Vaivakawn Zohnuai, Ropaii bawk panna kawng peng thuam laia in pahnih chu tun hnai khan a chim a, he in chim vang hian Chhangurkawn panna kawngpui leh Ropaiabawk panna kawngpui te chu nasa takin a bal a, lirthei ke hnih nei tan bak kal theih a ni ta lo. He kawngpui hian engtikah tak ngai awh leh ang maw? Vaivakawn Zohnuaia in pahnih chim chhan hi a hnuai kawngpui NH 54 kawng chhak lam laih vang niin a lang a, chhiat tawk chhungkuate tan chuan lei laih phalna petute hi an dem awm ngawt ang. In chim vanga NH 54 kawngpui a pin chhung zawnga sumdawng leh mipui mimir sum hloh pawh hi a tam tham ngawt ang. 

Aizawlah hian leng leh leng loin kan in ek beng nasa a, Aizawl khawpuia mahni pual in hmun neih ve hram hi mi tam tak dream a ni. Sawrkar hnathawkin khawpuia luh hram dan an zawng ngar ngar bawk a, pension hnuah tal inbenbel dan kawng an zawng hram thin. Hei vang hian kan Aizawl khawpui hi a tawt ta em em a, in hmun lah a to na rawh e. Khawpuia inbenbel hram kan tum avang hian hmun rem vak lo, in sak nana tlak lo khawpa hmun chhengchhia pawh kan ker kan ker a, in kan sa duh zel mai. Leilung hian zah a ngai a, chutihrualin a zawh tawk baka kan nawr luih emaw, a innghahna kan ker kan ker chuan hreh tak chung pawhin min mai bak tih theih a nei lo. Thla thar det ban hma leh Lal Isua lo kal leh hma loh chuan kumtinin furpui (rainy season) kan la hmachawn zel dawn si a, kumtinin chumi khami vengah chuan chumi in chu a chim, lei minin kawngpui a hnawh tih thuthar ngaihnawm lo tak tak hi kan la hre chho zel dawn niin a lang.

Nikum kum tawp khan Nagaland khawpui Kohima-ah kan zin a, Dimapur atangin motorin kan kal a, Kohima khaw chhung kan han lut chu Aizawl nen a lo inang hle mai a, kan thlenna Hotel atangin khua ka han chuan a, Hunthar leh Chanmari west phei vel nen inang hlein ka hria. Ka rilruin Naga ho pawh Aizawlah rawn zin ve se, Kohima nen inang an ti ve khawp ang ka ti a. Kan in sak danah leh leilung awmdanah Aizawl leh Kohima chu inang viau mahse Kohima chu Aizawl ang em emin in a bit ve lo. Kawngkam kawngpui anah in hmun tha tak tak, in sak nana rem tak tak hmun awl a awm teuh mai. Aizawl chu nise kan mi hausa te’n in lian pui pui an sa khir uaih ang a, fur mangkhawng a ni leh ringawt ang.

Nagaland state-ah hian mi nuai 22 bawr vel an awm a, Mizorama population aiin a let dawnin an tam a nih chu. Hetih lai hian an ram khawpui Kohima-a mihring cheng zat chu nuai khat singthum bawr vel chauh an ni a, an ram mipui zaa paruk (6%) vel chauh Kohima-ah an cheng tihna a ni. Keini erawh Aizawl khawpuiah hian kan ram mipui zaa sawmthum panga (35%) vel zet kan cheng mek a, tawt lo zia kan ni lo. Kohima ah hian an ram mipui hmun thuma thena hmun khat vel zet inekbeng ve se an tawt nasa ve ngawt ang.

Kan ram khawpui ngeia in hmun neih leh in leh lo din hi kan ngai pawimawh hle mai a, kan tlin tawk aia nasain in kan sa tlangpui bawk. Loan kan la a, in kan sa a, compensation kan la a, in kan sa a, khehpuam hmangin kan hausa thut a, in kan sa a, sawhthing hralhna rate a tha thut a, in sak nan kan hmang zo leh vek a. Lak luh ang ang, hmuh ang ang, neih ang ang hi in sak nan kan hmang mawp mawp a, ‘A fim hmasa Lalngovi’n thal zo zel e’ tih ang maiin kan sum hmuh hmasak apiang hi kan in leh lo hian min ei zawh sak zel a, hausa deuhin an sa lian deuh a, rethei deuhin kan sa te deuh ni maiin a lang. Tin, in sa zawng zawngin RCC-a sak kan tum deuh vek a, kan tlin tawk aia sang hretin kan sa deuh ngei bawk a. Kan sak zawh a, luah theiha kan peih meuh chuan duh aia tam kan lo ba hman ziah bawk. Tam tak chuan kan in tha neih hi kan retheih pui mah mah a ni. Mizo pa dream sang ber chu fate tana in leh lo tha tak hnutchhiah hi a ni ti ila, kan sawi sual tam lo mai thei. Thei phei ila, kan tu leh fa, lo la piang tur te tan thlenga lo sak kep diam hi kan duh mai awm a sin. 

Amaherawhchu, chhuan tam tak daih tura kan ngaih kan in leh lo ropui tak tak te hian chuti takin an daih rei lo. Ram neih lama duhawm em em, chhungkaw hming kima LSC neih tun te hi eng ruai a lo ni lo. Bible chuan, “An inte chu kumkhuaa awm tur ang leh, an awmna te chu chhuan zawng zawng thlenga awm tur angin a ni, an ramte chu mahni hming vek an put tir thin. Nimahsela mihring hi…sa boral thinte ang mai an ni e” (Sam 49:11-12) a ti mai a ni. Sa boral thinte anga boral leh mai thin mihringte hi LSC ai pawhin kan daih rei lo zawk a lo ni.

Mizoram hi mizote tana Khuanu min pek a ni a, khawpuiah chuah inbenbel tum lo hian inzarpharh ila, kan ram hi i luah khat ang u. Chuti loa khawpuiah chuah inbenbel kan tum a, ‘a lai lum lum’ ti ang hrima ram lailiah chep taka kan inekbeng a, ramri hnaih lam ramte a awl dei duai chuan nakin lawkah kan la chan vek mai ang. Kan ram zimteah hian hmasawnna hi kairual se, khawilai hmun pawh hi chenna atana hmun nuam, motor kawngpui thatakin a pawh, tui leh eng hnianghnarna, ei bar zawn awlsamna nise khawpui kan bawh lutuk te pawh hi a zia mahna. Chu chu ram leh hnam humhalhna kawng pawimawh tak pawh a ni bawk e.