Kut Hnathawktute
Lalthlamuana Ralte - Jan 16, 2016
Kut hnathawktute kan tih hian kan rilruah thingtlang loneitu, kawla ni chhuak chhiar a feh thin te an lang ber thin a; anni bakah hian nitin inhlawhfa thin te, ei chawp dapa thawk thin - chawhmeh zuar, thirchhe zawng, dawra thawk, etc., te pawh kan huam tel tir tho awm e. Dan bu lamah chuan hnathawktu ‘worker’ tih hian a huam zau viau a, mi hnuaia hlawh neia thawkte sawina atan hman tlanglawn a ni thin a, Factories Act-ah chuan hnathawktu tih hian thilsiam chhuahna hmuna hlawh neia hnathawk zawng zawng, tharum hmanga thawkte leh pen hmanga thawkte pawh a huam tel thung. Chuvangin, kut hnathawk tih hian tharum hmanga hnathawk - lo neia eizawng te, mi hnuaia inhlawhfa te, sum hmuhna tura tha leh zung senga thawk thin zawng zawng te huam tel ta se a tha mai awm e. Kum zabi 19-na atang khan khawthlang lamah thilsiamna hmun a hnathawktute leh sumdawnna hmuna an chhawrte, mi hnuaia hna hrang hrang thawkte hamthatna tur buaipui tan a ni a. Heng kut hnathawkte hi an inhlawmkhawm a, an hamthatna tur te, an hlawh leh an hnathawhna hmunhma leh hmanraw chungchang te an buaipui chiam a, anmahni ruaitute laka lungawi lohna lantir chang te an nei thin a. Chutianga an hmalakna chu ‘trade union movement’ tih te, ‘labour movement’ ti tein an sawi thin a ni. Social science zirte chuan kut hnathawkte chungchang leh Karl Marx-a zirtirna inkungkaih thuk zia hi sawi tur an hre tam ngawt ang. Karl Marx hi Isua Krista tih lohah chuan mihring tungchho a kal zingah zuitu ngah ber a ni a, vawiin thleng hian a thuchah leh a zirtirna hian khawvel mihring maktaduai tam tak hi a la hneh reng a ni. Sakhuana ngainep tak a nih avang leh a zirtirna zuitu communist sorkarten Kristiante (leh sakhaw dangte) an ngaih theih loh avang hian kan ngaina lo viau a ni thei a, mahse, Marxism laimu hi chu sakhuana thil ni loin rim taka hnathawk thin, kut hnathawktute din chhuahna tur leh tihduhdah tuar hnathawktute chhanchhuahna lam a ni daih thung. Kum 1848-a F.Engels nena an buatsaih, lehkhabu hmingthang tak, pan tê mai, ‘Manifesto of the Communist Party’ an tihchhuah kha mi hausaten an duh tawka an chhawr thin kut hnathawktute dinhmun puan chhuahna leh an thlavang hauhna bakah hel tura fuihna lam hawi a ni a. Chutih hun laia khawthlang ram dinhmun thlir chuan thilsiamna hmuna hnathawkte chan a chau hle a, an dam khawchhuahna tur daih ngawr ngawr hlawhin ni khatah darkar 14 chuang te an thawk thin a. Thlantui far zawih zawiha an thawhrim rah chu anmahni ruaitu mi hausaten an tel leh vek thin si a. An thawhrimna avanga hlawkna tel tur pakhat mah an chang lo chu thil dik a ni lo a, sum leh pai duh vanga innghaisakna (economic exploitation) a ni e, tiin Karl Marx leh a thuihruaite hian huai takin mi hausaho (kuthnathawktute thawhrim rah teltute) chu an bei a. Communist Manifesto a auhla atan pawh, 'Khawvel hmun hrang hranga hnathawktute u, inhlawmkhawm tawh rawh u!' tih a ni nghe nghe. Sorkar inrelbawlna kalphung thar tur an duang nghe