Vun rawngin hmelthat leh that loh a hril nia hriatna hi a rei tawh viau in a rinawm. Civilization hlui leh lo awm hmasa tawh te ah pawh he ngaihdan hi a lo awm daih tawh niin a lang. Kristian te Lal Isua pawh hi a lan dan tur nia rin danah chuan hang lam aiin ngo lam ni tura rinna a lian zawk fo mai. Vawikhat chu College zirlai ho nen kan titi na ah Isua hi eng vun rawng nge anih an rin tiin ka zawt a, a ngo loh pawhin vun buang lam anih ring an tam ber a, mihang ni tura ngai tumah an awm lo.

Mizo history han thlir let pawh hian sap missionary te lo lut kha engvanga lo ngaisang nge kan nih tih kha ngaihtuah tham a tling viau mai. An ruangam a lian a, an incheina a changkang zawk a, a saptawng takin cultured and refined an nih vanga ngaisang kan ni ang em? Lo ni pawh ni ta se an vun rawng ngo kha a chhan lian tak pakhat a ni mai lo maw tih te pawh a ngaihtuah rum rum theih awm e. Kan thawnthu neih a hmeltha kan neih te an han sawifiah dan atang reng reng khan hang lam chu an nih hmel lo deuh zel (ka ngaihdan).

He vun rawng hian min then hrang nasa ta em em mai a, inthliarna racial discrimination kan tih hi a lo hring chhuak ta zel ani awm mange. Khawthlang lam pawh an bang chuang bik lo. Mihang sal (slavery) a neih khan a nghawng thui khawp mai nia. Chennai a kan training tumin kan resource person te kha African Americans mihang ve ve an nia, an han thiam laileng khawp a. Chuti chung chuan mihang an nih vangin inthliarna an tawng ve ngai em? Anmahni hian mingo lakah hniam zawk anga inngaihna an la nei ve thin em tih ka zawt khauh mai a, pakhat zawk chuan Negro-feeling (Negro tih tawngkam hi inthliarna anga ngaih ani thin) a neih fo thu a sawi tlat; a thiamna a turu tehreng nen!

Chu vun rawng buaina chu kan pianken ni miah lo mahse kan lo thanlen chhoh zel hian kan thu hriat te (entirnan – “hang ngaihno bei chu an kum a lo tam hnuah an ngaihnobeina a lo bo a, hang chiah a bang” tih tawngkam te) hian kan ngaihtuahna a kaihruai nasa ta hle. Cosmetics lam product te pawh hian ngo (Fairness) an promote chu a ni ber a. Face cream tam ber fakna kan en chuan mi a tih ngo na power lam an fak deuh vek anih hi. Kan tlangval ve laia thianho ngaihzawng kan inzawh dan tawngkam common tak chu “a kheh var em?” tih te kha ani a. Nula tan chuan ngo loh kha a hlauhawm viau reng a ni.

Hmeichhia in fa an han hring a, an chhungte, thiante leh hmelhriat ten nau an rawn en a, naute ngo leh ngo loh khan an hmuh dan leh sawi leh dan a hril viau zel; a bik takin hmeichhia lam hian an lo en chik zual deuh zel chu ania. Chutiang avang chuan fa hang lam nei nu chu an inthlahrung duh fo thin awm e. Vai leh Sap tih thumal hian Mizo te zingah hnam leh chi inthliarna a keng tel thuk em em mai niin a lang. Chu pawh kan lo thanlen chho zel a, kan hmuh leh hriat te atanga kan zir chhoh zel a ni bawk.

Ka han sawi kual duah nachhan chu tunlai hian ngo duh vanga treatment la an tam ta em em mai hi a ni a. Chumi atana tunlai an hman common tak mai chu Glutathione (GSH) treatment hi a ni awm e. A then chuan a ei chi an ei a, thenkhat chuan intravenous (chiu luh chi) ten an la bawk. GSH (a lam tawi hi hmang ta zel ila) hi a tir lama an hmanna ber chu Hyperpigmentation an tih vun natna atan a ni ber a. Hei bakah hian India rama hmanna tura an phal chu zu vanga thin tha lo “Alcohol induced liver diseases” atan a ni.

Mahse GSH hian kan vun rawng siamtu timur melanocytes te siam enzyme Melanin a ti tlem a, chu chuan vun rawng a rawn ti ngo ta thin a ni. Hetiang zawnga hman atan hian company ho hian an promote nasa ta hle mai a, vun chu a ti ngo thei ngei niin an sawi a, a rei hnuah eng ang chiah a him nge anih erawh hriat chian a la ni hran lo. Kan taksa inrelbawl dan awmsa a ti danglam tih chu a chiang ngei mai a, eng side effect dang nge long term ah a thlen ang tih erawh ngaihtuah a ngai e. Engpawhnise, vun lo ngo phah avanga hlimna a thlen hi a man a tam ang bawkin a hlu ngei anga, hriselna lamah a reiah khawih pawi a nei lo turah ngai phawt ila. He treatment la pha ve lo tan erawh “Ka hang na a ka nalh ania” tiin confi takin I awm ve zel phawt mai ang aw!