ZONET lamah emaw, YouTube lamah emaw i lo thlîr ve tawh em—Liando bûr chhe tê hmanga khawvêl ngamtute kha? I ngaih dân ka sawisak thei lo che a; kei chuan, he ‘rimawi lemchan’ (musical drama) bâk bâka Zofaten khawvêl kan ngamna hi hmuin ka la ngaithla ve tlat lo nia—ka â tlat a!

Sound From the Hills hian, Zo Rimawi mai ni lo, khawthlang rimawi leh Indian rimawi hmangin Zofate chu ‘khîtah’ min hlâng kai a; ‘Liando bûr chhe tê’ an tum hmangin khawvêl ngam an tum a nih hi—sawrkar puihna tel miah loin!

He rimawi lemchan hi kum hnih leh a chanve kalta atanga Brian HS Lalruatliana (Boom-a of Boomarang, Musicologya Ph D ti mêk) chuan a lo ngaihtuah daih tawh a. A thian— Rothangliana Ralte leh Frederick Lalduhawma te nên thawk ho chhoin, ngaihtuah mai loin puitlin tumin an bei chho nghal a. Boom-a hian a puitlin thleng hian track 200 chuang he hlaah hian a khung (record) zu nia! (Hla pangngaiah track 24 vêl an khung tlângpui thin a nia—a tam berah!) A thiante leh an zirtîrtu nûte nên, an thawk ho chho ta zêl a; Bollywood film lam pawha ‘âw’ lo thawh fo tawh chu, ‘au ruai ruai’ (‘Freedom’ Hindi chuan ‘Azadi’ / Indian classical Sargam — rang deuha hla chham) atân an hmang bawk a. A chhamtu Sucheta Bhattacharjee hi Boom-a guru (professor) niin Bollywood ngamtu a ni. Sâp lam rawng kaiah pawh kan nêp lohzia pho lang tûrin G’nie an hmang leh zêl bawk a. A rimawi lam an puitlin thaw khat ta!

A hla thu te, hlado te leh a lemchana inbiakna tawngkam (dialogue) ziaktu atân Boom-a chuan Vânneihtluanga a pan ta a. A vânneihna a tluan phah ta rêng a nih hi—International Film Festival hial hma chhawn ngam tûr khawpa chhawp chhuah an tumna chhan pawh hi!

Mizo thu leh hla mai ni lo, rimawi chena Mizote vawiin min thlentu, ka mi ngaihsân tâwp theih loh Vânneihtluanga lo chuan hetiang script hi an puitlin theih ka ring lo! Amah mai bâkah a fanu, LV Lalrintluangi (Mami) hi fakin awm tel bawk rawh se. Amah LV Mâmi hi a tîra saptawnga letlingtu, Jacqueline Zote chhâwktu a ni a. Kan tawng ngawt chuan hnam dangte hi, he rimawi lemchan hmang hian kan hneh ngawt thei lo a; an hriat thiam theih tûra sâp tawnga lehlin (sub-titled) a ngai a. LV Mami (Christian College Lecturer) hian Mizo tawng leh Saptawng a lo va han thiam tehrêng êm! A hla zawng zawng kha saptawng paw’n a sakpui theih deuh vek nia!

Entîrna pakhat lek: ‘Rim nam pâ e’ tih te kha—a awmzia tak chu, ‘zu rim nam’ a ni ngawt lo a. Ràl hla taka rál leh hmêlma zawng zawng that veka an lû là a, ni tam tak a thang hnua rawn hâw, mi lú a lâksakte rim nam/thäng huam huam tawh rawn hâw sawina a ni daih a. Ani LV Mami chuan, ‘rotting heads belongs to me’ a ti thên thiam mai a—a thiamthlâk mang e! ‘Akim min ti ulaw’ tih te hi, saptawng thiam nazawng tâna lehlin chi rual a ni lo—Mizo tawng leh Mizo chanchin hlui (history) hriat tel a ngai tlat!

A lem changtu, Pu Hmachhuana (scientist) leh a hote—Lily Cultural Club te chan thiamzia leh chan thatzia hi, sawi hmaih atâna thil uiawm tâwpkhâwk a tling. An lâm, an chezia zawng zawng a hmuhnawm fai vek. Frederick Lalduhawma zai, hla chham leh làm kual vêl hnehzia hi. He hla atân hian a âw hi a inhmehin a inmil a, a tâwk êm êm a ni. Hlado chhamtu Alfred Sailo (Mizo culture private researcher) chham thiamzia te leh a tâwp khârtu naupang zai thiam Esther-i hi sawi ngai loa a zai thiamzia Zofate hriat vek a ni a. Tin, rawn ‘How Great Thou Art’-tu, Boom-a nû, Mizo hmeichhe zînga zai thiam ka tih ber top three-a ka dah zînga mi C. Lûri la chul lohziate pawh fak hmaih a thiang lo ang.

Sawi hmaih phal chi rual loh dang leh chu, an hmanraw hman hi a ni. Boom-a hian a tam thei ang ber tribal instruments hman a duh a; a thianpa Tetea Vanchhawng-in ‘Raw chhèm’ a rawn hmang a; amah ngeiin a rawn hâm ta a nih kha. ‘Khawvêlah amah chauhin a nei ang!’ a ti hial—‘Raw chhèm’ hi! Tin, ‘Tui rî’ pawh Tetea siam chawp bawk an hmang tel leh a; i ngaihthlâk chuan i hre ngei ang. ‘Zo khuangpui’ hmang tûr pawn Boom-a hian experiment a bei nasa a; kha rimawi lemchanah khan Khasi khuang chhiar telin, indo khuang (war drums) atân khuangpui paruk an hmang. Chuvang chu alâwm, ‘Ka computer a bung têp!’ a tih ni.

A videography thatzia te, choreography fakawmna te, a rimawi ropuizia lam ai maha min hneh bertu zâwk chu, hêng zawng zawng phêna thu tak, thu ropui êm êm inphûm hi a ni. Kan ‘Liando dâr—bûr chhia’ ang maia kan ngaih thin hi, kan rilru atanga kan paih a va hun ta êm! Kan Mizo thil neih sâ hmang hian ram kan la thei a ni, tih he rimawi lemchan hmanga chona ropui inphûm hi i hmuh hmaih lo ang u. Kan nihna hi insit nâna hmang mai loin vai leh kan ngaihsân sâp aia nêpa kan lo nèu lohzia leh kan ropuiziate hi chîkin i indah sâng thiam ve tawh teh ang u. Kan ‘Liando dâr’—dâr zawng zawnga dâr ropui ber neitu kan ni alâwm. Vai leh sâp hneh theih kan ni lo e! An thiam ang leh an theih ang chu kan thiamin kan thei ve zêl a nia tih min hrilh nawntu atân he lemchan rimawi hi hmang theuh teh ang u.