titi ZALEN : Civil Service leh Mizote

- Rinsanga
Zirlaite tana career guidance pe tura sawm ka ni ve ta zauh zauh a, ka remchan chuan ka kalsak ve fo bawk. Chunga ka kalpuite emaw, ka ngaihthlak ve thinte sawi 80% hi chu MCS/IAS ni turin emaw, Dr leh Er ni tura kawng pawimawh a ni deuh ber zel. A bikin kan ramah hian civil services lam intihhmuhna a zual hle a, cable TV lar ber Zonet meuhin a tlingte chawimawina a siamsak bik thin vang emawni, tun hnaiah phei chuan BA chhuak zawng zawng deuhthawin coaching kal kan tum ta mai hi! Miin tha an ti a nih miau chuan a tha a, mahse, thenkhat hi chu kan intihhmuh vel mai hi a ni a, thenkhat lah thuneihnaa tuihal kan ni bawk. Mahni nih tuma chiang fek fawk leh ram tana tha thawh chakna nena exam pe ai hian intihhmuh leh power-a tuihalna hi a lian viau awm e.
Kan Ngaih San Bik Chhan Thenkhat
India ram hrim hrimah hian heng IAS/IPS leh IRS ang te hi ngaih san an hlawh deuh bik hle a, ram dang kalphung nen kan ram inrelbawlna te a inang vek lo a, India ram tan chuan an pawimawhna a sang bawk miau a. A chhan lian tak pakhatah chuan British-in min awp hun laia Indian Civil Services (ICS) hmanga British India te min awp a, min kaihhruai avangin khang an thuneihna kha kan la chhawng ta zel a, ICS aiah IAS kan duang chhuak a, anni chu thuneihna sang tak neiin, British Raj te aiawha kan rama roreltu niin, India ram democracy a nih hnuah erawh an thuneihna thenkhat leh hawi zawng tih danglam a ni ve bawk. Chutiang zelin state level-ah pawh kan state cilvil service te chu service dang aia ngaih sanna leh dah chungnunna kan nei lian ta zel a, colonialism nghawng zelin a ken tel ni te pawhin a lang. Tin, sawrkar hna kai san theihnaah department hrang hrang director leh secretary te an nih zui theih thin avanagin thuneihna thlahlel tan chuan awhawm tak pawh a ni ve bawk.
Chhan dang lehah chuan kan ram la retheih vang te pawh niin a lang a. An dinhmun a that leh policy duan kawnga an thuneihna san vang te a nih rualin, sawrkar officer rau rauah pawh a silpaulin sem theitu dinhmuna an din avang te, eng scheme emaw mi dang sihhmuhtu leh lo pe theitu an nihna te, eng eng emaw sawrkara hamthatna mi dang an duhsakte leh rethei zawkte tan pawha titheitu an nihna hi kan la thlahlel tlang bawk niin a lang.
Mizoram Bikah
Kan ramah hian Group A officer chi hrang hrang an awm a, College Professors atanga MJS/MAS etc pawh hi chawimawina siamsak an ni ngai lem lo a, hetia kan cable TV lian ber pakhat Zonet-in chawimawi bik service a han nei hian zirlaite cho phurna a thlen rualin a tha lo zawnga nghawng a awm ve thei awm e. Sawrkar hna dang ngaih sna lohna te, tuina zawng leh skill lama kal aia thuneihna tuihalna te pawh a thlen thei a ni.
Assam-ah te pawh an state service-a inziak tling tharte chu sawrkarin a lawmluhna hun a siam mai a, chupawh an mahni changtu department ten an huaihawt mai a, an cable TV ten an tihsak vak ngai hran lo, India ram state dangah pawh an awm tamin a rinawm loh. Hmanni lawkah MZP pawhin an member ni thin MCS tlingte an chawimawi leh bawk. Zirlai pawl meuh si zirtirtua an member tlingte emaw, thil danga hlawhtlingte hre zui si loa service pakhata sawrkar hna thawk tur pakhat han pawngpaw ngaih san hmel taka chawimawi bik kha a fuh lo ka tihle bawk. Hengte hian Mizoteah nghawng tha lam aiin a tha lo lam a thlen leh bawkin ka hria.