nghe a ni. Vawiin thleng hian Karl Marx-a zirtirna hi a la thi lo a, mithiam tam takin an la tuipui a, sumdawngte an inlulin thinna ramah sorkar kalphung dik lo huai taka dodal thintute hi Marx-a zirtirna tuipuitu an ni tlangpui a, mi harsa zawkte rahbeh a an awm chang te, thuneituten an thuneihna dik lo taka an hman changte hian mipui mimir thlavang hauhtu an au lo chhuak leh thin a, chutiang mite chu Marxism tuipuitu an fo thin bawk. Kum 1957 chho vela Mautam kan tuar atangin Mizorama eizawnna pui ber loneih chu mi tam takin an ban san a, a hnu lawkah rambuaiin a zui a, eizawnna peng dang a lo tam zel a, sorkar hna tau a lo tet a, lehkhathiam chinte thawh tur tawk sorkarah hna a lo tam bawk a. Khawkhawm avangin khaw lian tak tak a lo piang a, khawpuiah sum leng vak a tam avangin mi tam tak khawpuiah an pem lut a. Chutiang karah chuan thingtlang lo neih chu eizawnna pui ber a ni zui reng tho a. Kum 2011 chhiarpuiah khan Mizoramah kut hnathawk (workers) hi 4,86,705 an awm a, chu chu mihring awm zawng zawng 10,97,206 atanga 44.36% lai a ni. Khawpui aiin thingtlangah kut hnathawka eizawng an tam a, heng kut hnathawka eizawng zawng zawng atang hian 55.74% chu lo neitu an ni. Ningani kal taa sorkarin Kut Hnathawktute Ni ropui taka a hman ni khan ka ngaihtuah mai mai a, thingtlang lo neia eizawngte, kawla ni chhuak chhiara rim taka kum tluana thawkte leh ni tin inhlawhfa chawpa eizawngte hian an puala ni bik sorkarin a buatsaih hi an hria ang em aw? Kum 2011 January 14 khan Vanapa Hall-ah NLUP hawnna inkhawm sorkarin a buatsaih a, chumi tum chuan chief minister-in January 14 chu Kut Hnathawktute Ni atan a puang a, kum tin hman thin a nih tur thu a sawi a. Ka hriat sual loh chuan a kum lehah khan kan hotute hian an theihnghilh a Kut Hnathawktute Ni hi hman a ni ta lo! Chumi hnu pawh chuan NLUP lama hotu pakhat sawi dan chuan kum 2013 kha ni takin ka hria, AMFU-in he ni puala hun hman an tum tih an hriat hnuah an hre chhuak chauh a, chawpchilh takin Kut Hnathawktute Ni hman dan tur ruahmanna an siam leh a ni awm e. Mizoram chang ni lo, min awptu India ramah hian kut hnathawktute (a bikin loneitute) hi politics khelhna hmanrua atan hman an ni fo thin a. Eizawnna tlanglawn ber a nih avang leh voter tamna ber a nih avang te, kut hnathawktute hi mi rinawm, zir sang lem lo, bum awlsam tak an nih avang te hian politician-ten vawi tam tak an lo bum tawh thin a. An hamthatna tur ngaihtuahtu angin an insawi a, an hmangai ber angin an inlantir a, an dinhmun khawngaihthlak tak vei bertu anga lan duhin Awle mittui an titla a. Chutiang chu Mizorama lo neitute leh kut hnathawkte hian an tawng hnem tawh khawp mai. Lo neitute hmangaih tak taktu sorkar hi nei ta ila chuan vawiinah hian lo neih hi eizawnna zahawm leh hlawk tak a ni ngei ang maw le. Tirhkoh Johana'n - 'Naute u, thu chauhvin i hmangaih suh ang u khai, lei chauhvin i hmangaih hek suh ang u, thiltih leh tih tak zetin ni zawk rawh se' a tih kha hre reng ila a tha khawp ang.

Latest News & Chhiar Hlawh