DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
TIH MAKMAWHAH NEI THEI ILA
K. Lalrinchhana - Jan 11, 2023

Ram changkangah chuan sumdawng te, industry leh factory lian neitu te leh private entrepreneur te hi an ram mi hausa leh awmthei te an ni a. Kan ramah chuan (ti leh thin ila) sawrkar hnathawk leh politician te hi mi hausa leh awm thei ber ber te an ni a, dik taka sumdawng hausa chu awm bawk mahse kan rama hausa tam zawk hi sawrkar hnathawk leh politician te an ni tlat a ni.

Miin dik taka sawrkar hna a thawh a, a hlawh chauh ring a nih bawk chuan hausak chiam ngaihna a awm lo. US President Harry S Truman khan, “Politician hausa min kawhhmuh la, rukru ka kawhhmuh ve ang che” a ti a. Hetiang deuh hian sawrkar hnathawk hausa deuh, awm thei deuh, khawsak sang deuh, hmun hnih hmun thuma in leh lo tha tak nei thei i hmuh chuan rukruah ngai tawp rawh. Chutiang sawrkar hnathawk chuan a eiru lo a, a ei lang a ni.

Kan rama sawrkar hnathawk te hi lal dan indawt leh hlawh san dan indawtin group A, B, C leh D a then an ni a, group A hi a sang ber a, anni hian level 10 atangin bul an tan a, an senior ang zelin level 11, 12, 13 leh a chunglam thlengin an kaisang thin a ni. Group A officer zingah rau rau pawh hlawh sang fal leh basic pay tha fal deuh nalh chu level 13 a kai pha chin, selection grade officer chin hi an ni a. Chutianga basic pay sang deuh tak enjoy pha chin chu Director te, Joint Secretary leh a chunglam te, Chief Engineer leh a chunglam te hi an ni deuh mai a, chutianga hlawh sang deuh tak hlawh pha chin chu Mizoram sawrkar hnathawkah hian tam tak an awm thei lo a ni. Sawrkar hnathawk zawng zawngah 2% (zaa pahnih) pawh an tling thathum lo mai thei.

Amaherawhchu, kan rama thil lungchhiat thlak tak chu sawrkar hnathawk zingah hian khawsak theih leh theih loh hi basic pay hian a hlir vak lo a, awmna (posting) leh department-a zir a ni deuh mai. Awmna hmun leh department-in a zira, eiruk hreh lo an ni bawk chuan group B, C leh D thleng hian an mawm hmak mai a nih hi. Sawrkar hnawthawk nghet pangngai hi an hlawh kham tur tawka ngaih an ni a, mahni hlawh mil theuh hian khawsak tum ila kan buai lo ni mai tur. Basic pay sang vak si lo, hlawh phu loa khawsa thei leh khawsak sang tak kan kat nuk mai a, hei hian kan ramah hian eirukna hi a hluar thawkhat hle tih a lanchian tir viau a ni.

Politician, politics khel fuh te hlei hlei hi an hausa chak bawk. Hei vang tak hian kan ramah hian hausak tum ranin politics hi khelh tak tein kan khel ta suau suau mai niin a lang. Unit level atanga block level leh headquarters level thleng hian ram leh hnam hmangaih vang liau liaua politics lipuia zuang lut hi an tam viau lo mai thei. ‘Kan sawrkar tak mialin, contract hna ka hmuh tak mialin, pu te zar ka zo theih tak mialin’ tih rilru pua politics khel fan fan, chumi avanga eng party emaw bera inham tang fan fan kan ni fur mai law’ng maw? A lu lamah pawh candidate chan theih dawn loh chuan awmna party sawn duh mai, ram kaihhruaina tura principle leh policy mumal sawi tur nei lo, candidate chan tum hrim hrim, MLA nih tum hrim hrim, Minister nih tum hrim hrim hi kan kat nuk mai law’ng maw? Kan politician te Aim in Life hi ‘MLA nih ve hrim hrim, minister nih hrim hrim’ te a nih mai chuan hmasawn a har awm mang e. Politics hi ram tana thil tha tih tur hria a, tih ngei tumna rilru nghet tak pu chunga khelh chi a ni. Abraham Lincoln khan US President a nih hma khan an ram President tu emaw ber khan an rama mihang sal (negro slave) te kha lo chhuah zalen tawh se, President nih ve kher kha a tum buai ting lo ang. Sal neih kha mihring dikna chanvo inrahbehna lian takah a ngai a, sal chhuah zalen a duh a, chutiang ti thei tur chuan an ram President a nih a ngai si a, chu vanga chauha President nih tum ta ngut ngut a ni zawk. 

Tin, politics-a kan inhman chhan, hausak kan chak chhan leh kan eiruk chhan hi kan thawhchhuah phu loa khawsak kan tih san vang a ni pakhat a. Hausa te neih ang kan awh a, kan duh ve zel a, kan sum lakluhin a tlin bawk si loh chuan kan eiruk mai nak lohah. Chuvangin, mahni thawhchhuah mila khawsak dan kan thiam hi a tul viau reng a ni. Thawhchhuah a tlem miau chuan kan inremchem ang a, a loa kan awm theih thil chu kan awt lo mai tur a ni. 

Thawhchhuah mila khawsa tur kan nih chuan thawhchhuah nei tam lo keini State hi India ram state-a inrenchem ber tur kan ni. Heti chung hian mipui nawlpui pawhina awm kan tih chiah loh, tute emaw duhsakna avanga tul lo taka sum hmanralna hi a awm nual mai thei. Sawrkar inrelbawlna leh sawrkar hnathawk thuamna (facilities) ah ngawt pawh hian engemaw chen a inhrek theih ngeiin a rinawm. Kum 25 lai liam taah khan khatih laia Mizoram sawrkar Finance Minister chuan sawrkar leiba pung zel chu manthlak a tih thu a lo auchhuah pui tawh a, khatih laia sawrkar leiba chu vaibelchhe 117 vel a ni a. Finance minister chuan sawrkar leiba pun zel chhan chu sawrkarin inrenchemna kalpui lo a, nawmchenna lam a uar vang a nih thu huai takin a sawi a. Khata tang khan inrenchem zawng nilo, a nuam tawl zawnga kan kal tak zel vang em ni a kum tela kan kan leiba a pun chhoh tak zel mai ni? Tuna kan state leiba tlingkhawm hi vaibelchhe sing chuang a ni tawh. 

Chuvangin mimal leh sawrkar ang pawhin theih tawpa kan inrenchem hi kan tih makmawh a ni. Kan society a huhang nei lian ber, institution lian ber Kohhran pawh hian helam hawia inzirtirna hi uar thei se a tha khawp mai. 
    Tun kar hun hman nuam vek u le.     

Latest News & Chhiar Hlawh