Tun tum chu ka ko ka thlak rih dawn a, ka pasalthat (pasal tha ni loin) zia ka’n hrilh teh ang che u!! Ka tet te atanga ramvah nuam ti chi ka ni a, sava ka tihhlum hmasak ber chuan kum 7/8 emaw ka ni ang. Kum 1936/37 vel kha a ni. Ka U (P.S.Chawngthu) te ramparva thang kam tur ka ngen ve tlat mai a. P.S.Chawngthu nena kan inkarah hian mi dang pakhat a awm (1935-ah a boral). Min duh lo nasa mai a, mahse ka pa’n ‘Hruai ve mai mai ula’ a tih avangin ka zui ve ta a. An ruala kal pawh a phal lo, an hnungah ka zui ve a. Kan thang kamna tur chu sikul huan (tuna kawlthei huan tih tak, Pastor Liangkhaia fate inzar pharhna piah mual khu a ni. Kan thlen chuan ‘Nang chuan chhak deuhah khian kam rawh’ min ti a, Thingvawkpui hnuai pawh ka chang ve lo. A tuka kan zuk en chuan ka thangngul chu kul fel lo deuha ka hmuh avangin ka va hnaih a, ramparva a lo awk a, a kurkuma a len loh avangin a ngul a per ngil thei lo chu lo niin, ka te nasa khawp a. Ka u-te chuan pakhat mahin an awk ve lo! Kan hawng lam chuan ka zuankhum ngam ve loh kawrtê te chu ka zuankhum lawng lawng mai maw le! 1938 sikul chawlh khan Pastor Chhuahkhama fapa, Vankunga nen sava kan veh a, Tiktik, thlikthliekbawm tlan hi ka perhthla hlauh mai a, kan lawm lutuk kan zuk zawng a, kan rap per thelh a ni. Chu chu ka sava perh thlak hmasak ber a ni leh. Chumi ni vek chuan thingmeichher bul tawi bawra tialtial rilah hian mitval a lo tang a, ka man bawk. Sava ka man hmasak ber a ni bawk. Ka lo thanglian zel a, lui kal chen hian ka hrat em em mai a, 1948 nge 49 khan Tlawng (Reiek kai lam)-ah khuan vawi 40 chuang sangha manin ka kal. Man loh leh ‘Kal leh hun chu,’ man deuh leh zawngchhang. A engti kawng zawng pawhin awm ila zawngchhang a ni vek mai. Kum 1945 March-a Aizawl atanga sipaia min enroll ve lohna chhan pawh Inrinnia (sipai lak ni) Chitea sangha vuak kan châk zawk vang, ka tlai ta daih a, April ni 17-ah Shillong-ah ka in-enroll ve thei chauh maw le!! Ramsa lam thung aw - Vai lui ral, tuna Nursery veng tih takah sawn sakhi a awm ve thin a. Kawrtê, tui pawh awm lohnaah hian ka chawl a, ka thlang lam atang chuan a lo ri chho rek rek a, ‘Sakhi ni se kawr hi rawn kân se, tin pawh ngai loin ka’n thal tawp mai tur,’ tih ka ngaihtuah lai chuan Sakhi ui-in a rawn um lo niin, rawn kân a tum chu tin pawh tin loin ka’n hmet a, a tlawlh hmiah mai a, a her chho a, ka’n hmet leh a, a tlawlh leh a, a bo ta a. Ka silai mu (LG) bawkin ka thlak a, ka lungni lo chu ka hawng a, silai ka pu a, thawk leh khatah in lam atang chuan min tawk zawngin a lo tlan leh ta, min hmuh veleh kawng thlanga zuan thlak a tum chu ka’n hmanhmawh kah ngawt a, kawng chu a phut tarh mai nia!! Chu lo pawh Saza ka’n kap mai a, sipai silai kah ang maiin bawkkhup meuhin, a tlu tawp a, a tal awih awih a, a lum thla a, a bo daih. A tuka kan chhui leh pawhin kan hmu chuang