- Dikteii Hnamte

Ka nu leh pate kha mahni tawkah mi chengvawng tak kha an ni ve a. Unau rual ve tak, thawh chhuah la nei si lova kan awm thuau thuau laite khan an hlawh maia min chawm tura ngaihtuahna an sen nasat thin tur zia kha ka ngaihtuah let thin - tun hnu hian! Sawrkar hna thawk ve ve mah ni se fa 8 enkawl kha chu a hautak ve lo thei lo (hlawh kha an la khât viau lehnghal a engemaw lai phei kha chuan). Thenawmte neih ang neih loh kha kan ngah a, awh ruk ve viau mahse kan sawi ngam lem loh pawh kha a tam mai. A chhan chu kan neih phak loh leh kan awh phak loh anih zia kha kan rilruah a chian em vang a ni ber mai.

Ka nu kha inren thiam leh tul lova pawisa hmang ngai lo a ni a. Loan lak te kha a duh lo hle. “In hi sak that ve nan loan la ila, thlatina tlem tlema rulh a nia a harsa lutuk bik dawn em ni?” kan tih te khan, “Nakina in tana phurrit siam ka duh lo. Bâ thihsan te hi ka hlau asin, in rawn buaina tur engmah tih ka duh love” a ti mai thin a, nawr luih ngaihna kha a awm miah lo. A chhan ni ta ber chu ‘a zawh tawk nghawngkawl’ kha a lo hre em a lo ni.

Tunlai hian khua a lum zual em em mai a. Mi neinung deuh chhungkua chuan boruak tihdaihna, Air Conditioner (AC) hmangin an awmna pindan chu dai nuam takin an siam a, thenkhat phei chuan sawi pawh nuam an ti hle. A nei ve lote pawhin a nawm dan kan hre ve nual a, neih ve pawh kan chak chang a tam mai. Mahse AC neih hi, a khawl va leia vuah mai kha senso awmchhun a ni mai lo tih hre tan chuan a khawl leina chiah neih avanga lei rum rum chu thil ngamawm lo tak a ni. Kan electric bill tam sawt tur ka pe thei ang em? Chhe palh ta se a siamna tur ka nei thei zel ang em? tih leh zawhna dang awm theite inzawt chunga ngaihtuahna sen chu mifing zia a ni tlat! Thenawm zawng zawngin nei mah sela kei chuan ka tlin ve dawn lo ani tih hretu tan chuan ‘risk’ ngawt chi a ni lo. ‘Fan’ nena lungawi zir kha a finthlak zawk si a. 

Mihring leh ram a lo changkang zel a, hmasawnna in a ken tel tamtak mimal, chhungkua leh khawtlangah pawh hian hmuhtheihin chu chu a lang mek a. Mi an loh kan hlauva, mi neih ang neih ve chu changkannaah kan ngai a, midang thuam leh neih kan awt a, neih ve tumin kawng hrang hrangin tan kan la chho va, a dik a dawk pawh thlu lovin hmasawnna chhuanlamin kan che chho ta mawlh mawlh mai zawng anih tak hi!

He hmasawnna chhhuanlama ke kan penna kawngah hian ram hruaitu nih tum politician thenkhat chuan tawktarh that hmel deuh deuh hmangin, mipui nawlpui rilru sukthlek hruai (sual) in, nakina zawh loh nghawngkawl ni tur chu anmahniin phur hmasain hma an la mek a, thenawmte neih ang, an loh awh mek (thenkhat chuan awh ngaihna pawh an hre lo hial ang) chu neih dan kawng zawnpui an lo tiam chho ta zel bawk a!

A ruh langin ka’n sawi teh ang! 

Tunhnaia chanchinthar ka bengverh tak mai chu khaw pakhatin college din an tum chungchang hi a ni a, he thu chhiar, a khaw mi in awm chuan ngun taka in chhiar ka duh hle mai. Zirna hi mihring min siam puitlingtu leh kan khawhawi leh hawiher pawh tichangkangtu a ni tih chu sawi nawn fo ngai lova mitin hriat a ni a. Zirna in pawh mahni veng/khua puala neih chu kan duhthusam a ni fo lo thei lo. Mahse kan ngaihtuahna hi sen nasat a va ngai si em. College din hi sikul din ang mai mai ani lova, ken tel hautak zet zet tamtak a nei tih hi hriat tel ngei ngei a ngai. Khawi sikul emaw hman mai tur a awm emaw, zirtirtu hlawh engemaw chen daih kan neih emaw avang hian college din hi kan lo cho sual palh thei tih hi sawi ka duh. He thil pahnih ringawt hian zirlai a pui tam dawn si lova. Mamawh a tam tulh tulh ang a, harsatna a nasa tial tial ang. Chutih hunah chuan a tuartu tur chu ‘zirlai’ an ni dawn si a.

National Education Policy 2020 hman chhoh anih dawn avanga sawrkar college upa leh changtlung tak tak pawhin an ke pen chhoh dan tur ralpui phiar taka an phiar lai leh, college zawng zawngin subject tamtak inzirpawlh theih an neih a ngaih chhoh mek lai hian ngaihtuahna sen uluk a va ngai em.

Politician te pawhin hei hi hria ang u. Vote kan duh luatah mipui phurrit la ni mai tur engmah hi tuna tlemte pek hmang hian i tawktarh lo ngam ang u. 

Thenawmten an neih zawng zawng hi awt lo ila, kan nghawngkawl zawh tawk hriain chumi mila khawsak chu zir ila. A aia rit phur thei kan nih leh nih loh hre turin kan nghawng, kan koki, kan kawng, kan chawn leh kan kephahte hi tangrual mar pat theiin a hrisel em tih chiang hmasa ang u.