Khuh hawnna: Lehkhabu tha ber lawmman tum hnih lo dawng tawh, Lalhruaitluanga Chawngte lehkhabu palina, ‘Sikpui leh Sulhnu’ chu kumin thlasik intan iar iar dáwn lai tak khán Zofate chu pêkin kan awm ta! A va ropui êm!

Hnár hmang ’ngawta thlasik rim hriat tum, thlasik boruak hrim hrim hmuhnawmna, ngaih-nawmna, ngaihawmna  leh duhawmna hlut zo tawh lo thangtharte chhiar theih tùra Zoram thlasik ziahna hlang lehkhabu Lalhruaitluanga Chawngte-in a ti chhuak hi Mizote tán malsàwmna a va’n ni êm! Thang lo thar lehzêl tùrte tán pawh a ni zêl bawk ang!

C Thuamluaia kha Zoram nipui âtchilh tawp a ni a; mahse, Zoram nipui pualin lehkhabu a ziak lo. A thawnthu tawiah te, a novel ziah chhun, ‘Engtin Awm Ta Zêl Ang Maw?’ tihah te chuan, a thawnthu kárah an lang ve zauh zauh a; essay pakhat, ‘Zoram Nipui’ erawh a ziak thung. Chu chuan a chhém tho nge ni tehrêng ni, Thanpuii Pa (J Malsawma) chuan ‘Fur Khawhnawm’ essay ngaihnawm zet a rawn thai ve leh a; Zikpuii Pa’n ‘Thal Favang’ a ziak bawk. Lehkhabu erawh an ziak lo—essay pakhat ve ve chauh an ni!

Sik leh sa inthlâk thin hian Zofate zíngah zùn a pai tlat zêl a. A lehkhabu meuha sik leh sa chanchin hlang ziak hi Zofate hian kan la nei lo! Tûnah, Lalhruaitluanga Chawngte-in a rawn ziak ta—lehkhabu ngaihnawm êm êm leh lung ti léng vawng vawngtu chu.
Lehkhabu Behbàwm: Lawma Book House tih chhuah (publish), Lalhruaitluanga Chawngte lehkhabu, ‘Sikpui leh Sulhnu’ hi Samaritan Printer kut chhuak a ni a; phêk 118 a chhah niin Rs 220 man a ni. A ziaktu hian Thuhma leh Thuhmatheh a ziak a; thupui then 18 a intlar zui. A thupui hmasa pahnih tih loh chu ‘Kum sul liam hnu’ (1 – 16) tih vek an ni.

Lalhruaitluanga Chawngte hian a dàn ngaitê-in ‘ama tawngkam bîk’ a rawn hmang leh a. Tawngkam ti duai lo leh kikawi ang chi ni lo; ama tawng ang chiaha muangchanga chhiar fak fak ngai ang chi, chianga fiah siin. He pa hi chu, a thuziak atang ringawt pawh hian tawngkam thiam lutuk vànga mi ngeiawm kan tih ang chi hi chu a va’n ni lo tak!

Kan hriat sa, kan hmuh leh kan tawn ve vek; mahse, mi nazawngin kan sawi chhuah ngai lêm loh leh sawi chhuah en pawha kan en loh hi a ziaktu hian a hmu bîk tlat thin a. Chu chu tawngkam mawl tê tê-in, mawi zetin a rawn rem khâwm leh a. Chu chu han chhiara min ti nui leh huk thintu pawh a ni. A thuziahte hi … kan va’n hre thiam thin tak!

A Chhúng Thu Thlir Thuakna: ‘Sikpui leh Sulhnu’ ziaktu hian Zoram thlasik, lung ti léng êm êm  mai chanchin a ziak chei chuai a; chu chuan a lung a ti awi tak zet bawk. Ram dang thlasik chanchin a ziak lo a, chhiar tùr them tê pawh a awm lo! Sapho Krismas hla ngaihthlâk tùr he lehkhabuah hian a chuang lo … E! Hla thu pakhat a chuang! Mizo tawnga Krismas hla kan lehlin pawh ngaihthlâk tùr a váng pharh mai!