Youtuber tam zawkte pawhin heng mite hi kan chawimawi chiam bik a, subject thiamna nei bikte kawm a, chawimawi hlei loin MCS kan tih chuan kan pawngpaw tuipui nghal bik em aw a tihtheih a. Khawtlang huapa hmuahna hun siam te pawh a tha e, mahse kan khaw tana eng project emaw sum hrawm su chhuak thei ang chi chauh chawimawi tumna mindset kha a dik lo ve thei tho em, a tih theih a, an level pui sawrkar hna thawkte emaw, sumdawng leh kut hnathawk kan tangkaipui tak takte kan hriat tel pawh a tha awm e. Tin, entertainment leh sawrkar hnathawk khawvel kan khaikhin zel hi a fuh lo bawk. Zaithiam leh Miss/Mister te an han lar a, anni chu entertainer an ni a, an lar tur a ni, khawi ramah pawh an rama mi lar ber ber an ni. An sawrkar hnathawkte heti tak hian lar an chak vein, lan sarh an tum ve ngai kan hre lem lo, India ram, a bikin Mizoramah hian heng hi a hluar deuh bawk awm e.
Ngaihtuah Zui Ngai
Rinawm leh dik taka sum thawkchhuaktute hna chu a zahawmin a tha vek mai a, mahse thuneihna ngah leh ngah lo te, harsa deuh leh awl deuhte chu a awm ngei a, mahse ngaih hlut thiam vek erawh an tha. A bikin kan rama kan ngaih hlut tawk loh pawimawh tak site chu mahni subject-a expert researcher leh heng lama officer te hi an ni a. Entirnan Judicial Service ni tur chuan dan rei tak lo practise tawh te an ni a, an subject-ah an rawn tlak em em a, sawrkar policy duan kawngah pawh an tangkaiin, mipui rorelsaktu tha tak an ni thin a, ngaih hlut an phu hle.
Agriculture service leh heng researcher-te pawh hi an tel loin sawrkarin agriculture lam kaihhnawih policy a duang ngawt thei lo a, an thurawn anga an kal tho a ngai. Chutaing zelin thiam bikna nei leh rei tak lo zir tawhte thurawn hi heng generalist ofiicer leh administrator-te pawh hian an mamawh tho tho a, an thurawn tel loin ram a kal thei lo a, an thil zir chhuah leh hmuh chhuante avanga ramin hma sawn thin a ni. Zirtirtute pawh institution hrang hranga zirtirtute hi an pawlsan dan ang zelin a zitrtirtu ni tur pawhin rei tak lehkha an lo zir a ngai a, heng officer zawng zawng chher chhuaktute pawh zirtirtute bawk an ni.
MCS hei zat kan chawimawi tawh zingah hian an thawh that avanga chawimawi phu emaw, a dik em avanga sawrkarin vawi tam a transfer hi kan tlem leh viau lawi si! System-in a ei ral leh politician te nena hausa tura dik lo taka inthurual kan ngah ta zawk fo hian inenfiah a ngai viau a ni. zirtirtu-ah hei chen ka thawh ve chhung hian henga kan naute tling hi an tam ve ta viau a, a lawmawm hle. Mahse, an tlin ngawt aiin an thawhna hmuna officer tha an nih khan kei chu min tilawm thin.
Chhui zui tlak lem loh officer, an hlawhin Middle school teacher hlawh pawh a la zat meuh hmaa in chhawng sang tak tak sa thei te, ram leh lirthei manto tak tak lei mai thei, man tang ei tura thurualpui awl tak sawrkar hnathawk chher chhuah teuh hi ka hlauh zawng tak a ni. An hlawh zat hre lem loa an neih thil hlu atanga ngai sang mai te kan tam thin. Dr zinga NPA la lo awmchhun ni thin Dr Loncy te kha chawimawi a phu a nih kha, a bak clinic hawng, sawrkar Dr rawihte kha Pathian thu sawi te hian sawm fo lo ila a tha tur. Chutiang zelin College Professor te ai fea hlawh hniam service hrang hranga officer mawm tak takte hi en tleu ngam ila, hawng 440 kan do ang khan kan do ve ngam te hi a tha lo maw? Tichuan kan rama officer post thenkhat a mawm bik ni a kan hriat avanga kan inchuh te hi a zia deuh ang a, ram tana thawh chakna nen coaching te kan kal zel zawk maithei asin.
An tlin tak avanga kan inlawmpui chu a tha e. Chawimawina erawh a thawk tha te, a titha zuite hnenah ni sela, chung mite chu ngai sangin lar sela, mipui idol an nihna chu an thawhna hmuna an sulhnu azir lo ni tawh zawk the se. Chuti chuan kan khaw hawi leh kan inrtihhmuh dan te hian awmzia a nei thui zawk ngeiin a rinawm.