Zawhna: Ka pu, hmeichhia kum 20 mi ka ni a, tun thla ka period hi a mumal lo em em a, a hmain ka period tawh a, thla tawpah ka period leh a. Eng nge a chhan ni ang? Khawngaih takin min lo pui teh. Hetiang hian a hmain ka period ngai si lo a, ka mangang khawp mai, khawngaih takin min puih theih chuan ka lawm hle ang.
Chhanna: Hmeichhia in thi an neih (menstruation/mense)-na tur atan hian an taksa ah Hormones chi hrang hrang a inrawlh a. An chhul chhung ber bang “Endometrium” hi thla bi a insiam thar reng tura duan a ni (thi hul hma chuan). Chumi atan chuan an chibawm “Ovaries” hian hormones pawimawh tak pahnih a siam a, chungte chu Estrogen leh Progesterone an ni. Thi an lo neih nan hian heng hormones tangkawp hian chhul bang hi a buatsaih a, chibawm in chi “Ovum” a rawn pe chhuak a, mipa chi nena an intawh “Fertilize” theih nan leh chumi fertilized ovum chu chhul banga a beh phei a, nau a lo insiam tan theih nan chhul bang hi a lo insiam chhah ta thin a ni. Hmeichhiain sex a hman loh emaw, sex a hman pawha a chi leh mipa chi an intawh fuh loh palh chuan chhul bang insiam chhah hi a rawn insah huk a; tichuan, thi a rawn chhuak ta thin a ni. Heng chibawm hormones pahnih a lo insiam theih nan hian thluak lama awm, Pituitary Gland chuan hormones dang – Luteinizing Hormone leh Follicle Stimulating Hormone (LH & FSH) a siam bawk a, chutiang duah chuan hmeichhe thi nei tur hi taksa inthamin a tan rual a ngai a ni. A khawi laiah pawh hian buai awm se, thi neih mumal lo emaw, nei thei lo te, nei nasa lutuk te a lo awm phah thin a ni.
Thi neih buai chu engtin nge a lo awm theih? Chhan tam tak a awm thei a, chhan hriat loha buai pawh a awm fo bawk. A hmasaah chuan a chunga kan tarlan hormones buai – hormonal imbalance vang hian thi neih buai hi a awm duh hle. Hormones buai hi chhan hriat loh pawha a awm theih laiin thau lutukah te, ei leh in lam tha lo malnutrition-ah te, zunthlum (diabetes)-ah te, thyroid gland lam buai vang te, chibawm hnathawh buai (ovarian dysfunction) te, chhul lam fel lo, entir nan bawk (Fibroid te a common) vang te, chhul bang chhung endometrium a glands awm te a bang lai “myometrium” a awm tel vang te (adenomyosis), liver hnathawh buai ah te, damdawi thenkhat hnathawh vangte (chung zingah chuan nachhawkna ei nasa te hian an nei duh phian)-in a awm thei a ni. Kum la naupang deuh ah chuan chibawmin chi a buatsaih mumal loh vangin a awm fo bawk a, chutiang chu Anovulatory cycle an ti. A dang leh ah chuan chibawm ah chi insiam a tam lutuk a, cyst angin a awm a, hormones a insiam mumal lova, thi neih buai a thlen thin. Hetiang hi Polycystic Ovaries emaw Polycystic Ovarian Disease (PCOD) an ti a, a common viau mai. A thenah chuan taksa hmul a insiam tam phah a, hmuihmul ang lek lek te an neih phah thei a, chu bakah hmaibawl nasa te a siam phah fo bawk. I harsatna hi i tawn vawikhatna anih chuan han buai phahna chhan tur a awm loh a rinawm a. Hmeichhia ah chuan stress a san te hian (rilru hah ang chi emaw buai lutuk vang te) thi neih buai hi a awm mai duh viau. Chuvangin a hlauhawm lo turah ngai phawt ila. A awm nawn fo a nih erawh chuan in check up a tha ang. Nangmahah harsatna dang a thlen leh thlen loh i sawi lo va, i nei hran lo a nih chuan nghak phawt ta la. A awm nawn leh a nih chuan Ultrasound hmangin lo in-check-tir la, chumi hnuah chuan hmeichhe doctor i inentir dawn nia. Pawimawh hmasa chu khawsak phung (lifestyle) lam uluk a ni. Zan menrei chin te, chaw ei hunbi mumal lo lutuk te, taksa sawizawi tlem lutuk te a tha lova. Habit tha neih tum la, ei leh in uluk la, zuk leh hmuam lam insum bawk ang che.