DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Budget leh a behbawm
Lalthlamuana Ralte - Mar 22, 2014
Kum tina budget buatsaih hi tih dan phung pangngai a ni a, chu budget-ah chuan sorkar sum hmuh tur leh hman dan tur zawng zawng tarlan a ni thin. Budget chu mipui tana siam a nih ang ngeiin ram hmasawnna tura ruahmanna hrang hrang te, mipui dinhmun chawikanna atana hmalakna tur te, rethei khaichhuahna tur ruahmanna te leh hmasawnna kalpui dan tur te tarlan a ni thin. Budget session zawh takah khan Finance Minister-in 2014-15 sum ruahmanna tlangpui a pharh a, General Election zawh hnuah budget pangngai zawk (regular budget) buatsaih leh tur a nih avangin tun tuma budget pharh hi chu a la pawimawh tak tak lo ti pawhin a sawi theih awm e. Tun thla hian sorkar pawisa kum a tawp dawn avangin April leh July thla inkara sum hman tur ruahmanna (Vote on Account) hi house-in a pawmpui ngei ngei a ngai a. Heng bakah hian kum kal liam mek a sum indaih lohna dil belhna (Suplementary demand) pawh house pawmpui tura pharh tel a ni bawk. Tun tuma Finance Minister tharin a pharh tak hi Regular budget ni chiah lo mahse kum khat chhung huap tura ruahmanna a nih tho avangin ngaihnep ngawt theih erawh a ni lo. Sorkar sum enkawl dan lo ngaihven thin tan chuan budget hi ngaihven loh theih a ni lo - sum hmuhna leh a hmanna tura ruahmanna bakah ruling party hawi zawng te, ministry ngaih pawimawh zawng te, sorkar leiba dinhmun te, sum indaih lohna te, chhiahlak chungchang te, mipui tana hamthatna leh phurrit awm thei tur te, adt, a hriat theih thin avangin mi thiamten chik takin an zir thin reng a ni. Budget pawimawh zia kawng danga sawi dawn chuan kum tluana sorkar hnathawk hlawh lak te, contractor bill lak te, department pawisa te, khawlaia sum leng vak zawng zawngte hi budget pawisa vek a ni. Ka ngaihsak emaw kan ngaihsak lo emaw, budget hian mitin min nghawng a, chhungkaw tin fairel bel a thleng a, nitin nun phungah a pawimawhna hre lo mah ila kan mamawhna erawh a ngai reng. Mahse, chutiang taka pawimawh a nih lai chuan mipui nawlpui hian budget hi kan ngaihven lem lo viau thung. A chhan lian tak pakhat chu kan hriatthiam tur zawngin Mizoram budget hian min nghawng thin loh vang hi a ni ang. Sorkar laipui budget pharh a nih hi chuan a hnu lawkah thil man a danglam a, hmalakna thar leh hna thar hmuh tur a awm nual thin. Chutianga langsar a min nghawng thei tur chu chu kan state budget-ah hian hmuh tur a vang thin hle a, chu chuan budget pawimawhna pawh a tinep niin a lang. Chumai bakah, kan budget-ah hian hmasawnna tluantling thlen thei tur ruahmanna tha a vang thin hle a. Lo neitute dinchhuahna tur tak tak ruahmanna tha te, mipui nawlpui hamthatna tur langsar tham te leh rethei bakberh tak takte thlamuanpui tur te a tel ngai hek lo. Chumai a ni lo, thalaite tana chhenfakawm tur leh kut ben hluah hluahna tur pawh a vang thin khawp mai. Dik tak chuan kan budget kalphung hi tunhma atangin a ngai pet pet reng a. Kan state sum lakluh dan phung, sum dinhmun leh a hmanna te hi tih thin dan pangngai anga siam rem mai a ni fo thin a, zep thu a cheng lo, budget ropui tak hi kan la nei ngai lo.Chutiang zelin kan state budget hian ram mipui nun himna (social security) te, ei leh bar zawnna kawng te, thil man to (Inflation) chungchang te, state tin huapzo tura sorkar laipui hmalakna ang chi te leh a dang te..a tawi zawngin nitin nuna kan mamawh thil pawimawh tak takte hi tarlan a ni ngai meuh lo. Budget ziarang pawimawh tak tak - growth target, goal, objectives, priorities, adt.. hmuh tur a awm ngai lem lo bawk. Chutiang a nih avang chuan mipuiin kan tuipui lo pawh hi a awm viau tho a ni. Ram dangah chuan sorkar lai party election manifesto bawhzuina tur leh sorkarin harsatna a tawh mek chinfelna tur atan budget hi an hmang thin. Politics ngaihven thin tan pawh zir chian a chakawm thin. Mahse, chutiang chu kan state budget hian a pai tel ve ngai lem lo a, chuvang chu a ni maithei politician-te leh legislator rualte meuh pawh hian an tuipui tak tak lo niin a lang. Hman deuh khan Nagaland chanchinbu pakhatin 'Budget pharh hi i tan a pawimawh em?’ tih zawhna siamin mipui ngaihdan an la a. 'A pawimawh' ti a chhangtu thenkhat chuan mi hausa leh thiltithei deuhte hlemhletna leh pawikhawihna thila an inhnamhnawih nasat thu leh budget hian an hnam 'corrupt' zia a pho lan thu te an sawi a. Sorkarin kumtin budget pharh ziah mahse ram hmasawnna hmuh tur a awm loh thu te, budget session an ngaihthlak atanga budget ngaih pawimawh zawng leh a hawi zawng hriat theih a nih ngai loh thu te an sawi lang bawk. Hetiang hi Mizo mipuite ngaihdan a ni ve tho mai lo maw? Budget a that em avanga ram hmasawnna lo thleng sawi tur a awm ngai lo a. Mi tam tak tan phei chuan Assembly House-a thuziak sei tak chhiar chhuah ang lek a ni maithei a ni. Budget-a lang lo thil dang daiha sum hman a tam thin zia te, ruahman loh anga hmalak tak daih te, hmalakna tura ruahmanna awm, a hnu sorkarin a ngaihthah zui tak daih te pawh a awm. Budget hi mipui tana siam, mipui sum ruahmanna a nih ang ngeiin a buatsaih lai atangin mipui ngai pawimawh ber sela. Keini ang state pachhia, sorkar laipui rinchhan thin tan chuan budget tha leh ropui tak, kan mamawh zawng zawng fun kim tur siam a theih kher lo ang. Mahse, kan theih tawka a tha thei ang ber leh hmasawnna tak tak min thlen thei tura buatsaih erawh engemaw chenah a theihin a rinawm. Tunlai khawvela hmasawnna chak taka a kal vut vut lai hian kan hnam himna tur ngaihtuah chunga ruahmanna fel fai tak nena beihpui kan thlak hi a hun tawh khawp mai. Tun dinhmuna kan mamawh ber ber - hna nei lote tana eizawnna tha (sorkar hna ni kher lo) siam te, hmasawnna ruhrel (Infrastructure) din leh a awm sa thuam that te, mipui himna ngaihtuah te, sorkar inrelbawlna tha (Good governance) neih te, ram neih dan phung siam that (Land reforms) te leh a dangte hi ngaih pawimawh a tul ta khawp mai. Chutiang hre reng chung leh a tihhlawhtling tura budget buatsaih a nih chuan hmasawnna tak tak kan hmu thuaiin a rinawm. — Lalthlamuana Ralte

Latest News & Chhiar Hlawh