July ni 6 ‘KA HUANG’ tawp lamah khan tunlai YMA nula leh tlangval tlawmngaihzia leh keini ang duangho 1950 lama mite tlawmngaih dan kha tawitein ka rawn tarlang a. Tu tute emawin ziak zawm tura min rawn angin ka hriat ang ang ka’n ziak leh ang e:- Kei hi chu Mission Venga pianga seilian ka ni a, ka sawi hi chu 1940/50 vela Mission Venga kan val upate min hruai dan kha ka sawi ve chu a ni mai. Mizawn, thlanlaih hi eng tak atang takin nge YMA?hian a mawha a lak tak ka hre lo. Keini chu kan sual vang ni maw, kan tleirawl chhoh harh luat vang a ni ber ang, kan rual zawng zawng chu 1944 (?) atang khan YLA (tuna YMA ni ta) atang hian kan bâng dual mai a, rual khat tleirawl, a hmei a pa kan bân takah chuan YLA?ding thei ta hek lo, MIssion Veng YLA chu a tawp ta der mai ni awm tak a ni. A tawp thak a nih em loh pawhin official chuan 20/30 chu rual u an lo awm mahna. Thawm nei tham chuan YLA chu a awm ta lo chu a ni phawt mai. Engtik lai atangin nge YMA/YLA hian thlanlaih leh mitthi lumen tih ang reng hi mawha a lakte ka hre lem lo. Engle khawle, Mission Vengah chuan nula tlangvalin Val upa kaihhruainain chuti ang - mizawn, thlanlaih, mitthi lumen tih ang vel chu an buaipui vek mai ni maw ka ti mai. Tunah hi chuan veng tin maiah hian YMA?hian a mawhah a la tain veng tin tih dan pawh a inang lo zung mai niin ka hria a. Khang 1947/48 vel laia Aizawl South lam tih dan tlangpui chu ka sawi ang khan mizawn, thlanlaih leh mitthi lumen chu Val upa kaihhruaina hnuaiah kan ri ve nak nak mai a ni. Val upa han tih pawh hi tunah chuan Zawhte upata upa emaw in ti mai ang tih ka hlau, chuti ang a ni lo, veng khatah hian heti ang tlawmngaih chhuahna kawngah hian tlangval (upa lam chu an ni deuh tho ang a) tlawmngai fal bik an ni a, nula tlangval naupang zawkte hian an thu hi kan zawm bik riau mai a, intithunei pawh an ni miah si lo, hmatawngah leh hnudalah hian an lang riau zel mai bik. Chuti ang tlangval chu keini belval vala val mai mai pawh hian an thu kan ngaichang riau zel mai. Anmahni chuan val upa an inti miah lo tih hria ila a tha. Tlangval na na na chuan zanah nulate kan han rim a, ‘Mi zawn tur a awm e,’ tiin au thawm kan han hria a, chuta chhuak lo tlangval nih chu thih hreh takin kan hreh a ni ber mai. Chhuak ta lo ila, kan nula rim pawh khan tlangvalah pawh min hmu tui nek lo ang, len leh ngam pawh va ni suh. Chuti vel chu kan khawsa dan a ni. Veng dang min rawn pek a nih chuan kan inchuh ngei ngei deuh zel a, mizawn thilah chuan Aizawl South - Tlangnuam, Kulikawn, Rahsi Veng, Venghnuai, Dam Veng, Mission Veng kha kan inkawp a, chung venga tlangval chu veng dang nen kan inhlan chhawng thin a ni. A chang chuan kan han inchai ve that that thin. Ka hriat phak ve chinah chuan U Rina, Lungleng khua Lalzawni (Pu Tlangbawia Dawrkai Veng fanu) pasal kha kan inchuh langtham deuh chu a ni mai. Aizawl South kan thathnem deuh bik avangin, NGE kan kal thathnem deuh thin vang, mizawn inchuh theih loha pala khan tak mai maite kan nei nual thin. Mitthi lumen tlaivar thuah chuan veng bil deuhin kan hmang a, kan ât vang ni maw? lumen tlaivarnaa tel lo nihte kha kan hlau emaw, kan zak emaw a