- Dikteii Hnamte

Primary sikul kan kal lai khan kan sikulah vairam atangin vaipa pakhat hian lehkhapuan atanga pangpar siam dan min rawn zirtir a. Lehkhapuan thleh dan chi hrang hrang leh sakawrbakcheha cheh kual dan hrang hrang hmang khan pangpar lem siam dan kha kan zir a, nuam kan tiin kan pangpar siamte chu mawi kan ti ve hle thin (tunhnu-a ka ngaihtuah let leh hi chuan kha’ng pangparte khan a tak an va ang lo tak!). Hun a lokal zel a, hmanraw hrang hrang hmanga pangpar lem siamte pawh chu a lo mawi tial tial a, tunlaia pangpar lem kan hmuhte phei hi chu a tak aia mawi leh a tak ang em em maite an ni tawh a, pangpar tak, mawi kan tih deuhte hi ‘a van mawi em em, a lem a ang hle mai’ te kan ti ta hlauh anih hi maw.

Mahni hna thil avangin zirna in hrang hrang leh khawi hmun hmun emaw tlawha hun hman chang ka nei ve ta nual mai. Min lo lawmtute hian min lo lawm entirna atan pangpar min lo pe fo mai a, a dawngtu niha a lawmawmzia hi sawifiah theih pawh niin ka hre lo. Mahni phak tawka a mawi thei ang ber lo ngaihtuah an ni thin bawk a, mawi leh hlu tak an ni hlawm. Thenkhat chuan pangpar tak, mawi em em leh vul chuk mai min lo pe a, thenkhat chuan pangpar lem, a tak ang em em mai min lo pe thin bawk a. Pangpar tak ho chu inah, pangpar khawinaah kan khawi zui a, a mawi em em mai a, mahse vuai hun a nei a, a tawpah chuan paih a ngai thin. Pangpar lem erawh chu nunna nei lo tih takah, a vuaiin a uai ve thei lova, dahna hmun apiangah mawi takin a awm reng thei thung a, a lem anih avanga hnualsuatna tur reng reng awm lovin a mawi ngaiin a mawi reng mai a ni.

Tunhnai hian (ti ila tunhma pawhin a ni a) Political Party hrang hrang ten mithar an neiin tu-tuemaw te’n an chhuahsan thawm a ri zut bawk a. Party pakhat atanga chhuakte’n an chhuahsan chu a thatlohna lai sawiin an luhna an fak zel bawk a. An lo awmna hmasa an rindan a lo nih loh thu leh an luh tharnaah beisei an neih thu nen, mipui mimir tana rilru tibuai nak thei tur thu awihawm tak tak sawitur an nei vek zel ti ila a sual tam awm lo ve. Hetiang thawm a lo awm hian ka rilruah chuan anmahniah khan a khawi lai kha nge ‘a tak’ ni ang a, a khawilai kha nge ‘a der’ ni ang aw, tih ka lo ngaihtuah thin. A hmaa anmahni kha ‘a tak’ an nih chuan a hnua mi chu ‘a der’ an ni tihna a lo ni ang a, chutiangin tuna anmahni hi ‘a tak’ an nih chuan a hmaa mi kha ‘a der’ an lo ni tihna emaw a ni ngei lo thei lovin ka hre thin. Mahse he ka tehna hi keima mimal ngaihdan mai anih avang leh he ka bukna hi dik ber anih chuan a tu-a-mah hi ‘a tak’ nih theih a ni lo tihna a kawh dawn avangin dik lo sela ka ti hle thung lawi a!

Tunlai chu MZU Admission hun lai a ni bawk a, phone atanga min betu mi chi hrang hrang an tam ngei mai! Zirlai tam ber min biak chhan chu an fimkhur tawk loh avanga harsatna an tawh chinfel an beisei vang a ni a. Thenkhat chu vawi tamtak kan sawi hnu pawha ‘insawipui’ lam rawngkaia min bia an ni thung a. Rilru chhungrilah chuan “Kan sawi zin tawh tehlul nen engtiziaa hetiang la sawi tlat hi nge maw i(n) nih le?” han tih mai te, “In fimkhur loh rah chu in seng ve a ngai anih chu, fimkhur nan lo hmang ang che u” tih bawrh bawrh chakna a awm fo mai. Mahse, “A va zialo ve aw….. tihdan a awm tawh lo tlat mai a, pawi ka tihpui hle mai che” tih te, “A mark hmu sang sang atanga lak an ni a, a lang pha turah beisei ang aw” tih leh tawngkam mawi dang dang hmangin chhungrila rilru tawt deuh up up chunga ka chhan a tam mai! Ka ‘tak’, ka rilru put dan dik tak kha tilang ila ‘misual tak’ ka ni lo thei lo. Ka tak ni lo, ka der zawk kha midang hmuh atana ka tihlan miau avangin mi engemawzat chuan ‘mifel’ niin min lo sawi ve leh zauh thin.

Khawvela kan chen chhung leh midang nena kan chenhonaah hian ‘tak’ leh ‘der/lem’ hi a kalkawp a ngai ve tlat ti ta ila mak kan ti viau awm asin. Mahse ngaihtuah chiang peih leh duh tan chuan a dik si zia hi a chiang tlat si. A der emaw, a lem emaw a nung nia kan hriatte hi mi tak an ni lo chuang hauh si lo.

Kan nihna, kan chhungril hi a tenawm emaw, midang tana thalo emaw anih si chuan kan kawr atan a lem leh a der kan hman mai loh chuan midang bula cheng tlak kan ni dawn si lo. Kan rilru chhungrila kan ngaihdan zawng zawng leh kan duhdan ang takte hi a taka puitlin tlak anih si loh chuan a lem zawk hmanga kan nun leh kan hun kan siamrem a ngai a lo ni zawk a. Midang thatna tura keimahnia ‘a tak’ thukru-a ‘a lem’ kan lantir chu midang tana pawmawm zawk leh nem zawk a lo nih si chuan lem chu kan chang mai tur a ni zawk lo’m ni?

Mahse, kan lemchan hi keimahni hlawkna tur leh midang chhiatna tur rilru pu rana kan chang anih chuan thil dik a ni leh hauh chuang si lo. Milem, a lemna hriat em em bula awm hi a hrehawm ang bawkin midang dawn lo leka mahni duhdan chiah kaltlangpui tumte bula awm hi a hahthlak a. Pawimawh ta ber chu – pangpar lem, mawi em emin vuai leh uaini nei lova min tilawm ang hian kan lem chu mawiin daih rei sela. Pangpar tak, mawi leh rimtui em em ang hian kan tak hi mawi leh rimtui em em ni turin tan la ila. Chutih rual chuan pangpar tak, chuaia vuai thei ang hian kan tak thalo erawh chu chuaiin vuai ve thung rawh se.

Lem leh tak, a hun leh a hmun azira thlang thiam theuh turin inbuatsaih ang u.