DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
tam ila
K. Lalrinchhana - Jan 24, 2023

Tuikuk leh chakma te inthlah pun chak zia kan sawi thin a, anni ai mahin Israel fate hi an inthlah pung chak mai thei a ni. Aigupta rama an awm tirh khan Israel fate kha an vaiin 70 (sawmsarih) chauh an ni a, Aigupta ram an chhuahsan meuh chuan mipa puitling chin ringawt pawh nuai ruk chuang an ni tawh a, heti zat vel bawk hi hmeichhe puitling an awm turah ngai ila, nunau te nen an vaiin nuai 20 an tling thuak mai thei. Bible chuan, ‘Aigupta ramah an lo khat ta mup mai a’ a ti hial a ni. 

Israel fate heti taka an pun chak avang hian Aigupta mite tan pawh ngaimawh tham an lo ni ta a; An pun telh telh chuan an chak telh telh ang a, Aigupta mite zawk chu an dip ral thei mai dawn a ni. Israel fate inthlah pung chak lutuk tur ven nan Aigupta lal Pharo-a chuan birth control policy a kalpui ta a, Israel fa piang hlim tawh phawt chu mipa an nih chuan tihhlum zelna tur thupek a chhuak ta rup mai a ni. Kel ek tama tam hrim hrim hi a hnam ang pawha zahawmna leh chakna hnar pawimawh tak a ni tih hi Israel fate nun atang hian a lang chiang viau a ni.

Keini mizo te hi kan pung chak lo hle mai a. Kum 1901 chhiarpui hmasa berah khan Mizoramah mihring 82,434 kan awm tawh a. Kum 120 a vei hnuah nuai sawmpahnih vel bawr kan ni chauh a, Israel fate anga inthlah pung chak chu ni ila North East India-ah hian mihring tamna ber State kan ni tawh hial ang. Mahse, tun dinhmunah chuan India rama mihring tlemna ber State kan ni mek a, keini aia mihring tlemna state awm chhun chu Sikkim chiah hi a ni. Thlaleh lawkah kan thenawm State pathum- Tripura, Maghalaya leh Nagaland te an inthlang dawn a, anni state pathum hi a ram zauh thuah kan tiapui rual ni mahse kan letin an tam a, MLA seat 60 theuh an nei a ni. Keini Mizoram chuan MLA 40 neiin MP (Lok Sabha) pakhat kan nei ve a ni mai a, tun ai hian tam ila MLA leh MP te pawh kan ngah deuh ang a, sawrkar laipui pawhin min ngai pawimawh deuh mahna.

Tun hma atang tawhin fa neih duah hi changkan lohnaah kan lo ngai tawh thin a. Fa neih duah ai chuan tlem rem rawm, zo taka enkawl theih tawk neih chu changkannaah kan ngai thin. A tlem apiang hi changkang tur ni ila India rama state changkang ber leh hmasawn ber kan ni tawh ang. Amaherawhchu, tlem ringawt hi changkanna leh hmasawnna pawh a ni ber lo a nih hi. Sikkim tih lohah chuan India rama mihring tlemna ber state kan ni mek a, state intodelh lo leh hmasawn lo ber, thawhchhuak a lawi nei lo, central chawm hlawm ti tih kan ni lawi si. Kan tlem avang hian kan intodelh phah lo a, hma kan sawn phah chuang lo tih hi a chiang viau a ni.

Tin, tlem lutuk te, inthlahpun chak loh lutuk te hi ram leh hnam him nan pawh a tha lo. Tunah hian kan ramah kan la thawl em em a, ram kilometer khat bial zelah mihring 52 (?) vel zel awm ang chauh kan la ni. Tlem tawh sa naka hmanah ram laili leh khawpuiah kan in ek beng a, ramri dep lam ram te chu Tuikuk leh Chakma te kan pa pek ti tih a, kan awm tha peih bawk si lo. Anni Tuiluk leh Chakma te lah an inthlah pung chak bawk si, an pun chak miau chuan an ram luah chin chin chu an ta neih mai nak lohah. Tunah pawh CADC huamchhungah chuan mizoin inhmun pawh kan neih thei ta mang lo a nih hi.

Chuvangin, tun aia inthlah pung chak deuh tura tan kan lak hi a tul khawp mai. Sikkim sawrkar chuan sawrkar hnathawk hmeichhia, nau nei tur te chu kum khat chawlh a pek bakah fa pahnih nei te chu an hlawh (salary) tih pun a rem ti a, fa pathum nei te chu increment hnih (two year increment) pek a remti bawk. Sawrkar hnathawk lo pawh fa nei tam te chu hamthatna a siam sak dawn bawk a ni. Sikkim sawrkar tih dan ang diak diaka kan ti thei lo a nih pawhin fa nei tam tura inzirtirna hi uar thar leh ila, a theih chin chinah fa nei tam te chu hamthatna siam sak bawk ila, tun aiin kan pung chak deuh mahna. 

Tuna kan pun dan (population growth rate) en hi chuan kan punna rate hian hlauhawm chhinchhiahna a kawk deuh tlat a ni. Kan lawina Kohhranah hian member puitling (dan zawh kim) sangkhat che che kan ni a, nikum 2022 khan mithi 12 kan nei a, nau piang 13 kan nei thung a. Kohhran lian ve pangngai tak si kha kum khat chhungin mihring pakhat chiahin kan pung tihna a ni! Hetiang hi veng dang leh khaw dangah pawh an awm thluah ta ve ang.

Chuvangin quality hi ngai pawimawh thin mah ila quantity pawimawh chang hi a awm ve bawk thin. Chhiatni thatniah te hian unau pahnih khat lek ai chuan chhungkaw hung chu an awhawm nge nge thin. Tun ai hian a letin tam ila, Assam, Tripura leh Bagladesh ramri hrulah te hian in chapdarh nuaih mai ila, amah Pu Zualthaua tawngkam takin, vai leh mau chu an lang lawp lawp mai dawn a ni. Ram leilung zawh tawka tam ve deuh hi ram leh hnam humhalhna kawng pawimawh tak pakhat chu a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh