DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Thalai Khawvel
Apr 24, 2024

Mahmuaka Chhakchhuak


Kum sang tam tak liam tawh atanga vawiin hun thlenga la pangngai reng chu khawvel hi thalaite kuta awm a niin thalaite chu khawvela mi pawimawh ber ber an ni tih hi. Khawvela chanchin ngaih­nawm ber ber leh chanchin ropui ber berte pawh hi thalaite thiltih leh thalaite chanchin hi a ni deuh vek a, hnam ropui leh changkang zawkte atanga hnam hnufual ber thleng pawhin thalaite hian hmun pawimawh ber ber an luah reng fo bawk. Thalai tih hian kan pawm dan erawh a in ang vek kher lo mai thei a, kum 13 atanga kum 45 thlengin huam tir ila a dik awm e.


Lal Isua ngei pawh kha thalai a nih laiin khawvelah rawngbawlna a nei a, kum 33 rual vel a nihin a hun tawp a hmang a nih kha. Amah ang bawkin sakhaw ropui tak tak dintute ngei pawh thalai bawk niin Buddhism dintu Gautama Buddha ngei pawh kum 34 mi lek a nih laiin zuitu mi sang thum chuang a nei der tawh mai a. Islam sakhaw hmu­chhuahtu Muhammad pawh kum 40 a nihin a nih kha a hnenah vantirhkoh a rawn inlar a, Confucius ngei pawh kum 30 – 40 inkar a nihin a nih kha mi hriat a hlawh tan a, rawngbawltu hlawhtling tak a nih chhoh tak. Chutiang zelin sakhaw rawngbawltu hmingthang tak takte ngei pawh thalai huanga an awm lai vekin an ropui lai ber hun an hmang hlawm a; Martin Luther kha kum 24 a nihin puithiama nemngheh a ni a, John Calvin ngei pawh kum 27 mi a nihin a nih kha a lehkhabu chhuanvawr ‘The Institutes of the Christian Religion’ tih bu kha a chhuah ni. Anni ang bawk hian John Huss leh John Wycliffe te pawh thalai an nih lai bawka rawngbawlna nei an niin David Evan Jones (Zosaphluia) ngei pawh khan kum 27 a nih laiin a nih kha Mizoram-ah a rawn chhuah chhoh ni.   


Sakhaw rawngbawlna lam chauh niloin khawvel ram roreltute ngei pawh mi thenkhat ngaihdanah chuan kum naupangte emaw tih mai tur an nih laiin ram hruaitu chhuanawm tak tak an ni hlawm a; Khawvela lal fing bera sawi Solomona kha kum 20 mi lek a nih laiin a pa aiawhin roreltu a ni a, Alexander Ropuia ngei pawh apa a thlak khan kum 20 mi lek a ni. BC 356-ah piangin Macedon lal a ni a, kum 20 mi lek a nih lai hian a pa, Philip II chu thatin amah chu lalah a insiam a, a vanglai phei chuan Greece ram atanga Aigupta thleng leh khawchhak lam Indus lui thleng hi a lalram a ni a, India ram pumpui pawh hneh tumin a bei nasa viau tak nain a sipai chakna chuan a tlin ta lo mai pawh a. BC 323 khan kum 32 mi chauh niin a boral a, a boral chhan hi chiang taka hriat a ni lo nain thenkhatte chuan rulhut vanga boral niin an sawi. Napoleon ngei pawh kum 35 a nihin emperor ropui tak a ni a, Nero (Claudius Caesar) pawh kum 17 a nihin emperor a ni hman der bawk. India rama lal ropui tak leh hmingthang tak Akbar phei chu kum 13 a nihin a nih kha lal a nih tawh.


Science khawvelah ngei pawh thalaite hian hmun pawimawh ber ber an luah zel a; Galileo khan kum 18 a nihin a thil hmuhchhuah hmasa ber kha a hmuchhuak a, Plato pawhin Athens khawpuia Academy a hawn khan kum 39 mi chauh a ni a, Michael Faraday pawh kum 24 mi a nihin scientist ni tawhin kum 34 a nih meuh chuan Director of the laboratory and fellow of the Royal society a ni hial a. Albert Einstein ngei pawh khan kum 31 a tlin hmain a nih kha a lehkhabu pahnih The special Theory of Relativity leh The General theory of relativity a tihchhuah ni. Wilbur Wright brother-te ngei pawh khan kum 36 an tlin hmain a nih kha thlawhna an siam chhuah a, ‘Kitty Hawk’ kha an thlawh tir tawh ni. Chutiang zelin Neil Alden Amstrong pawh thla leilung a rah khan kum 39 mi chauh a ni a, boruak lawnga khawvel helchhuak hmasa bertu Yuriy Alekseyevich Gagarin (USSR) pawh khan khawvel a hel­chhuah khan kum 27 mi chauh a ni bawk a, hmeichhe zinga boruak lawng hmanga khawvel hel chhuak hmasa bertu Valentina Vladimirovna Tereshkova pawh kum 26 mi a nih lai bawkin a nih kha khawvel a helchhuah. 