lo. Keimah mai ka ni lo, ka kah lai pawhin mi 4-in kan hmu thap, thi ngeia kan ruat a ni. Ramsaa ka kut hmui dan chu pui ve tak asin! Sai, Sanghal, Savawm, Sazuk, Sakhi-ah te hian ka thal ka thlah ve hlawm a, pakhat mah zuk kap thlu lo ia! Chuvang alawm PASALTHA ka ni ka tih! Bilkhawthlira Forest Guard hnathawka min post lai pawhin U Saitawna nen kan ram vak a, kangvar lai hian, Sazuk nupa hi kan ralah an lo chhuak ta mai. Thingdawl thlar behchhanin LG te, Mupui tein vawi 4 tehmeuh ka kap a, min rawn en mai mai nia, an nuih a za ngawt ni tur a ni. U Saitawna’n a maniature rifle-in vawi 4 emaw lai a’n kah pawhin an sazuk-nghawnghlap chawrno peh an thulh duh chuang nang! An puar ni maw, vauah muangchangin an lut a, ka va veh zui tur kawr ruama ka awm laiin U Saitawna’n, ‘Sakhi a lo chhuak leh ka’n kap ang e,’ a ti a, vawi 3/4 lai a kap leh a, a thelh vek! Pu Bawktaia (Sai kap thei kha) a thiante nen an lo chhuk a, Aizawl atangin, Phari sat tur an ni. U Lalchhawna, Venghlui pawh a tel. Bilkhawthlir mite nen 10 chuang kan ni awm e, sai kah phalna an nei a, kan ramchhuak ta a, mak deuh chu maw - nilengin sai hnu kan chhui a, zanah sai a lokal ang tih hlauin awih pangah rem lo deuhah kan mu leh ziah a, Pu Bawka’n sawhthing tuiin an lo kal theihna mai awm lai chu a theh nam vung vung zel lawi si! Ni 11 lai kan thang hnuah tum khat chu a padawp hi kan thlangah a lo awm a, Pu Bawka chuan, ‘Zuk kap teh,’ a ti sam mai a. Ka zuk veh a, ka hnaih tawlh tawlh a, a lian tawlh tawlh mai, feet 15 vel awm atang chuan ka 12 bore SBBL silai chuan ka tin thin a, ka silai kua chuan sai padawp chu a khan lo lutuk a, kah hlum dan tur ka hisap phak lo. Ka kir leh a, kan thut lai chuan thawk leh khatah a lo lang thut mai a, Pu Bawka chuan a chaldamah a’n kap tlawrh mai a, a tlanchhe tur inher chuan khup pil dawn lai hian lei zuk tlawh khuar thei a. A tlanchhia chuan a tluang zawh hman tawh bik hek lo, raichhawk hmunah a sut apiang chuan an zui a, a tlin lo chu an chat mai a, a chak teh a nia. Chu a tlanchhia chu kan thian pakhat, Tawna phawk chuan a kutah chil a chhak phawrh phawrh a, Chempui nen a’n um fiam chu an inkhan lo teh asin. A ni vek dar khat velah a rual dang kan hmu leh a, a chho zawngin an tlanchhia a. Pu Bawka khan, ‘Um rawh, hnaih deuhah kap rawh,’ min ti ve tho a, Sai thlang lam atang chuan ka um chho a, an inkhachhuan tup mai a, pakhat ngho nguntang vel awm nei hi a bekah ka’n chho kah dawt mai a, a na ti chu a ke hnung lam pahnihin a ding ur ur a, a lo tlu thla ta mai, mi delh mai dawna ka hriat avang chuan ka tlanchhe dawn a, mahse silai ken dan ka thiam ve loh avangin mauin min dal a, ka hlau bawk si, ka silai ken lai chu ka thlah a, ka tlanchhe thei ta a ni. Ka sai kah chu a tlu ngei a, maupui tluk hnih emaw vel a lum a, a kal leh ta mai! Chuti ang chu ka PASALTHAT dan chu zuk nia!!