DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Pu Bualhranga te sikul
K. Lalrinchhana - Apr 11, 2021

Pu Bualhranga’n ama chanchin a ziahna, “Khuarei sulhnu” tih ka chhiar a, he lehkhabu ka chhiar laia ka rilru luahtu pakhat chu, hman lai, mission sapho hun laia zirna an kalpui dan kha a lo thain, a lo fuh hle mai tih hi a ni. Tuna zirna kan kalpui dan nen chuan a  danglam viau mai bawk.

Zirna (education)-in a tum ber chu mi puitling, mi hmantlaka mihring chher chhuah hi a ni a, sap tawng inthiamtir emaw, vai tawng inthiamtir hi zirnain a tum ber a ni lo. Khawvel huapa zirna lama mi thiamte hian ngaihdan pakhat, nghet taka intawm an nei a, chu chu- ‘naupangte hian pawl hniam lam (elementary stage)-ah chuan mahni pianpui tawng (mother tongue) ngeiin zirna bul an tan tur a ni’ tih hi a ni. Tin, mahni pianpui tawnga zirna bul tante hian tawng dang pawh an thiam sam zawk bawk an ti leh zel a, a pawm awm khawp mai.

Pu Bualhranga te hun lai chuan Primary school-ah sap tawng an zir miah lo! Pawl hniam lam chuan Mizo tawng vekin an zir a. Mahse, a lo fuh zawk a ni ang, mi puitling leh mi hmantlak an chhuak hnem em mai. Mahni pianpui tawng ngeia zirna bul tan hi ka duhthusam a ni a, ka sawi fo thin bawk. Kumin hian ka fapain pawl khat a kal tan ve dawn a, mahni pianpui tawng ngeiin zirna bul tan se ka tih vangin kan venga government primary school, Mizo medium school awm chhun chu ka han thlithlai a, ‘Kumin hian pawl khat zir tur an awm lo mai thei’ tih chu ka thu hriat a ni tlat mai! Ka han mitthla thin a, ka fapa, amah chauha pawl khata a thu ran mai tur chu ka ngai ngam bawk si lo. Ka duhthusamah chuan, Mizo medium school tha tak hi tu emaw hian din hlauh mai se, tuna English medium school-a an fee chawi zat chawi tur pawh hian ka admit mai tur!

Hman lai chuan Mizoram zirna chu mission sapte kutah a awm tawp mai a. Pu Bualhranga te hun lai pawh hian chhim bial (Lunglei bial) pum puia zirna lama hotu ber chu Baptist missionary H.W. Carter a ni a. Ani hian A pawl atanga pawl 6 thleng hman tur education policy leh syllabus pawh uluk takin a duang vek a, a hun laia an zawh tawk leh mil tawk ang zelin, a taka an chhawr tangkai theih tur education policy tha tak a siam sak a, mi tam takin an chhawr tangkai a ni.

Pu Bualhranga te hun lai hian Primary school chuan A pawl atanga pawl 3 thleng a huam a, pawl 3 pass chin chuan Mizo tawnga ziak leh chhiar an thiam hle a, an kut ziak a mawi a, Bible chhiar an thiam hle bawk. Primary school an kal chhung hian an pawl azir zelin Bible chang vawn (by-heart) tur an nei vek a, Sam 1, 19, 23, 24, 100, 121, 127 leh 133 te hi bel takin an vawng hlarh thin. Hei hian Pathian thu hriatna kawngah a puih mai bakah rilru sawrbing kawngah nasa takin a pui bawk. Tin, tonic solfa an zir bawk a, pawl 3 pass chin chuan Kristian hla bua hlate hi a solfa-in an sa thiam deuh vek zu nia!

Kan thianpa pakhat, Mathemetics-a M.Phil degree nei chuan, “Miin 2 hmun (table) atanga 15 thleng a thiam bel hlarh chuan Mathematics-ah eng mah thil harsa a awm lo,” a ti thin a. Pu Bualhranga te hun lai hian Primary school naupangte chuan 2 hmun atanga 16 hmun thleng hi bel em emin an by-heart a, Chhiarkawp chu number atanga zir tanin belh, paih, puntir leh sem an thiam nal hlarh bawk a, mahni pianpui tawng ngeia zir an ni bawk a, an rilru hisap pawh a chak fu reng a ni. Pawl 3 an nihin simple arithmetic an zir tan a, primary school naupang zir atan chuan a tawk tiu teu viau a ni. College-a science lecturer pakhat chuan, “English medium atanga zir chhuakte hi Mathematics-ah hian an chak lo duh. Pianpui tawnga an zir loh vang a ni mai thei, rilru hisap an hmang thiam lo. Engmah hi mahni irawm chhuaka ngaih ruat dan an thiam lo,” a ti a. Hei hian a bik takin Mathematics ngat phei chu mahni pianpui tawnga zir a fuh zawkzia a nemnghet a ni.

Tin, mission school hnuaia Primary school-te khan khua atanga hla vak loah lo an nei a, chu chu  ‘School Huan’ an ti mai thin. Chu an school huan, tin hnih hmun aia zau mah chu zirtirtu kaihhruainain school naupangte chuan an vat a, an hal a, mang an khawh a, buh an tuh a, thlai chi an thlak a, hlo an thlo a, buh an seng bawk a. Taimak inzirtirna tha tak a nih mai piah lamah Primary school naupangte chuan thingtlang lo neih dan kal hmang an hre ta vek bawk a ni. Pawl 3 naupangte chuan bawmrang tah leh arbawm tah an thiam vek bawk a, ramchhuah nikhuaa an hlawhtlin tum pawhin awlsam takin bawmrang an tah zung zung tawh mai dawn a ni.

Hetiang a nih avang hian mission sap hun laia pawl 3 pass chinte chu mi vengva tak, ziak leh chhiar thiam tak, kut ziak mawi tak, Bible chhiar thiam tak, rilru hisap hmang thiam tak, belh, paih, puntir leh sem thiam tak, pakla hisap hmang pawha sumdawng tlak, tonic solfa thiam, thingtlang lo neih dan kalhmang hre tak, bawmrang tah thiam, nungchang mawi tak, mi hmantlak tak an lo ni ta thin a ni. Tunlai pawl 3-te nena khaikhin chuan amah Zikpuia Pa tawngkam takin vawih uih hrui leh dar hrui khaikhin ang vel a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh