DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
HRIPUI LENG KARAH HIAN ZIR CHHUAH KAN NEI TUR A NI
Dr. Chawnglungmuana - Nov 22, 2020

Thla kua dawn lai mai Covid-19 hri leng chuan keini ram kilkhawr tak pawh min chenchilh ta der mai. Kan nunphung a va han nghawng buai nasain a va han manganthlak tak. A chang leh kan han hlau hluai a, a hnu lawkah kan inthlahdah leh a, awm dan thiam pawh a har hle mai. Kan him hmasak a pawimawh teh meuh mai; mahse, eizawn kan ngai a, thlabia hlawh la lo kan nih phei chuan rim taka hna kan thawh a ngai. Nunphung nghet taka kan lo neih tawh, kan khawtlang leh kohhran tihdan phung thiahsak kan ni a, kan la mangphan ngai loh Biak inte hial thla heti zat kan inkhar phah ta mai ania!

HIV hrik hi kum 1983 khan France-ah mi thiamte’n a hrik hi an hmu chhuakin an la hrang (isolate) a, India ramah kum 1986-ah case hmasa ber an hmu chhuak leh a. Khang hun lai khan kan senior doctor pakhat sawi ang deuhin keini ram tehlulah hian a lo thlen ve phak kha kan ring lo hial a nia. Mahse, khawvel hi a lo zim ta em a, kum 1990 (kum 4 hnuah) kan state-ah ngei HIV+ kan han hmu chhuak ve ta a. Kum 2020 kan chuan kai meuh chuan mihring awm zat atanga chhutin HIV+ tamna ber state kan ni der mai. He hri leng pawh hi a tirah kan hlau em em a, a thihpuite pawh lumen lovin a ruang kan pack a, kan invui nghal thuai thuai kha a ni a; an mutbute nen lam kan hal hial a nih kha! Tunah erawh a inven dan kan hre tawh a, kan fimkhur thiam tan tawh a, kan nunpui “Living with HIV” thei ve ta chu a nih hi.

Covid-19 pawh China ramah an hmuh chhuah hnu reilo teah India ramah an hmu a, kan in-lockdown nghal bur chung pawhin tunah chuan khawvelah a hri kai tamna ber pahnihna ram kan ni ta der. Kan state pawh a lo kilkhawr tawh hauh lo; reilo te-ah kan kai ve ta thuai kha a ni a. Heta tanga kan hriat reng tawh tur chu Africa khawmualpui a hri leng khu reilote ah he kan Zoramah hian a lo thleng thei reng tawh tih hi. Chuvangin, a lo thlen hmaa inbuatsaih nachang kan hriat leh thiam a pawimawh tawlh tawlh ang. A sorkar ang te, khawtlang ang leh mi mal ang pawhin lo inven dan kan inzirtir lawk a tangkai hle dawn a ni.

Tun hri leng hi vaccine tha tak a awm hma chuan invenna kan sawi leh hriat fote bak invenna dang a awm lo. Kut silfai hi hman ata tawh natna hri laka invenna tha ber a nih thu hi kan hre fo. Kawthalo leh Hepatitis A/E hri leng laka invenna tha ber a ni. Mi thiamte sawi dan phei chuan kut silfai ngun hian natna thlen thei hri eng emaw zat lakah awlsam takin min veng thei a ni. Chuvangin, mi mal leh khawtlang hriselna atana kan nunphungah nghet taka kan vawn chhunzawm a pawimawh hle dawn a ni. Facemask hi a nazawnga vuah chu a har mai thei; mahse, khawchhak lam ram changkangah te chuan nunphungah rei tak an lo nei tawh. Hritlang hrim hrim pawh a tlem phah hle a ni tih hi kan doctor ten an sawi. Chuvangin nunphung ah kan neih chhunzawm a pawimawh ang.

Physical distancing kan sawi fo pawh hi a pawimawh hle mai. Inchibai nan pawha kut inkhawih kher lova lu buk emaw in Namaste (India tihdan phung) hi kan chin chhunzawm a tha dawn hle mai. Hri tam tak hi kan kut a kan khawih atanga kan kaichhawn theih a ni. Social Distancing zawk hi kan harsat tur tak chu a ni. Kan khawtlang inrelbawl dan, chhiatni thatni kan hman dan te hi he hrileng thehdarhna hmanraw tangkai tak a ni mauh mai si a. Hmasang ata tawh tihphung nghet taka kan lo neih te hi, him zawka kan rem fel theih dan kan ngaihtuah a tul dawn a ni. Covid-19 chauh lo pawh hi hri dang kan la hmachhawn leh ngei a rinawm. A tul huna awlsam taka kan insiamrem theih dan kan ngaihtuah chhuah a tha khawp ang.

A dang leh chu, hri lengah reng reng chuan taksa chak lo zawkte an derthawng duh zel. Comorbidities kan tih mai, zunthlum leh thisen sang neite hi an derthawng zual a, hri leng thihpui zingah pawh chutiang natna lo nei lawkte chu an tam zel a ni. Chuvangin, kan taksa hriselna kan ngaih pawimawh a ngai a, ei leh in fimkhur te, thau lutuk lo tura invawn te, taksa sawizawi tam te hi kan chin uar deuh deuh a pawimawh. Kan khawvel thang zelah ei leh in kan intuituah nasa telh telh a, hrisel taka ei leh in (healthy eating) kan inzirtir nasat a ngai ta hle mai. “Living with Covid-19” kan tih fo, hri leng nena chenho dan hi chhungkaw tin hian i zir sauh sauh ang u.

Latest News & Chhiar Hlawh