DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
RUIHHLO (DRUGS) HMANSUAL CHUNGCHANG
Dr. Chawnglungmuana - Nov 22, 2022

Ruihhlo hman/hman sual chungchang (Substance Use/Abuse) hi ka lo ziak ve fo tawh thin a, ka hnathawhna lamah ruihhlo hmansual vanga harsatna tawk (zu leh drugs) ka tawn dan te hian ngaihtuahna a ti buai hle mai a. Tun tum chu zawhna chhang lovin hemi lam hi ka han ziak leh rawih mai anga. A buaipuitu department te hmalak dan pawh ziah lan tel ka duh a, pawi ka sawi em lo turah ka beisei. Mimal thahnemngaihna ang zawngin chhiartute’n min lo ngaih sak ula tiin thuhma ka han sawi phawt ange. 

Ruihhlo (drugs) hmansual lamah hian a hnam angin kan derthawng bik deuh em aw tih ngaihtuahna hi ka neihna a rei tawh mai a. Kan ram awmdan geographical location hian thui tak a hril ngei bawkin ka hria a. Kan ram mai ni lovin thenawm state lama ruihhlo hmangsual tam tak hi Mizo awm tamna lai a ni duh khawp mai a. Tunhnai kan zin kualna lamah tunhmaa ka lo hriat lem loh erawhchu Cachar/Assam leh Tripura lamah a ram mi, tleirawl leh thalai ruihhlo hmang sual pawh an pung ta viau bawk.

Damdawi (prescription drugs) lah nise tunhmaa an hmansual ngai lem loh, tunhnaia an hmansual kan hriat tak fo te a awm leh nawk a. Chung zingah chuan nerve tha lo te tana damdawi tha tak mai Gabapentin te hi an rawn hmangsual leh ta nawk mai. Trip (Ganja), Khuh Damdawi leh Pills lam chi pawh nise a hmangsual hi an thahnem viau mai. Mahse a hlauhawm ber, ngawlvei awl leh tal chhuah mai mai theih loh, hri tha lo – HIV leh Hepatitis C (a langsar pahnih) thehdarhna hmanrua chu Heroin hi a ni awm e. A hmangsual tam ber chuan an inchiu vang a ni ber a.

Tunhma kha chuan Tuichangral tlangdung khua te khi ruihhlo (a bikin Heroin) lakah an fihlim viau thin kha ania. Tun hnaiah IMA in East Lungdar ah Special Clinic kan han buatsaih tum khan Heroin a hluar thu leh a tlawm thu te, a ti thar an tam thu te ka han hre pek a, chutiangin North Vanlaiphai lamah pawh an lo buaipui hle tawh bawk tih te ka hre thar zel a. Myanmar lam raltlan in a ken tel a ni ngei ang tih pawh ka ring (mi khawngaih thlak tam tak karah hetiang zawnga lo sumdawng duh hi an awm ngei dawn si a).

Zu hi a buaipui awm leh ta hle niin ka hre bawk. Covid hnu hian zu ngawlvei, thin tha lo neih phah damlo naupang te te, kum 30 la tling mang lo hi ka en hnem ta khawp mai a. Ngaih a ti tha lo viau. Kan ramah zu kan khap a, mahse a in a ten an sim thei chuang silova, zu quality chhia an in nasa ani thei a, an zu in dan reng reng pawh hi, an in tam (quantity) bakah chaw thlah emaw ei in mumal lo chunga in an tam a, taksa in a dawl rei thei meuh lo. Zu policy hi sorkar hian ennawn leh thei se ka ti hle mai. Tuma mitmei veng lovin, a revenue lam chu lo dah tha ta ila, kan thalai te leh kan hnam tana tha ber tur, nakin thlenga hma kan sawn emaw kan ziaawm theih dan tur policy hi kan mithiam te hian an duang chhuak thei em em ang. 

Zu leh drugs ngawlvei te enkawlna kan neih ho Rehab Home lah nise a leng lo khawp enkawl ngai an awm fur a, Hospital (sorkar leh private) lamah nise ngawlvei enkawl ngai an tam reng mai bawk a. Jail lamah nise chutiang tho – Central Jail Aizawl ah te hian engtik lai mai pawh hian tang zinga 40-50% chu zu emaw drugs vanga harsatna nei an ni. A tam ber chu mipa an ni a, ngaihtuahna ah chuan hetiang zat mipa thalai, hnathawk rual ni si, rintlak loha an awm hi a uiawm ka ti thin. Anmahni enkawl nana kan ram resources kan hman te chhut phei chuan a uiawm lehzual.

Ngawlvei te enkawl dan hi tha zawk kan duan a ngai hle in ka hria a, a enkawlna hmun leh thawktu lam thlengin an tha tih chak a ngai hle mai. Kohhran lamah te ka theih ang angin ka lo sawi ve tawh thin a. Heng enkawlna hmun te hi kan Mission Field ah ngai thei ila, thawktu lam indaihlohna phuhruk tur hian kohhran te hian thawktu tha, a bikin qualified counselor, medical service provider (doctor emaw nurse etc) te in pui thei hlawm ila ka ti ngawt mai. Chutiangin Jail lamah te pawh thawktu an indaih lo nasa mai si a, Counselor tha tak te hi zuk pe thei ila, chutianga thawk te chu Missionary angin pawm mai bawk ila, kan tangkai pui hian ka ring khawp.

Zu leh drugs (a bikin Heroin) ngawlveina hi a nghet em em mai a. Chutiang chu anih vangin a la ti ve lo te venhimna hi ngawrh taka kan kalpui a tul takzet a ni. Chutiang atan chuan Social Welfare & Tribal Affairs Dept hi a nodal department ni awm takah ka ngai a (Central sorkar ah Ministry of Social Justice & Empowerment hnuaia awm ang anih vang hian). Helama thawk department, a bikin Excise & Narcotics, Health (a bikin MSACS), Education te hi mumal taka thawhho dan awm se. Chung te bakah chuan kohhran leh YMA lam te nen tang tlangin thawhho dan mumal tak awm bawk se ka ti hle a ni. 

Tun hnaia zirchianna atanga a lan danah chuan kum 12 chho atangin zu leh drugs hi an experiment chho tan tawh tlat mai si a. A zuartu lam lah chuan customer an neih ngah theihna anih phawt chuan a thlawnin an pe ui der tawh silova, damdawi lah a tam, a man lah a tlawm. Damdawi lo luhna lah hmun tin – Zokhawthar lam atang mai pawh ni tawh lovin Assam, Tripura border leh, chhim lamah Siaha, Lawngtlai leh Myanmar border te atangin a lo lut thei vek tawh a ni. Chuvangin kan fate, naupang, tleirawl leh thalai te venhim kawngah hian theihtawp kan chhuah a tul hle a ni. Kan hotute’n min han vei pui tak tak teh u!

Latest News & Chhiar Hlawh