“Bethlehem arsi chu a lo êng” tih hla pawh hi, sap ram biak in un leh hlun deuh mai, a bang te pawh lungrem, han en reng reng pawha ni deuh ruih maiah an sak vang vang duh hmel ka ti,’ a ti zet a. Chu chu ngaihthlak a châk a; ‘Mahse, ka pa te thianho sak hi ngaihnawm ka ti zawk tho chu ka ring,’ (p. 60) a ti tho tho!

He lehkhabu chhúngah hian Tlangsàm leh tlang tin bàwm Nihawi an pár chhing chheng mai a; a thuziak tin maiah hian an pár vul chúk a ni ber mai. A lehkhabu chhúnga thupui tin mai hi a Zo raih a. A ziaktu hian Mizoa a piang leh, Mizo ni chunga thlasika Mas a hmang thei te, zai khâwm ina a U Va’ltluanga kianga a zai thei te, zana khawlaia tlaivára Mas hla sa thãwm, mut hmun atanga a hre thei hi a lãwm hliah hliah a. He Zoram thlasik hunah meuh hi chuan, ‘… khawvêl hi a mawi em avangin zan muthilhsan pawh kan phal lo thin,’ (p. 20) a ti hial!

A ziaktu hian Sikpui mawi a tihzia sawia a sêp rualin sùlhnu a chhui pah reng a. Hmanlai, Zonun a la thianghlim lai, mi tin maiin Krismas kan nghahhlelh êm êm hun lai kha a chhui báng thei lo a; hmãna kohhranho Mas zai khâwmin hmun a luah hnem ber hial ang.

Chutih rual chuan naupan lai Mas hunin a rilru a kap báng hek lo! Wai wai chhuah hmaa naupang Krismas nun a ziah mawlh mai hi a ngaihnawm. Ni e, rangvaa star lem hmanga indo kha chu chìn zui chi a ni lo ang! Mizo naupangten Krismas ni hmaa la hâk phal loh, en pawh en phal loh, unaua kawr inang, Masi kawr kan neih chanchin a ziah leh kawr inang kher min neihtírna chhan a ziah mawlh te hi, a taka tawng pha chin tán chuan, khi vùn vùn chunga chhiar loh theih a ni lo!

‘An hril thiam lo, an puang zo lo’ tih thupuia a ziah, Mizo Krismas hla ti hausatu ‘Rokunga leh a pawlte’ chanchin a ziah mawlh mai hi a ngaihnawm a ni mai lo a, a bengvàr thlâk a, Zofate tán a hlu a, ro hial a tling! 1950s leh 60s vêla Rokunga hoa a hla phuah thar sa thintute chanchin te, zana Aizawl fanga tlaivara an hun hman thin dan a ziah te leh Rokunga Krismas hla thenkhat pian chhuah dàn a ziahte hi, vawn reng tlâk a ni.

Kut beng ring leh bass pàwr sipisial a U Va’ltluanga te, a alto loha zaipawl pum pui an confi theih loh chhan, Nu Zopari te, nutling rual zet nula, male voice pawh a tel ve tuma thiam an tih bîk Nl Remtluangi te, Pu Ramtiama hoa tlangval tenor thàwm te hi a ngaihnawm ka ring ngawih ngawih a, an zínga zai khâwm hi, Mizo tawh phawt chuan an châk ang, tih tùr khawpin he lehkhabu ziaktu hian an Masi zai khâwm chanchin a ziak chhuak thiam bîk a ni.

Tlipna: Lalhruaitluanga Chawngte hian a lehkhabuah hian Zoram thlasik hi mawi a ti a ni mai lo a, a fak a, a chawimawi a ni.  Mizo Kristiana pianga sei liana thlasik laia Mas hmang thin kan ni lehzêl vanneihthlâkzia hmuh hmaih theih a ni hek lo. Ama tawngkam hian han tlip ila: ‘A hmuhnawm a, a ngaihnawm a, a duhawm a, a ngaihawm. Ziah thiam ka châk ngawt mai’ (v).