DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Remna Ni pual
Lalthlamuana Ralte - Jun 30, 2019
Kumin hi MNF leh India sorkarten remna thuthlung an ziah kum 33-na a ni a. Vawiin (June 30, 2019) hi a champha tak chu a ni nghe nghe a, mahse, Pathianni a nih avangin MZP huaihawtin Remna Ni lawmna hi Zirtawpni kal ta khan Sipai Lammualah ropui taka hman a ni a. Naktuk hian Remna Ni pualin sorkarin hun an hmang dawn bawk.

Tunhma khan Remna Ni champha hi lawm chiam a ni ngai meuh lo a. Political party zingah pawh Congress party hian an ngai pawimawh zual thin a, an sorkar lai leh sorkar loh lai pawhin Remna ni champha hian hun an hmang thin a. Kum 2006-ah phei kha chuan Remna ni kum 20-na champha pual lehkhabu tha tak Remna Lamtluang (Documentary Souvenir) an siam a. Kum 2008 hnu a sorkarna an siam atang phei chuan party zinga he ni puala hun hmang thin an ni chhunzawm zel a. Kum 2011 pawh khan Rema Thuthlung ziah kum 25-na denchhenin Silver Jubilee Souvenir Rap Dik tih an chhuah leh bawk. Hetia MNF zawkin an ngaih pawimawh vak loh laia anni hian Remna ni an tuipui zawk tlat chhan hi thil dang vang ni loin, Remna leh Muanna thlentirtu anga an inngaih vang a ni ber awm e.

Hnam sipaiten zalenna an sual a, kum 1966 March thla atangin ram a buai ta a. Zalenna sual kha a tir lamah kha chuan Mizo mipui nawlpui pawhin an thlawp hle a, thalai rual mai bakah lehkhathiam chin leh vengva deuh chin te khan an tuipui hle a ni. Kumpinu haw dawn lai atanga mahnia ro inrel chakna thinlung muhil kha chawhthawhin a awm a, zalenna thlipui kha Zofate chenna ram dung leh vangah a tleh a ni ber. Mahse, MNF hruaitute leh mipui beisei aia nasain ram a buai ta a, Indira Gandhi tulum a chhuak a ni ber ang chu, indo thlawhna an rawn chelek a, vai sipai rual rawva takin an rawn che bawk a. Pawisawi lo mipui tawrhna te, dan bawh chhiatna te, mihring dikna chanvo inpalzut sakna rapthlak tak tak a thleng zui a. Chutiang a nih tak avang chuan mipuiin zalenna beiseina an nei hleithei ta lo a, ram pum huapa tawrhna rapthlak tak mai chu kiang thuai se an duh a, remna leh muanna an duh leh ta thuai ni berin a lang.

Remna leh Muanna a thlen theihna tura hmalatu hmasa ber chu Kohhran a ni. Mizote kan vanneihna chu khatih laia kohhran ngelnghet taka a lo ding hman kha a ni a, hruaitu fel tak tak, buaina a reh theihna tura engkim huama pen chhuak ngam an awm kha a lawmawm ngawt mai. Rambuai hnu lawka Synod Standing Committee thukhawmin a rel angin March 13, 1966 khan Aizawl Citizens' Committee din a ni ta. He committee-ah hian kohhran hruaitute bakah pa challang deuh te an tel a, nunau thlabar thlamuan a, mipui thlavag hauh leh venhim hna an thawk a.

Mipui tawrhna a zual tak zel avangin Synod Standing Committee chuan remna kawng zawngtu tur committee din an rel a, Christian Peace Committee din a ni ta a. He committee dinna tura bul tumtu chu Presbyterian kohhran leh Baptist kohhrante an ni a, he committee-ah hian kohhran hrang hrang aiawhte an tel nghe nghe. Peace committee chuan Remna Palai, a tulna apianga Lamkal tur mi pathum - Rev. H.S. Luaia, Rev. Zairema leh Rev. Lalngurauva Ralte te a ruat a. Anni hian nasa takin hma an la a, hmun ralti taka kal chang an nei a, jail bang zut chang te an nei a, MNF hruaitu lawkte leh prime minister leh mi pawimawh dangte an hmu a..chutiang chuan remna kawng zawngin an palai nasa hle a. Khatih laia politician lar mi sawisak leh han sawt vel thiam tak Pu A.Thanglura phei chuan 'Sazu Mitdel pathumte' (Three Blind mice) a ti nghe nghe, bangbo taka awm chang pawh an ngah ang. Tunlaia politician-te leh party thenkhat anga tha thawh nasa bera insawi chi an ni lem lo a, an hming hi kan hre langsar ta vak lo a. An hmalakna ropui tak hriatpuia MZP in chawimawina a hlan hi a lawmawm hle a ni.

