DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Hmeltha lungmawl nge hmeltha lungfing?
K. Lalrinchhana - Jan 23, 2022

Kum 1891-a British-in Mizoram min awptan a, British-in min awp hma chuan Mizo khawtlang nun chu a ralmuang lo em em a, sa leh ral hlau reng rengin hun an hmang ral thin. Kan pi leh pute kha a khat tawkin Pawih ral nen an indo fo a, Sukte ho nen an indo cham chi bawk a, mihring leh mihring an intuk chawrh chawrh a, nunau tan a ralmuang lo em em a ni.

Sailo lalte kha tlang hrang hrangah an inbawk hrang fir fer a, thil ho te avangin an inhmu thiam lo fo a, an indo leh mai thin. Chhim leh Hmar indo hmingthang tak lo chhuah chhan pawh kha ho tak a ni. Vuta’n Lalpuithanga chu hla a phuah el a, Lalpuithanga chuan huat tak tein a lo hua a, an indo ta chiam mai a ni. Hmar lamah Lallula thlah - Vuta, Vanhnuailiana leh Suakpuilala te an tang ho va, Chhim lamah Rolura thlahte an tang ho thung a, kum thum zet an indo a ni. 

An indo chhan chu ho viau mah se a sawhkhawk erawh a na hle a, mi tam takin nunna an chân a, khuate pawh an inramsak thak thak a ni. Chhim leh Hmar indo laia thil thleng langsar tak pakhat chu ‘Khawnglung khaw rûn’ kha a ni a, Hmar lam lal Vuta’n finrawl chhuahin Tiau rala awm Pawih ho leh Fanai ho a pun chiam a, Thuama khua Khawnglung chu an rûn ta a, mi tam tak an that a, tam tak salah an man a, Zawlbuka riak tlangvalte phei chuan that fai deuh vek a ni. 

Chhim leh Hmar indo laia Khawnglung rûn ang bawka runthlak chu Chhak leh Thlang indo laia Ruanzawl khaw nula hmeltha Chhingpuii thih dan rapthlak kha a ni. Chhingpuii feh kal tur chu an khaw daiah Tachhip hoin an lo châng a, ral an hmuh chuan an tlanchhia a, thui an tlan hmain an rawn nangching a, an zinga pakhat chuan Chhingpuii kokiah chuan a sat ta sawk mai a, Chhingpuii hlau leh thlabar chuan, “E, mi lawmte u, min nun rawh u. Kei mi tlanna tur chu ka pain sum a ngah e, sial pawh, thi leh dar pawh a ngah, min nun lul rawh u,” a ti lawm lawm chung pawhin amah sattu chuan, “I hliam hi i dampui zo chuang dawn lo ve,” a ti a, a lu-ah a sat leh ta sawk sawk mai a ni. Chhingpuii chuan an sahna chu a kutin a dawm a, aw dam diaiin, “Mi lawmte u, in mi fiam dan chu a na mang tak e aw! He khawvelnunrawnna tak hi chu aw! Chunga Pathianin rawn hre rawh se” a ti a, a chat thla ta a ni.

Mahni leh mahni indo a, thlang kawrvai thlenga rûn zel mai kan nih avangin kum 1891-ah chuan British-in min awp ta nge nge a, inrûn an khap a, chanchin tha kawl a rawn êng ta bawk nen, ram zalen kan lo ni ta. Muang leiah thlawh hma kan la a, eizawnna kawng khat kan zawh ho dial dial a, buh leh balah kan intodelh a, ni tin khawsak phungah sang bik leh hniam bik kan awm chuang lo. Buh thar hnem thei deuhte kha khaw khat pa awm thei an ni deuh mai a, khawvel hmasawnnain min thleng phak mah suh se khatih laia Mizo khawtlang nun aia ralmuang leh hlimawm kha a awm bik kher lo ang.

Kum 1947-ah British-in min chhuahsan a, ram inrelbawlnaah bung thar kan kai ta. Muangleiah hmasawnna kawng kan zawh bek bek laiin kum 1966-ah kan ram a buai leh ta thut a, kum 20 tehmeuh rambuai chhumpuiin min zim hnan leh ta. Ram buai chhung khan hmasawnna a awm thei lo va, ralti reng rengin hun kan hmang a, mi tam takin an in leh lo an chân a ni. Kum 20 hnuah remna leh muanna kan nei leh thei ta a, state puitlinga hlan kai kan ni ta bawk nen, ram buai chhung zawnga kan hnufumnate hliah khuh turin chak taka hmasawn kan beisei tlang a nih kha.

State puitling kan nih hnuah pawh kum 35 zet a liam ve leh ta. Kum tinin central atangin cheng vaibelchhe tam tak kan dawng a, heti chung hian hmasawnna erawh duhthusamin a la thleng hlei thei lo. Kan mamawh zualpui - ei leh bar leh kawlphetha siam chhuah kawngah pawh tun thlengin kan la intodelh lo a, chawmhlawm kan la ni ta fomai. Kum 5 danah inthlan dawn apiangin ruling e ling lo e sawi loin, “Aw, tuna kan ram dinhmun hi dawn ve la, lung a awi nem maw,” kan ti dual dual a, lungawi loh lamah hi chuan kan la inlungrual tlangfu mai.

Muangleiah tuma tihbuai lohin kan awm a, kum tin central atangin cheng vaibelchhe sing tel kan dawng bawk a, hetiang taka remchang (opportunity) kan nei chung pawha hma kan sawn hleithei lo a nih chuan tu mawh nge ni ta ang le? Mipui mawh nge ram hruaitute mawh zawk? Mi tam takin ram hruaitute kan mawhpuh a, nasa takin kan sel thin. Hetih rual hian kan ram hruaitute hi sipai rorelna anga mahnia thuneihna inpechawp an ni bik lo a, mipuiin duh taka kan thlante an ni. Ram hruaitute an that loh chuan a thlangtu mipuite mawh a ni dawn lo’m ni? 

Inthlan lai chuan mipuite hi nula hmeltha tak, rimtu ngah tak ang kan ni a, kan duhtui chuan min rimtute pawh an chezia leh tawngkamah an fimkhur lo thei lo. Khaw khat nula hmeltha tak pawh nise a mawl viau a, tlangval rintlak, amah chawm theitu aia tlangval inpenparh tak, nu leh pate chawmhlawm lehnghal, tlereuh hmanga amah tilungawi theitu laka a inphal ral mai chuan pasal nikhualo tak a neih mai nak lohah.

Nakumah kan luck kum a her chhuak leh dawn, min rawn rim leh sup sup dawn. Hmeltha lungmawl nge kan nih ang a, hmeltha lungfing?

Latest News & Chhiar Hlawh