DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
THUKHAWCHANG : Pasalthate Thisen Luanna Cachar Ramri Hi
Lalthlamuana Ralte - May 03, 2014
Sapho record hlui leh mithiamte thuziak atanga a lan danin Mizoram leh Cachar inkar ramri chungchangah hian tunhmain hnam dang an inrawlh ngai lo a. Mizote leh Sapho chauh an inrawlh thin a, cachari-ho emaw, bengali-ho emaw pawhin thawm an nei ngai lo hrim hrim niin a lang. Tlai khaw hnu, India hnuaia Mizoram rin luh a nih hnuah chauh helai ram zau tak hi Assam sorkarin a hauh a ni. Ramri chungchangah hian ngaihdan dikhlel deuh nei kan tam viauin a rinawm a, mi tam tak chuan hmanlai Mizote khan sapho awm hle hle lai an zu tibuai niin an sawi thin a, kan ram an awpna chhan pawh kha kan pasalthaten an pawi an khawih vang an ti thin. He ngaihdan hi saphoin kan mi hmasate rilruah nghet takin an tuh a, kan pasalthate kha mi nunrawng, pawisawi lote run thin nia ngaihna a lo awm phah a, kohhran hruaituten chu chu Chanchin Tha meichher chhitna hmanrua atana Pathian ruat a ni, ti zawng pawhin an sawi fo thin bawk. Mahse, ram humhalh duh vang zawkin, saphoin ramri an tihdanglam apiangin Mizo pasalthate an che chhuak ziah thin a, an ram chin humhalhna turin an hunlai khawvela hnam chak ber pawh an do ngam tih hi thangtharte hian kan hriat a tha. History dik lo kan zir thin avangin chutiang ngaihdan dik lo nghet takin kan vawn phah a ni ber. A tawi zawngin sapho record hlui behchhanin thil nih dan dik zawk chu tarlan tum ta ila, a tha awm e. Kumpinu sorkarin Cachar a awp hnu fe pawh khan a kiang lawka awm Mizote kha awp an tum lem lo niin a lang a, ramri pawh mumal takin an siam lem lo a. Mahse, hun a lo kal zel a, Mizo Lalte ram chhunga an rawn invalh thuk tial tial mai chu ram hauh tina tak mai Mizo Lalte khan an ngaithei ta lo hle mai a. Tun hma atanga Mizo Lalte ram hauh chin, Cachari-ho pawhin an chuhpui ngai loh te thlengin sapho chuan an rawn luah tak zel avangin 1850 hmalam hret atang khan buaina a chhuak ta zeuh zeuh a. Heng hun lai pawh hian Silchar bul mel 10 lekah Mizo Lal Seipuia'n khua a nei thin a, Cachar luah hmasa berte hi Zofate kan ni tichiang turin heng lai vela hmun, lui leh tlangte hi Mizo hmingpu a awm thluah nghe nghe a ni. Tichuan, British sorkar chuan Mizoram leh Cachar inrina hi sawi fel duhin hma a la zui ta a. December ni 16-18,1850 khan helai bawra Mizo Lal huhang nei ber leh thiltithei ber Suakpuilala leh Col.Lister ten Silchar-ah ramri chungchang leh a behbawm thilte chu an sawi dun a, Jalinga-ah remna saui an tan nghe nghe a ni. Chuta tanga kum 12 chhung chu ramri chungchangah buaina chhuak a awm ta lo a. Mizo pasalthate pawh mahni ram chhungah zalen takin an ramchhuak thin a ni. Mahse, kum 1855 atangin Cachar-ah hian saphoin thingpui huan an rawn siam tan a, rei lo teah an siam belh ta sup sup a, ramri pelin kan ram chhungah an rawn invalh zau ta zel a, pasalthate sa pelna hmunahte chuan an inbeng bel ta sup sup mai a. Chu chuan Mizo Lalte rilru a chawk tho leh ta a, hmasang atanga an sai ram chhuahna hmun an luah ta hmiah hmiah mai chu an ngaithei ta lo hle a. Kut kuangkuaha thlir liam mai har an ti tial tial a, Mizo Lal Vanpuilala lungawi lo phei chuan Cachar Bawrhsap Capt. Steward hnenah a upate a palaitir hial a ni. Mahse, sumdawnna bak ngaihtuah lo, an ram awp apiang hausakpui tum zel Sapho chuan Mizo Lalte nena an inrina lam an ngaihtuah duh loin thingpui huan an siam belh ta zel zawk a. Kum 1868 a lo thlen chuan Mizo Pasalthate thinin a tuar ta ngang lo a, (kut hlei vang ni loin, ram humhalh duh vang liau liauin) ramri bul hnai Kumpinu awp khaw thenkhat chu an run phah ta fo a. Tichuan, Sapho pawh chuan Mizo Lalte rilru put hmang chu an hre thiam ve ta a, pasalthaten ram humhalh nan lu chhum ban chhum an huam zel tih an hmuh chuan hma an la ve ta thuai a. Kum 1867 khan an awp chin chhinchhiahna New Line of Control an tih mai (Rouphari an tih bawk) chu an siam a, chumi chin bak pel a Mizote ram lama an kal an phal ta lo a. Chuti chung chuan Mizo pasalthaten tha an thlah duh chuang lo a, Sapho pawh chu an mangang ve ta deuh niin a lang, 1869 kum tawp lam (leh 1870 inkar) khan Cachar Deputy Commissioner Edgar leh Major Mac Donald-ten