Remna a thlen theihna tura hmalatu dang dang sawi dawn ila, sawi kim a har ang. Kum 1980 hma hret atangin zirlai pawlten hma an la a, Aizawl leh Shillong lama zirlai pawl hruaituten nasa takin an bei a, tlawmngai pawl lam pawh an bang bik lo. Kha buaina kha politics a buaina a nih miau avangin a chinfelna pawh politics a ni lo thei lo a. Chuvangin, remna leh muanna a thlen theihna tura a tawpa langsar ta ber chu politician-te an ni ta tho tho lo thei lo a ni. Politician hming langsar tak tak han lam chhuah mai tur pawh an awm nual a, MNF lamah 1969 vel atanga remna kawng zawnga hmalak a nih dan te pawh sawi tur a awm. Mahse, Remna Ni a lo thlen apianga inhnialna leh inrem lohna a chhuah ziahna chhan chu hmalatu bik leh hmala tak tak lo a insawi a, inpuh an awm thin vang hi a ni a. Chuvangin anniho hi chu an langsar sa tho a, an hming hmerhin tarlang ve kher lo mai ang.

Remna thuthlung ziah a nih tur thu hi kum 1986 June thla tir atang khan a lang deuh ruau tawh a. Khatihlaia Mizoram chief secretary Pu Lalkhama pawh home ministry-in Delhi-ah an ko thla a. Inremna tur thuthlung buaipui lai vel hian chief minister Pu Lalthanhawla pawh koh thlak ve leh a ni a. Mahse, thu mum awm loin hun engemaw chen an awm a. Hetihlai hian inremna thuthlungah Pu Laldenga'n tlema zawng tihdanglam leh siamthat hlek duh a nei a, chu chuan a tikhaihlak deuh a ni awm e. Chung zinga pakhat chu Mizo hnam dan (Customary law) chungchang a ni a. Home department lam hian a hmaa sawi fel tawh tihdanglam tum hi prime minister leh home minister-ten an hriat thiam loh an hlau a, mahse, an innawr an innawr takah chuan a leh lam lehlamte pawmtlan theih turin an duang chhuak ta a ni.

Hetihlai hian Mizo mipuite remna leh muanna a thlen theihna turin ansa takin an lo tawngtai reng bawk a. Tichuan, June thla ni hnuhnung ber tlai lamah engkim an peih fel hman ta hram a. Pu Lalkhama sawi dan chuan a tuk maiah hian prime minister a zin dawn nghe nghe a. Tichuan, June 30, 1986 zan tir lamah MNF leh India sorkar inremna thuthlung (Memorandum of Settlement) chu ziah a ni ta a. Remna Thuthlung/Peace Accord tia hriat lar takah hian MNF aiawhin Pu Laldenga (President, MNF), India sorkar aiawhin R.D. Pradhan (Home Secretary) in hming an ziak a. Mizoram sorkar aiawhin Pu Lalkhama (Chief Secretary-in) hming a ziak bawk. Mizoram sorkar aiawhin a ziah ve chhan hi tihdan phung reng a ni maithei, a chhan chiang taka sawi thei erawh an vang viau. Pu Laldenga phei chuan a lawm vak lo a nih hmel, fiamthu titakin, “Hetiang a nih chuan district council-a secretary-te pawh kha rawn tel ve law law se,” a ti nghe nghe niin an sawi.

Hming ziaktu Pu Lalkhama leh khatihlaia chief minister Pu Lalthanhawla te chuan (Chief secretary hi) India sorkarin a telh vang a nih thu an sawi a. Mizoram sorkar khan he remna thuthlungah hian mawhphurhna thui tak an neih ve vanga chief secretary hi telh ve ta a ni ber ang chu. Remna thuthlung ziaktute hi MNF leh India an ni ber a, he remna thuthlungah hian mi tam tak lawm a kim lo a, party thenkhat phei chuan an duh khawp loh zia an sawi fo mai. Chuti a nih chuan Remna thuthlung (Peace Accord) hi engtianga ngaih tur nge niang? Ngaihdan a inchen lo fur ang. A ziaktu MNF khan Mizo pumpui ai an awhah kan ngai em? A nih loh leh Mizoram sorkar aiawha ziaktu chief secretary tal khan Mizoram ai awhah kan ngai em?

