Kan thufing lar tak pakhat chu, ‘ Mahni infak leh sakhi ngalah engmah a bet lo,’ tih a ni naa Mizote hi mahni infak ching hnam niin ka inhre ve tlat a ni. Mahni tak direct-in infak mah suh ila, MIZO hi Mizoin kan fak nasa hle a ni, chu lai chu a ni sawi ka tum ni. Hmanlaiin (ti ve tawh mai ang) MZP chanchinbu hi LSA (Lushai Students’ Association) tih a la ni ta hialin ka hria, Mang N Mang tiin hming lemin Mizo nunphung tih lam hi a rawn ziak vak a, hre kilhkelh tawh lo mah ila, kan hnam kan infak dan a sawiselna a ni ber mai. Chu chu keipawhin ka chhiar lai atang tawhin dik ka ti takmeuh thin. Chuta a ziak dan ka la hriat reng chu: Huai inti huai si lo, tlawmngai inti ngai si lo, thuhnuairawlh inti chapo si ang reng lam a ni berin ka hre ta. Kei tehlul pawhin an thu ziak dan chu kan nun ze dik tak zawk niin ka hre thin. Hmanlai Mizote chu kan rinawm khawp a, kawngka pawh an kalh ngai lo, thingfakin an do mai tih a ni a. Hei hi kan rinawm vang em ni? A tlangpuiin kan neih kha a inang vek a, thil kan neih hlut chu silai (awlan/tukuli) a ni mai a, chu chu khaw khata 3/4 a awm chuan a tam lam a ni hial ang. Dan naranin lal khua kha in 50/60 emaw a ni ber a, in 100 khua kha chu an meng sang vah mai thin. Chuvang chuan kan inhre vek a, vengchhak pain vengthlang naupang a hria a, a hmingin ko thei em lo mah se a chhungte chu a hre vek a ni, chu chu mihring kan tlem vang a ni. Chuti khawpa tlem leh inhre vek karah chuan mi thil han ruk ngam chu pawh a ni lo, ka rinawm awm mai lo thei nang. Khati khawpa tlem kan nih lai pawh khan artui tham hmang chu an awm ve tho a, tlangaute pawh an au bing a, an rinhlelh kawmchhakah chauhte an au thin tih a nih kha. Thingfakin an do mai thin tihte pawh kha - engtin nge an kalh ang, tala tih ang reng pawh a la awm tawp si lo, an do mai loh nakah. Huaisen lamah lah - tu emaw pasaltha kan tih chu a rawl a, khaw dang daih zauah - eng emaw tia fal taka hlo thlote emaw a hmuh chuan - hmeichhia e chhia lo e sawi loin a ngam zawng a nih avangin a that ru mai a, a lu a hawn a, huai ta luaah a khuaten an lo ngai satliah mai mai a ni lo’m ni? Zoluti an zu man dante lah kha - Zoluti te chhung leh dumrikho tlem azawng thingpui huana a fal deuhthawa khawsa an zuk that leh fak a nia, thil tih huaisen takah ruat hleih theih pawh em ni dawn? Thlangtlaa he tuna kan awmna Mizorama kan awmna chhan an sawi ber lah hi, pawih ral ngam lo a, kan tlan kan tlan ringawt ni awma sawi te a ni a, min um loh chinah kan khawsa ta mai a ni lo’m ni? Min um zel phei se, tun ai daihah hian kan khawsa lo’ng maw? Tlawmngai kan han intih pawh hi, kan tlawmngaihna chu mi hriatah kan duh riau zel ni tein ka chhut mai mai thin. Relpui chang suh ila, kan mi chhuanvawr Taitesena pawh khan a ram chhuahnaa putarin tahreuh (lungtat tê) a awh em em, a ah ruksak kha eng aiah nge kawtchhuahah a pek, tlawmngai ta sa sa, a hriat lohin an inah dah mai awm. An tukthuana an tumbu hmeh kha, engtin nge Taitesena va lak a ni tih an hriat? Chite lui lian thutin kan Jeep sil lai a lak thut a tui lak avanga naupangin thihna hial an tawh tuma tlawmngaiin lui dunga an zawn tum pawh khan PU College zirtirtu pakhat min hrilh dan chuan tui lian daia zawng ngat ngattu chu CRP-ho kha ani mah mahin ka hmu, keini Mizoho chu tui lian kan ngam loh vang ni maw, kam lama tlawmngai kan ni mah mah tiin min hrilh a ni. Khami tuma chanchinbu chhuakah khan Mizo tlawmngaihna a chhuah tha em em a, nimahsela CRP-te kha a tel chuang lem lo. Intihder leh intihthaihte hi kan ching em em mai a. Khairek, Phung, Ramhuai, Thla ai, In thum kar tih ang rengte hi la hmu ngai reng reng si lo hian naupang kan hrilh nghek nghek a, naupan laia kan hrilh an thauah a man em ni teh reng, puitlin thlengin kan dawih phah a. A thim hlekah pawn chhuak ngam lo apui kan tam mai a nih hi. Ungaw (mu chi khat, zana hram thin), Chingpirinu (chhimbuk lian), Saphung (sanghar lam chi, zana hram thin) te kha a hlauhin kan hlau ngawih ngawih mai kha a nia. Khangte kha insawi thaih lo ila beaiah a nih ngawt loh chuan eng aiah tehlul nge kan hlauh ang? Hei hi insawi thaih mai mai vanga dawih nia ka inhriat chhan chu a ni. Rallengho khu an insawi thaih ve ngai lo. Ka fanu upa ber hi kum 5 a nih thlengin Tuensang-ah kan awmpui a, kan sawi thaih ngai reng reng lo a, thim vanga a kal theih loh tih mai loah chuan hlauhna avanga a kalna tur a thulh ngai lo. Chuti anga hrilh ngai loh a nih vang chuan pawl VIII a nih pawhin Aizawl Central High School-a an hotuin tum khat chu, “Ramhuai hlau reng reng lo han ding teh u,” a ti a, ka fanu chauh chu a ding mai. A nau hmeichhia bawk thung chu hlauh loh pawh a nei lo ang tih khawpa dawih a ni. A chhan chu 1962-ah kan lo chhuak ta si a, insawi thaih reng renga khawsakna hmunah rual a rawn kawm tak avangin a dawih em em mai a ni. Sim tur kan ngah hlein ka hria - naupang kan chhawnchhaih dan hi pawi lem loa ngaih mai theih, dawt kan hrilh nasa a, hei hi an thinlung (subconciuos mind)-ah kan paitir tlat a, chu chuan dawih emaw, dawt emaw kan tum hlek loin kan zirtir ni berin ka hre thin. Sawi leh sawi hnu, Rallengho khu an inchhawnchhaih lem lo, chuvang a ni ang, an huaisen a, dawt an sawi mang lo. Kei ngei pawh hi, thenawmten, “Nang hi chu fak tak i ni ve lo a, pawih fa, ba kho khata an lei che i ni,” min tih avanga ka tlangval/puitlin thlenga ‘Pawih’ tia koh ka ni. Ka inhriat danin ka naupan zual lai deuh chuan Pawih fa, ka nu leh pate fa ni ve loah ka inngai nasa mai a, chu chuan eng complex emaw tak a hring chhuak niin ka hre thin. Mi naran aia hnuaiah inngaihna min pe em aw tiin ka ngaihtuah thin. Hawh u, naupang chhawnchhaih dante hi i thlak ang u, thu takin bia ila, (tihder/dawt tel lo) an than len hunah pawh chu chuan thutakah a than lenpui ngeiin ka ring tlat thin a ni.