DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Pu Buanga te leh Thangliana
Thanglai Pa - Jun 12, 2022

Khatia Mizorama Christian missionary tur a lo chhuak Sap Pahnih te 1894 January 11-a Lawngleng hmanga Tlawng dung rawn zawh chhova Sairang an lo luh khan khatia puak phur pawh nei lova mahni puan thuah zawn chunga Aizawl an lo lut  kha Mizo te khan mak an ti hle a, "Sap vak vai an ni ngei ang" an ti a, mak an tih thu kha hahip in an sawi luai luai kha nia, Kumpinu (British) ho Zoram Vai lian vawi hnihna kum 1890 atanga Zoram awpa thut chilhtu te lah khan zan khat pawh tuipui ral atanga an hnam pui an lo  mikhual duh lo kha a na duh khawp chuan ka ring (kha  tih laia Kumpinu Aizawl-a  Aijal Fort-a an hotu ber kha A W Davies ni ta in ka hria). Mizo te Sap Mingo pathian a be hnama siam an tum laia Sap ho nena Pathian-in intluktlang rengin min siam, tih thu an rawn sawi kha an hlauh ber a ni awm e. "Mi kawlh sen la chhum hmin loh an ni a, innunna tan a hlauhawm ang," tih kha chhuan lam ber ah an hmang kha nia. Missionary te lah in an hlau der si lo. Pu Buanga kha tih palh thil thu a Zoram lo kal a ni lo, kum 1870-a London chanchinbu-a Ramhnuai mi ten Mingo naupang meichher chhia Ramhnuai lam pana an pu liam lai lem ziah a hmuhin a rilru a khawih em em a, chuta tanga he ram ngeia chanchin tha hrilh tum a ni a, Arthington Aborigin mission tirha he lai hmun rawn tin zawn  ta an ni. Zorama luh an phal lawk lo a, chiseh la a Cachar kal Mizo an hmuh te  atangin Zotawng te an lo zir zela, Zoram an luh 1894-ah khan Zotawng an thiamsa hle tawh a ni. Ti chuan Lammual-ah sawn puan in kaih in an riak a, a hnuah High field Mcdonald Hill-ah sawn an inbeng bel leh ta kha nia.  

Sawta an awm lai sawn Biak In ang reng te an sa a, Mizo an hmuh hmasak kha  Taibawnga,  a hrisel loh vanga a nupuiin a chhuahsan, tanpui ngai em em a kha an enkawla,  Isua Ringtu ah an siam hman a, a thi ta a, Pu Buanga Diary ah chuan ti hian a in ziak a, "He hnam kawlh sen tak te zinga Jisu ringtu hmasa ber chu Van-ah Pa hnena  chawl turin a kal ta, hei hi he hnam tan ni pawi-mawh a van ni em, he hnam hian an hre reng tawh ang, " tiin  a ziak kha nia. Zorama kohhran pawl Za chuang te hian he thu hi kan beng khawn ngai lo chu a nia, hria pawh kan awm na maw? Sawi chhuak pawh an awm  ka la hre lo. INTAC Mizoram (thil hlui vawng tha pawl ) erawh chuan High Field hmar lam C.M. Bungalow chhoh naah sawn lungphun te tak te chu an phun ve chauh, a van riang  em.

Mizorama chanchintha sawi hmasa ber chiangkuang taka hriat theih chu kum  1860 hnu lamah, tuna  Bangladesh lo ni ta Bengal ram zawng zawng awpa Zoram thleng thlenga rawn awp tel tu Mizoin Thangliana an tih  (Tom  Lewins) khan Tlabung leh a chheh vela a lo zin khan, “Heng ho hi heng lai hnam dang te ang hi anni lo tawp mai," a ti a, kha tia Mizo khaw din dan, Lal In, Mualkil Upa In te, Pum leh Zawlbuk, Vantlang In te a hmuh  khan hmanlai Greek mifing ho inrelbawl dan ang mai ni khan a hmu a, a hmun pawh Tlabung ah rawn sawn chhovin Mizo te kha a ngaina hle a ni. 

