Tunge hlawhtlin duh lo awm ang le? Eng kawng emaw tal chuan hlawhtlin hi kan duh vek ngei ang a, hlawhtling turin tan pawh kan la viau thin bawk ang. Thenkhat chu hlawhtling ve thei tura inngai ngai reng reng lo pawh kan awm thei tho bawk. Nia, hlawhtlinna hi teh dan pawh a inang lo hlawm hle ang. Tun tuma kan sawi tum ber tur chu lehkha zir san emaw, san loh emaw lam ni lo, mahni kalkawng hrim hrima hlawhtling thinte kawng zawh dan tur hawi a ni dawn a ni. Zir sanna hi hlawhtling tura hmanraw pawimawh a nih ang bawkin?zir san lohna pawh hi hlawhtling tura hmanraw tha tak a ni tho bawk. Khai le, rilru inhawng takin i’n sawiho ang aw. Nihnaah an buailo: Hlawhtling tur hian eng nihna emaw tal neih ngai tlatin kan hria em? Eng emaw nihna “title” neih kher, entirnan: Director, Secretary, President, Chief Executive Officer, Ph.D etc te hi hlawhtling turin tul tlatin kan hria em le? Nihnate hi chu vuah chawp mai a ni a, hlawhtling tura pawimawh ber an ni lo. Nihna engmah nei loh ngam hi a pawimawh hmasa ber. Hretu min tam vang te, hriat kan ngah vang te, kan lar vang tea hlawhtling ngawt tur kan ni lo. Nihnaa buai loh phawt mai hi hlawhtlinna kawng pawimawh hmasa chu a ni. Kan ramah hian eng emaw tal nihna neih tumin kan phe lutuk em? Nihnate hi kan thawhrim ang mila mi dangte min vuah tur a ni dawn lo’m ni? Veng kilkhawr taka khawsa emaw, rethei taka bul tan emaw, bultan dan tur hre loa rilru hrehawm taka awm mek emaw, chhung khat laina hnai puitu tur pawh nei lo a, kawng pengthuama hrehawm taka awm mek emaw pawh kan ni thei e, heng zawng zawng hi hlawhtlinna thian tha takte an ni a. Mi hriat kan nih lohna te, nihna sang eng emaw kan neih lohna te hi kan hmang tangkai thei a nia aw. (Robin Sharma: The Leadership who had no title 2010 edition, chhiar zui duh te tan) Mahni inhriat chian an tum reng thin: Mi hlawhtlingte chuan eng hmun leh eng hunah pawh mahni inhriat chian hi an tum reng thin. Mahni theuhah hian thil pahnih kan chakna lam leh chak lohna lam hi a awm vek a, hlawhtlin kan duh tak tak chuan mahni dinhmun kan inzir chiang reng tur ani. Kan tum a ruh a, kan taima em em a ni thei, chumi lai chuan zu hman sual kawngah kan lo chak lo lutuk reng thei, tul loa sum hmanral kawngah kan fel lo hle thei. Mi dang rin thiam kawngah rem kan hre lo viau thei bawk. Engpawh nise, mahni in hrechiang tura inzir ngam hi raltiang kan kai vena tura kailawn kulhpui chu a ni phawt mai. Tunge kan nih, engkawng nge ka zawh mek hi, tun atang kum nga lo awm leh turah ka bank account-ah cheng engzat nge awm se ka duh? Ka kawng lo zawh tawhah eng nge siam that ngai? tiin mahni leh mahni hi kan inzawt reng tur a ni. Mi dang kan el hmain mahni hi kan inel phawt tur a ni a, mahni kan inhneh thui zawh poh leh kan hma lam a eng zau dawn a lo ni. Mi dang chakna an hmang thiam: Thawhrimnain bul kan tan ang a, mi dang rin thiamnain kan hlawlhtlinna kan tizau zel ang. Kan rin zawng a ni ang em aw? Rin dan kan thiam lutuk lo a nih pawn a awm tho e. Kan ramah hian a huhoa hlawhtlinna kawng zawh mek kan tlem em mai. Pu A-a chu a hausa em em a, a lo?thi ta a, kum reilo te-ah a hausakna chu a chuai ta mai a. Hetiang hi kan rama kan hmuh tlang lawn ber