Zalenna hmang thiam lo, khuahkhirhna hrui hlihsak ruala sapatal thinte hi nasa taka khuahkhirhna hnuaia sei lian an ni duh khawp mai. Nun hi zalen se, chhungkaw hi hlim ila, inpawh ila, naupang rilru hi zalen se, chu tluka naupang than len nana boruak hrisel chu a awm chuang lo e

Mihring nuna pawimawh tak pakhat chu zalenna hi a ni. Inkhuahkhirhna hnuaiah chuan nun a zalen lo a, nun a ipik a, nun a ralmuang lo a, kan nih tur ang kan ni chhuak zo thin lo. Hei vang tak hian awpbehna hnuaia awmte chuan zalenna duhin tharum an thawh fo a, thisen a luang a, zalenna kawl eng hmuh chakin mi tam takin an nunna hial an chan phah thin. Zalenna hi a hlu a, a man pawh a sang ngawt a sin.

Mikhualnaahte hian mahni in aia nuam pawh nise inthlahrun rukna chu rilru kil khatah a riak reng a, chu chuan min sal bet tlat a, thal a ngam thei tak tak thei lo. Min duat pauh leh inthlahrun a na ting a, chaw eikham apiangin thleng chawi tuih tuih pahin ‘Ka va puar e’ tih ziah a ngai a, zing thawh veleh kan muttuizia report ziah a ngai thin. Kan châm rei pauh leh mahni in ngaih a zual a, zalen taka kan khawsak theihna kan in chhe tê chu kan ngai ru veng veng thin.

Indopui pakhatna hun lai khan mizo tlangval sanghnih rual zet kha Feren ramah ral do turin an kal ve a nih kha. Ral ramah kum khat dawn an awm hnuin an hawn a lo hun ta a. An hawn dawn tum chuan Suez khuaa an awm laiin an hotupa chuan, “France ramah thla ruk dang hnathawk tura cham duh in awm em? In awm chuan in hlawh kan pun ang a, in hawn dawnah London khawpui kan fanpui bawk ang che u,” a ti a. Mizo tlangvalte chu an ngawi thuap mai a, nakinah chuan tlangval pakhat a lo ding chhuak a, “London hmuh ai chuan kan sumhmuna arbawm chhe hmuh pawh ka duh zawk,” a rawn ti a, an hotute chuan an lunglenzia leh in lam an ngaih tawhzia an hriatin chelh zui chiah an ngai ta lo a, an hawn chu an rem ti ta a ni. London khaw ropui te, Paris tual nuam tak te ai pawhin zalen taka an khawsak theihna an in sumtual, an arbawm chhia te nen lam khan an ngai tawh zawk a lo ni.

Naupang hlei hlei hian zalenna hi an thlahlel asin. Che loa awm thei lo naupangte hi khuahkhirh han tum teh, rei i khuahhirh hauh lo ang. Aite fun sual an maiin an che neuh neuh mai ang. Inchhung khurah te hian zalen takin an duh duhin tal se, an pawi tawk tur erawh veng ila, chu chu an taksa leh rilru than len nan pawh a tha ber zawk. Chuvangin, chhungkaw inkhuahkhirhna hrui pawh hi a tawk tea thlah dul thiam a pawimawh khawp mai. Zalenna hmang thiam lo, khuahkhirhna hrui hlihsak ruala sapatal thinte hi nasa taka khuahkhirhna hnuaia sei lian an ni duh khawp mai. Nun hi zalen se, chhungkaw hi hlim ila, inpawh ila, naupang rilru hi zalen la, chu tluka naupang than len nana boruak hrisel chu a awm chuang lo e. A loa luata inkhuahkhir a, sakei hlauha in hlauh tir, a hnua tha ziktluak ta chuang si lo hi an awm nual a nia. 

Mihring hian kan theihna (potential/caliber) hmang chhuak tak tak tur pawh hian inkhuahkhirhna aiin zalenna kan mamawh zawk bawk. Hmanlai Greek indona hmingthang tak, Troy indona chanchin kha a ngaihnawm ngawt mai. Kha indona rapthlak takah khan hnehna chang tur chuan Greek lal Agamenon-a khan ral hrat pasaltha rorum Achilles a mamawh a, Achilles leh Agamenon-a lah tunlai tawng takin an in eilo hle mai si a, Agamenon-a thinrim beidawng chuan, “He pa (Achilles) hi khuahkhirh (control) theih a ni hrep lo e” tiin a ang piap piap a. Chutah a khawnbawl upa fing tak chuan, “He indonaah hian Achilles hi kan khuahkhirh tur a ni lo ang. A duh ang thala a chet theih nan kan chhuah zalen (unleash) zawk tur a ni,” a ti a, a duh thala pasaltha rothap Achilles a han chet meuh chuan a hmaah hmelma an tlu duai duai a, Troy kulh bang chu chhutchhiat a ni a, meivapah a chang zo ta. Agamenon-a khan a pasaltha kha khuahkhirh ta tlat se, kha indonaah khan hnehna an chang zo kher lo ang.

Chutiang taka zalenna chu a pawimawh a, a hlu a nih si chuan kan nun hi a zalen tak meuh em le? Min bawihtu, min sal bet tlattu, kan ngaihtuahna, kan hisap zawng zawng leh kan mangphan ram nen lama min sal bet tlattu hi a lo awm ru reng lo maw? Chutiang bawiha tang te chuan mawi leh mawi lo an thlu tawh lo a, awm leh awm lo an dawn thiam tawh lo a, khaw eng lah an zah zo tawh hek lo. 

He ram zalenah hian zalen lo taka hun hmang, bawih ang maia khuahkhirhtu nei ru tlat hi kan tam viau lo ang maw? Ruihhlo bawiha tang tlat, zing thawh rual ruala ruihna tur dap nghal, nilenga ruih theih dan tur ringawt ngaihtuah, an ruih theihna tur a nih dawn phawt chuan chhungkaw kawnkaw vek leh tlakchhiat vek pawh pawi ti lo, ruihhloin sal ang maia a thunun tlat te hi kan tam viau lo ang maw? Patlingin a ngaihtuahna zawng zawnga ruih theih dan tur ringawt a ngaihtuah tawh chuan a zalenna chu ruihhlo lakah a hralh a, ruihhlo bawihah a in tulut fel der tihna a ni. 

Ram vah ngawl vei, hna tul dang zawng zawng hmuh kana englai pawha ram vah tum, in leh lo thuam that ai pawha ram vah thlahlel zawktu chu ram vah bawihah a tang a, a chakna te nen lam ram vah bawihah a intulut fel der tihna a ni. Sum bawiha intulut, ngaihtuahna zawng zawng pawh sumin a thunun sak, sum an hmuh theihna a nih dawn phawt chuan pawisak nei lo, engmah tih hreh lo te hi hlauhawm an ni a, mi khawngaih thlak an ni bawk. 

Hetiang ka ngaihtuah chang hian Tirhkoh Paula’n, “Eng bawihah mah ka inphal lo” a tih hi a lo ril mang e ka ti rilru thin.