Engpawhnise, India ramah sorkarin thuthlung (Accord) ziahpui a nei nual tawh a, mahse, thuthlung hi a hlawhtling mawh hle a, chuvang chuan Mizoram Peace Accord pawh kha a tak takah chuan an phurpui tawk lo deuhin an sawi ve bawk. Khatih lai MNF khan Mizo mipui ai an awh zo lo a tih theih ang, a chhan chu, political party an ni lo a, an inrelbawlnaah mipui an tel lo a, inthlannah an chuh ve lo a, mipui aiawh MLA pawh an nei lo a. Hetiang a nih avang hian Remna Thuthlung ziah pawh hi MNF leh India inkar thil anga ngaih theih a ni. Ramri chungchang leh thil dangah kan duh khawp lo a nih pawhin MNF leh India inremna a nih avangin Mizo mipuiin kan hriatpui lo tih mai theih a ni ang. Chumai a ni lo a, remna thuthlung an buatsaih lai leh an buaipui lai hian MNF lam Pu Denga te leh India sorkar mi leh sa bak an inrawlh lo a. Khatihlaia, Mizoram sorkarin an inremna thu tur hi an hriatpui lo a, rawn an ni lo a, political party te, mi thahnemngaite pawhin ziah tel tur ngaih pawimawh tak tak an nei a, mahse, ngaihdan thawh tura sawm an ni lo a, mi dang inrawlh a rem lo.

Mizoram sorkar aiawh chief secretary-in hming a ziah ve chhan pawh hi sawi dan hrang hrang a awm thei a. Mizoram sorkar aiawh chu a ni ngei a, mahse, UT sorkar kha a tak takah chuan thuneihna tak tak nei lo a ni a. Sorkar laipui hnuai (Home ministry hnuaia enkawl) mai a ni a. Chief Secretary pawh hian Mizoram sorkar ai a awh kan tih rualin Mizoram sorkar enkawltu India sorkar ai a awh zawk a tih theih tho  a ni. Hetiang zawnga sawi dawn chuan Remna thuthlung hi kan sawi nep thei tihna a nih chu. Chutihlaiin, MNF kha mipuiin an koh haw an ni a, India sorkar pawh khan a hmu nep lo viau a tih theih. Mizo mipui aiawh angah a ngai niin a lang. Remna thuthlungah pawh Mizoram leh Mizote chungchang a inziak a, chuvangin, Mizoram leh Mizo aiawh tlakah a ngai a tih theih tho ang.

MNF leh India inremnaa langsar tak mai chu Rajiv Gandhi sorkar kha MNF remna siampui tur khan a inphah hniam hle kha a ni. A hmaa prime minister dangte ang lo takin kha buaina kha dawhkan kila chinfel a duh tak zet niin a lang. Prime minister dang kha chuan Pu Laldenga biak an duh loh chang a awm a, an rin tawk loh vanga hmalakna a zuzi tak chang pawh a awm bawk. Rajiv Gandhi khan silai tuntir hmasa miah lo leh in surrender lawktir miah lo a Remna Thuthlung ziahpui a duh mai kha thil mak tak a ni. Remna thuthlung ziah hnuah hnam sipaiten silai an tung chauh a nih kha. Mizorama an party sorkar pawh MNF a kentir duh pawh kha a mak ang reng viau bawk.

Sawi tawh angin kohhran hruaituten remna leh muanna a thlen theihnan bul an tan a, chumi hnuah mipuiin an nawrin an nawr zui a, political party-ten hma an la a, zirlai pawl leh tlawmngai pawlten an bei zui a. Remna leh muanna thlen tura intiam party thlan tlin a ni ta hial a. Tichuan kum 20 ram a buai hnuah Remna leh Muanna a lo thleng ta a ni.

Kum 2015 khan eng an ti teh lek emawni ZNP leh MNF leh Congress party-te hian a hrang theuhin Remna Ni hi an hmang a. He ni pawimawh tak mai hi party inbeihna leh inchirthehna ni a lo chang ta der mai a, inrem lohna ni a ni ta mai a. Chutiang vel a nih vang chuan chumi kum (2015) YMA General Conference chuan, “Remna Ni June ni 30 hi mipui nawlpuiin a huhova lung- rual taka hman a nih theih nan Sawrkar-ah thlen ni rawh se” tiin an rel ta a. A kum leh 2016 kha Remna Ni kum 30-na (Pearl Jubilee) a ni a, CYMA buatsaihin Lammualah a huhoa ropui taka hman a ni ta a. Chumi hnuah chuan CYMA lam hi an inhnukdawk leh ta, MZP in hma a la zui ta a ni. Kuminah pawh Lammualah MZP buatsaihin Remna Ni ropui taka hman a lo ni ta a nih kha.

Latest News & Chhiar Hlawh