pakhat chu a ni. Hausaknate hi a tawmtu an thathnem zawh poh leh a tlo a ni mai a, chumiin a entir chu hausa turin mi dang chakna an ring ngam tih a ni. Thil zawng zawng hi mahniin kan ti vek thei lo tih hi khawvel awm chhunga thu dik a ni reng dawn a, mi dang thawhpui thiam hi chakna a ni reng bawk ang. Entirnan, taxi driver i ni a, taxi chuan driver pakhat chiah a mamawh a, i khalh bawk a, i thawhrimna baka i hlawhtlin leh zualna tur chu i driver-puite i ring thiam em? I passenger-te rin zawngin i awm thiam em? In lama i chhungte phurpui turin i chhungte i thawhpui tha em? Motor workshop lam te rinzawng takin i awm thin em? Han inzawt teh le? Kan chakna chu mi dangte lawmnaah a innghat fo thin. Mi dangte kan chunga an lawm chuan, chu chu kan hlawhtlinna tura hmanrua ani dawn a nih chu. Rilru kaihruaitu tha an zawng reng thin: Hlawhtling tur chuan rilru put hmang dik a pawimawh. Hei hi philosophy ti pawhin kan sawi thei tho awm e. Ziaktu pakhat Ryuho Okawa chuan philosophy hi ruahsurin leilunga hnuhma a nei ang hian philosophy chuan keimahniah hnuhma a nei thei a ti a. Rinawmna te, dikna te, taimakna te nghet taka vuan tlat tur chuan philosophy nghet neih kan mamawh a ni. Chumi awmzia chu dik kan tehna te, hlawhtling kan tehna te hi rilru puthmang dik atanga chhuak a nih loh chuan a ziktluak dawn lo a ni. Entirnan, mi pakhat chu MLA a lo ni a, Minister hial pawh a lo ni a, mi tha leh dik duh em em anga lang kha rilru put hmang dik, philosophy kan tih bawk kha a neih that tawk loh avangin MLA/Minister a lo nih chuan a khaw hmuh a lo thim ta a, a lo inngai ropui ta a, a tlawn lungawi thiam apiangte bawl theihin a lo awm zui ta zel a; tichuan, hausa ngai lo lo hausa taah pawh hian philosophy nei chak leh chak lo chu a hriat zel hi. Thenkhat chu an dinhmun a tha tual tual a, mi dang tan an luang chhuak tam tual tual tual a, an bula khawsak a nuam a, thenkhat hausa vete chu an lawmna te hi mi dang tan ninawm mai alo ni thin. Dawngtu ni loin, petu nih an tum fo: Khawvel kan awm chhunga thu dik tluan chhuak reng tur chu “pek hi hlawkna” “Tuar zawktu atan hi neih belhna” tih hi a ni. Pek phalna hi neih tam lamah a innghat ber lo a ni ang, hausa tak tak anga lang hlawhfate hlawh pe tha duh tlat lo te, hlawhfate chhunchaw tur pawh ui ngawih ngawih sawi thawmte a awm thin hi. Hlawhlting tura kan beihna kawng hi thil phalna nen a inzawm tlat tur a ni. Kan neih zawng zawng pek zawh duak duak tur tihna lam ni loin, kan rilru hi a thil phal tur a ni. Thil phalna hi a thlawn ngai lo, eng kawng emaw talin keimahniah chakna thlentu a ni leh ngei ngei thin. Aw le, mi mal ang emaw, ram ang emawa hlawhtlin kan duh chuan kan rilru puthmang hi a dik a ngai a, kan dik ziktluak reng thei lo a nih pawhin kan tihsual leh tihdik loh atanga thil tha zawk ti tura inzir zel tur kan ni e. Khawvel hmun dangten leilungin a pek hausakna an chawma an hawp bawk lai hian.. keini hi kan va rethei si em? Kan va inchhuang lo em? Khawvel mithmuhah hian kan va kimki em? Chhiartu duh tak, i hlawhtling thei. Chu chu nghet takin ring la, kan thu ziaha lak tlak i tih lai lai hi zawm la. Kum nga lo awm leh turah chuan bung thar i kai ngei ang. - B.Lalchhanzova