Zoram kha nuam a ti hle a, Mizo Lal  te thianah a siam a, Thangluah  Lal Rothangpuia nen phei kha  chuan an in-Best hle a, Vailian vawikhatna, kumpinu in  (Mary Winchester) Zoluti Bengkhuaia pasaltha ten an man rawn la let a, Mizo te hrem tura an lo  thawh chiam pawh khan Thangliana khan kha Vailian kha Rothangpuia nen khan nasa tak a hma la in Mizo Lal te nen inberem zelin  remna  Sa-ui an tanpui zel a, British in a ram  awp  tur a run tawhnaah khan Mizo te kha a tuar nep ber pawl kan ni ngei ang,  tiang bawk  chuan Lungleng  lal  Khamlian an Mizo lal  te ko khawm in, "Kan leido rawn hrang mek te hi Ral kapmi tam tak silai tha tak tak te nei an ni a, lo kap ila kan hneh dawn lo kan thi teuh  ang a, kan in leh buh leh bal te an hal chhe vek dawn a, remna lo siam pui mai hi a fin thlak zawk ang,"  tiin  hma a lo la ve bawk a, hei vanga kan ram hi thui tak a him phah kan ni thei awm e. 

Kumpinu (British) aiawha Bengal leh a chheh vel awptu meuh London  tlangval  Musician khan Mizo Nula te kha an hmu tai ta vel a nih kha. Phawngpui  tlang ah te lawn a  Chhawkhlei kungah te lawnin lung len hrik thlak nan Hnah a tum hlerh hlerh thin ka ring  hial,  Mizo nula Dari Chhakchhuak, Leikapuia a puan tah kha a rimin a birh tlut tlut a,  Dari  zun ah a luang liam ngang ni tur a ni Nupui ah hial neih a tum ta a, Mizo danin palai leh  man leh mual  hlan in nupui ah a nei ta nge nge a, fa an nei a, khawlai lenpui theih a nihin  a thi ta hlauh mai a, Mizo tlangval, Dari lo hel ve tu te khan Thianglovah puhin, Mingo pasal ah neiin fa a pai vangah an puh a, an sawi  tlang thang nasa hle a ni.

Thangliana khan khati tak khan Mizo te hmakhua a ngai a, hun a hmang kha  Kumpinu ngaihdan a ni ta hauh lo, hlate khua ah an sawn ta daih a, a nupui khan a zui ngam ve ta si lo. Thangliana London a awm hnu thleng khan inngaihhruina thil pek Zosap Missionary te kal tlang khan an la inthawn dun ta hram hram a, an Love Story kha  tawrh a na ve khawp ang le

Rothangpuia kha khatia British tana  hna a  thawh that em avang khan Thangliana khan, "I duh duh thlang rawh ka pe ang che," kha a ti a, khang laia an ngaihsan leh awh ngawih ngawih Kumpinu Silai tha te kha thlan awm a nih vei nen, a hawi vung vung a, "Tangka-a ka hmel tih lan ka thlang e," an ti mauh mai te kha Rothangpuia thluak ropui zia kha Thangliana khan a hre chiang khawp ang le.  

Sap ram zau tak awptu tan meuh pawh kha kher kha chu 'Bui lung tawk' ang mai dinhmunah a din tir chiang hle. Thangliana thlunghlu a hai hle ta ve ang,  Sapram  Pawisa thir Rothangpuia hmel chhut kai kha thil theih ni hek lo le. Thangliana chuan  Kumpinu hmel, Tangka a chuang phak hmela Rotangpuia ang tur kha a zawng  ta  ruai  ruai a, a hmu ta niang George V-a? hmel tangka a chuang chu, "Hei hi i thla chu a nih hi," tiin England pawisa-a hmel lang chu a entir ta ngawt a, hei hian Zoram deng chhuak thuai in a lar rang kher mai, mi te chuan, "Tangka a milem chuang hi Lal Rothangpuia thla a ni e,"  an ti a, khang lai nana na kha chuan Rothangpuia khan Zoramah Sai pachal a tiat hle ta ve ang. Zu hmun sa hmunah te, "I Tangka cheng Rothangpui rawn len tir la," tiin an lam mup mup thin chu a nih kha.  

Thangliana kha Isua ringtu tha tak mai a ni a, Mizo te kha Khristian ni se a ti em em a, Rangoon-a Missionary te pawh Zorama Mission hna thawk turin a sawm hial a,  Sap sipai te leh Mizo Lalte sawmkhawmin Christmas te a hman pui a, Christmas thu chah te a sawi thin, chung hunlai chu 1870 bawr vel a nih hmel  hle... Tom Lewin kha Zorama chanchintha hril hmasa ber a nih hmel hle a ni. Politics pawl hrang te hi chu loin vawm fawk fawkin thu dik tluantling lo hmangin  inbei se a ngaihthiamawmna chin a awm awm e. Koh-hranah hi chuan thu dik prove theih ngei angah hi chuan thu dik hi ding changin puanzar ni thei hram se. 

Latest News & Chhiar Hlawh