Suakpuilala chu a chenna khuaah an han be hial a ni. Chumi hnuah chuan Mizo Lalte leh Sapho inkarah harsatna a tawp hleih theih loh avangin ramri siam fel duhna a lo awm ta a. Kum 1871 January thlaah Suakpuilala leh Edgar ten Sunnud (Inremna) an siam a. Mahse, he inremnaah hian Mizo Lalte hauh chin ram zau tak chu kumpinu ram chhungah rin luh a nih tih thu a lo thang ta a, Mizo Lalte thin a rim ta hle mai a, chu inremna avang chuan buaina namen lo a chhuah phah ta zawk a ni. Thlasik vang lai tak ni mahse ram humhalh turin pasalthate an che chhuak ta sung sung mai a, thawmhnaw lum inbel tur tha nei lo mahse khawvawt vin tuk mai chuan an thinso chu a hmet dai zo lo a ni ber. Mizo thalai rual chu a siruk lain an thawk chhuak ta a. An thinrim a inmun rei tawh bawk a, a chet pawh an che na salh salh khawp mai. Kum 1871 January leh February chhung hian Cachar-a Mizoram dep thingpui huan tam ber chu Mizo pasalthaten an run hman a ni. Hemi tuma thil thleng hi Mizo zinga ram leh hnam tana beihpui hmasa ber a tih ngam hial ang. Kut hlei vang a ni lo tih pawh a chiang. A chhan chu khang hun lai khan thlasik khaw vawh vang laiin tul tawpkhawkah lo chuan ral an run ngaiin a rinawm loh a, chubakah, he indonaah hian ramri hnaia mite chauh an che chhuak lo, Tuirial chhak lama awm Sailo Lal Bengkhuaia pasalthate pawh a che na ber pawl an ni a, Culticherra an runnaah Sap pakhat an kaphlum a, a fanu Mary Winchester (Zoluti) pawh an man nghe nghe a nih kha. A tawi zawngin sawi tawh ila, he thil thleng avang hian Sapho pawh an inthiam lo ve viau a, 1867 ramri an lo siam tawh 'New Line of Control' pawn lamah thingpui huan siamna tur ram tumah an pe zui ta lo a. Mizo Lalte pawhin he ramri hi an zah viau a, hemi pel hian an ram chhuak zui ta lo bawk. Tichuan hun a lo kal ta zel a, ramri a buaina awm reng chin fel chu Sapho pawh chuan an duh ta a, British-India sorkar a Foreign department chuan dan thar Bengal Eastern Frontier Regulation of 1873 an siam ta a. Chu dan chu ni 20 August, 1875 ah tihchhuah a ni a, Inner Line Regulation ti a hriat a ni ta a, chuta ramri tarlan chu Mizo Lalte pawhin lungsi taka an pawm chu a ni. Hun a kal zel a, Kumpinu chuan Mizoram a awp zui ta nge nge a, chumi hnuah chuan Mizoram-Cachar ramri hi tihdanglam a ni fo a, mahse, chutianga an siam danglam chang chuan Mizote rawn an ni ngai lo. India hnuaia kan awm hnu hian kan ram chin hi a zim tial tial a, ramri hi Mizote hriat loh leh pawmpui loh a tihdanglam a ni thin bawk a, phaizawl tha lai, leilet siamna tur ram zau tak kan neih thin pawh tunah chuan Mizoram map pawnah a awm tawh a nih hi. Keini lam hi kan tawlh zel a, min chuhtute lam hi an huangtau zel a ni ber. Hei vang hi aniang kan zingah ramri buai hi chin fel theih loh a ngai an tam tak viau ni. UT sorkar hmasa ber Pu Ch. Chhunga kaihhruai sorkar khan Mizoram leh cachar ramri chipchiar taka chhui tur leh thudik hai chhuak turin 'Fact Finding Committee on the Northern Boundary of Mizoram' a din a. Member atana ruat Rev Zairema leh B.Poonte ten document tam tak an lakhawm a, uluk taka an zir chian hnuah 1973 khan report rintlak tak an siam a, chumi behchhan chuan a kum lehah Mizoram sorkarin India prime minister hnenah memorandum a theh lut ta nghe nghe a ni. He lehkhabu hi Zoram hmarlam ramri chungchangah chuan lehkhabu rawntlak ber a tling hial awm e. Ramri chungchanga pa rawnkai ni pha tam tak chuan dan hmanga rorel ni ta se, Assam nen hian kan document neih ang ang te hi phawrh ta ila anni tan min hneh ngaihna a awm lo an ti. Mahse, vanduaithlak takin, chutiang zawnga hmalakna chu tun thlengin a la awm lo thung, min rawn tihbuai changa kan ram chhunga boruak siam hluai bak hi kan la pel meuh lo a ni ber. Sorkar laipui hriat tham a ramri buaina hi a thawm a nat phawt loh chuan kan chan a chhe hret hret zelin a rinawm. Engpawhnise, a chunga sawi ang khian kan pipute kha chuan ramri pela rawn invalh apiang kha eng hunah pawh, eng hnam pawh nise engkim huamin an bei chat chat thin a. Tunhmaa pasalthaten cachar-a chengte an run chhan kha kut hlei vang ni loin ram leh hnam humhalh duhna thinlung an put nasat vang liau liau a ni tih thangtharte hian i hria ang u.

Latest News & Chhiar Hlawh