Sawi tur a la tam mai, tun atan chuan heti chin hi duhtawk rih phawt mai ila. Thalai hun hi thisen lum lai leh tha leh zung pawh a chak lai hun ber a nih angin ngaihtuahna pawh a chak tha em em a. Chung chaknate chu kan hmang tangkai thiam tur a ni a, hmang tangkaite lo chuan an chhiatpui a, an chhiatpui mek zel bawk a, a pawi thin ngawt mai. Ka hriatsual loh chuan Pu Lalthanhawla kha kum 42 a nihin Chief Minister a ni a (1984-ah), amah ang bawk hian tuna kan ram hruaitute zingah ngei pawh Dr. Lorrain Lalpekliana Chinzah chu kum 43 a nihin MLA a ni a, TBC. Lalven­chhunga pawh kum 42 a nihin MLA a ni a, V. Malsawmtluanga (36), Jeje Lalpekhlua (33) leh Baryl Vanneihsangi (33) te pawh hi kum naupangte an nihin MLA atana thlantlin an ni bawk. Anni ang bawk hian Jacinda Ardern pawh kum 2017-ah khan kum 37 mi niin New Zealand Prime Minister a ni a, Emmanuel Macron pawh kum 2017 khan kum 39 mi niin France President a ni bawk a, Sebastian Kurz pawh kum 2017 ah bawk khan kum 31 mi niin Chancellor of Austria niin Kim Jong Un pawh Supreme Leader of North Korea a nih tan tirh, kum 2011-ah khan kum 30 chauh a ni.  


Thalaite hi kawng hrang hranga mi pawimawh ber ber kan ni tiin sawi ila kan sawi sual kherin a rinawm loh. Kan sawi lan tawhte bakah hian thu leh hla lamah leh infiamna lamahte pawh hmun pawimawh ber ber luahtute chu thalaite bawk an ni a. Keini zingah ngei pawh hetianga theihna hi kan nei ve a ni tih kan hriat a tha a, tumna a awm chuan kawng a awm an lo tih Thin angin tumna kan neih hmasak phawt a ngai a, thawhrimna nena kan beih a ngai bawk thin. Tunlai huna mizo thalaite buaina ber pakhat chu ruihhlo hi a ni a, nunna pawh a suat tam ta hle mai. He ruihhlo do tur hian thalaite’n tih theih kan nei a, tih tur kan nei a ni tih hi kan hriat a tha a, tanrualna tha tak nen kan ram hmelma ruihhlo hi kan beihlet a hun takzet ta. Kan vanglai hun hi ruihhloin a suat zel lohna atan keini thalaite hian ram hmelma ruihhlo hi nasa taka kan beihlet a ngai a, kan theihtawp chhuah a hun ta. Keimahni ngei pawh eng kawngah emaw tal chuan theihtawp kan chhuah a, hlawhtling tura kan beih a ngai a ni. Ruihhlo leh sualna chi hrang hrangte avanga buai hman lo tura kan nun kan hman a pawimawh a, kan thatlai hun hi eng kawng emaw tala hlawhtlinpui ngei tura kan inbuatsaih a ngai a ni.


Mimal leh chhungkaw tan a nih mai bakah khawtlang leh ram tan ngei pawh thalaite hian ngaihtuahna kan hman a pawimawh a, hmasawnna rahbi rap tura keimahni ngei kan thawh­chhuah a tul bawk a ni. Thalaite u, in thatlai hun hi chen ula, in la naupan viau lai hian hlim rawh u. Amaherawhchu in chunga Pathianin ro a la rel dawn tih erawh hrereng rawh u tia Pathianthuin min hrilh angin kan thatlai hun hi Pathian duhzawnga kan hman a ngai a, Pathian malsawmna kan dawn theihna atan pawh thil pawimawh tak a ni. Kan thalaite zingah hian nupui pasal neih hma loh chu mipat hmeichhiatna ka hmang lo ang tia intiam engzatnge awm a, ruihhlo telloa nun hmang tura intiam eng­zatnge awm ang le. Hawh teh u, thalaite hi zoram nghahfak kan nih tih inhrereng ila, kan ram tan vawiin atang ngei hian sualna chi hrang hrang lak ata inserh hrang ngam ang u.

Latest News & Chhiar Hlawh