, he khaw hming hi a lo piang ta a ni…,” tih thu hi a lar viau bawk. Pu Chhuanliana Bvt thuziak pawh hi he titi rim nam tho hi a ni.   Heng thute hi a tak a nih pawhin hmun dang chanchin an ni ang. ahre chiang lovin Thingsulthliah chanchin nen an hmehbel ve mai mai a ni. Buangtheuva-te pian hma daihin Thingsulthliah-ah hian Thado hnam peng pakhat Khawchung-ho an lo cheng tawh a, anni hian thingsul an lo thliak ngei a, Thingsulthliah hming pawh a lo pu daih tawh.   A thu hrimah chhak leh thlang indo dawn lai vel, an boruak so san’ lai takin khawchhak fa chuam Buangtheuva khaw tlangval chu, an hmelma lian ber khawthlang lalte hotu Suakpuilala khuaah nula ngai hman khawpin a tlangnel thei ang em? Chhak leh Thlang indo pawha inbei ber an ni si a?   Thingsulthliah khaw hming put chhan, thingsul an lo thliah chhan ber chu, sakhaw lam thil, huai/pathian biakna lam a ni zawk e. Savunga hmun hnuai, motor kawng chung, tun hmaa Mitbengi pa lamlian hrulah ngiau lian pui, kawrawng huau mai hi a awm a; hemi huai biak nan hian thingsul an lo thliah thin a ni.   Sailo lal hote’n Thingsulthliah tlang an thut (1863) hnu-ah pawh thingsul hi an la thliak zui zel a. Helai kal tlang apiangin thliah ngei an tum theuh avangin a bul hnaiah phei chuan chhawl thliah tur a vâng hle a, hla tak tak atangin an keng lawk thin a ni awm e. Aichalkawn leh Chirhdiakkawn (tunah Diakkawn) inkar (2 Km zeta thui) kawng kam chu a kawlh fua mai niin an sawi. Nu ho phei chuan lo lam atang te, an thing phurhna atangte-in chhawl/sul hi an thliak lawk thin a ni awm e. Hetianga hmeichhia leh tar chak lote chena thingsul thliah ngei ngei an tum tlat hi ‘hlauh’ an neih vang a ni a, helai hmun kal tlang apiang chuan thliah ngei ngei turah an ngai tlat a ni.   Thingsulthliah lo luahtu hmasa kan hriat theihte chu Ngaihte te, Teikhang te an ni a; hetih hun lai hian Thingsulthliah hming a pu tawh em tih kan hre thei (rih) lo. Heng mite hnu-ah Khawchung ho an awm leh a ni. Kan sawi tak angin Khawchung ho (18??-1862) hian thingsul chu an thliak ngei a, a khaw hming pawh Thingsulthliah a ni tawh tih history-ah kan hmu.   Ngaihte nulain emaw, Khawchung nulain emaw mikhual tlangval a ngaih avang maia thingsul lo thliak ni ta se, anmahni luahlantu Suakpuilala leh a fate chuan thingsul an thliah chhan chu an ngai lungrun hauh lo vang a, buaithlak takin kum kha leh chen kha an thliah zui lek lo vang.   Thingsul an thliah (chhawl thliah vawm khawm) chu a vum thur mai thin a, chu chu tlangval hovin an lo hal leh mai thin a; a khu-in khua a bawh a, hritlang a leng duh hle a ni awm e. Chuvangin lal-in thing sul thliah chu a phal ta lo niin an sawi.   Hun eng emaw chen hnuah chuan, lal chhiahhlawh Chalzakhuma mumangah mi pakhat hian, “Thingsul min thliah leh loh chuan in puithiam pakhat kan hring lak ang,” a lo ti a. Mite chuan “Chhiahhlawh mumang mai mai,” tiin an nuihzat a, an awih duh lo va. Amaherawhchu mak tak maiin an puithiam pakhat zu chhim haw lam chu, mahni in kal pelin daipawnah a lum ta chiam mai a, tun thleng hian a lum hlumna chu “Lairovi pa lumna” tih a la ni. Chu chu Thingsulthliah tlang sang lai ber, tlang dung hmawr chhuah lam, Ama Veng lui hnar ruam khi a ni.   Lairovi pa (a hming tak hriat a ni lo) hi a duh lo chung an pawt lui ni ngei tur hian a hniak pawh a inherh kawi hmak niin an sawi. Nasa taka lum e ti lo chuan thing bul nghengin, chhak lam hawiin a lo thu fel et si a ni an ti. Hetiang ngaihbel theih tak thil hi thleng mah se, thing sul chu an thliah zui duh ta chuang lem lo a ni.   Keini Thingsulthliah khaw mite hi chuan, kan pi leh pute khan huai biak tlawn nan thingsul an lo thliak thin tih hi kan hre chiang e. Hmun danga thil thleng nen lo sawi pawlh tawh lul suh u.   KHUA hi mihring ropuina leh hlawhtlinna enitrtu pawimawh ber pakhat a ni. Ramsa leh savate’n bu te, kuate an nei thin. Chutiang lakah mihringin khua a han din zet mai hi chu a ropui chungchuang larh mai a ni!   Mahni khua, chhung khat leh thenrual ngaih ber berte lenna hmun ngei hi a lo ngaihawm ber mai e. Zialung pathlawi Bawkchuma pawhin: “Angur siam sa khua nuam lo lem a awm lo, Hraichawi laitual an lenna zel a nuam; Zialung e, ka khua ngai ing e,” a lo ti a ni.   Zoram khaw tin hian hmangaih taka ngaihventu leh zir chiangtu an nei deuh vek awm e. Ral hla taka awmte pawhin an khaw chanchin a chhia a tha an ngaihven em em reng a; lawmte lawmpuiin, lungngaite an hnem thin. Chutiang bawkin dik lo taka an khaw chanchin miin an sawi hian an lung a hnur lo thei lo. Tunlai khawvel changkang tawh takah hian ti-ti pawlrawl mai mai vawrh chhuaka ‘An Ti Bu’ lo la keu fo mai hi sim a hun ta e.

Latest News & Chhiar Hlawh