ni ber awm e, kan dam phawt chuan kan tel ve ngei ngei thin, pang a dam phawt chuan. Kan han tlaivar ngei a, mahse tunlai anga sawhchiar angte hi Krismas/kumthar nawnnaa sa iloin a daih tawh loha kan ei phak chauh maw le! Thingpui sen, mi tha deuh an nih chuan kurtai nen tum khat emaw kan in a, chu chu kan zankhaw rin a ni mai. Khawfing chah hma deuh atangin tlangval taima chuan zualkoa tlan tumin thian dunin emaw, a ruktein mitthi chhungte emaw, val upa emaw an lo dawr a, mi dang hriat hmaa zualko kal nihte kha inel rukna a ni. Tunlai angin mobile/bike/scooty tih ang reng awm mawlh hek lo, awm pawh ni se truck (a lu mak) tih ang vel kha sumdawng hausain an nei a ni mai. Pastor Chhuahkhama boral tum pawh khan lamlian tlangdung a ni bawk a, Lianzoa nen, Sapthlenga (Rinthanga) nen kan zan tlan a, Durtlangah zanlai velah kan thleng a, kan haw lam chu Leitan thlen hmain Bhomraja truck nung thei lo, Aizawl lam pan a lo ding a, ‘Min nawrpui ula, in chuang ve dawn a nia,’ min ti a, Durtlang leh Leitan inkar phei laiah khan vawi duai lo kan nawr a, hah thikula kan nawr hnuah pawh nung thei hek lo, ke bawk chuan kan haw thla leh ta nge nge a ni. Zualko kal an kir leh hman chuan dan naranin thlanmual lam an pan leh a, vawi hnih khat luh pawh thlahlel niawm takin an kal leh hram thin. Chutah mitthi in riah a ni leh a. Tunlai angin bunbi tuk a awm lo, engle khawle, zan 4 zan 5 chu an chhuat lai tawt tak khat kha chu a ni reng reng. Nuam vak lo mah se tlangval na na na chu an/kan nuam awm a, phawk te kan chhuah mai thin. Tum khat pawh 1952 June thla khan Pu Thangluta (Upa Rokunga pa) thihin chhuatah tlar hnih khat tlatin kan riak a. Sangkhawnghina nen a lai, ceiling luhna zawn hnuaiah kan mu dun a. Ruah a sur avangin a far kauh kauh mai a, insawnna tur hmun dang a awm miah si lo a, Sangkhawnghina (Tumbila) zawn tak mai chu a far si, a mangang chu fiamthu a thawh ta a, a far apiangin a ek thawt ziah mai a, kha zan khan ‘A neitu mu suh, khumfa mu hek suh’ an tih ang vel kan ni zankhua ta a ni! Khang zante khan tumahin hrehawm an tih awm pawh ka hre lo. Zingah kan tho a, thenkhatin thing eh, thenkhatin meichhema thingpui lum (gas thuk tih ang reng hi VANA RAH ang a ni tih hria la). Mitthi chhungte thil tul awm kan hriat apiang kan thawk nak nak thin, thal lai phei chuan tlawmngai zual chuan tui an chawisak a, tina kawt te, tuiuma khirh te an kat nuk thin. Tin, tunlai anga zan 3 e bal e a awm lo, dan naran thuah kar khat chu kan riak deuh vek a, chawlhni zing hi chhuahna niah tam ber chuan an hmang thin. Kei phei chu fa lai dawng tih takah, a upa lam leh naupang lam atanga chhiara tel phak lo chin ka ni bawk a, School Inspector Pu Sawmaithanga (Zidingi pa) te inah rei tawk ka riak a, chu chu 1948/49 niin ka hria, rei tawk khat ka riah hnuin Pu Thangkhuma (Sangluai patea pa) a boral leh a, Pu Sawma te in atang chuan ka insawn a, kum 1953-a Ralleng rama ka kal thlengin chutah chuan ka riak a ni. Heng ka riahna in hnih atang hian mitthi dang inah chuan kar hnih khat te ka riah hnuah mahni ina khum nei lo na na na, chung inah chuan ka riak leh mai thin. (Kar lehah chhunzawm ang aw)