High School kan kal lai khan Leo Tolstoy-a thawnthu ‘The Imp and the Peasant’s bread’ tih kha kan zir thin a, zirtir nei tha tak thawnthu a ni. Ramhuai tereuhte (imp) chuan loneitupa chawfun chu a lo thuhruk sak a, loneitupa thinrim inhrosa vel chu hmuh chakin hnimbuk phen atangin a lo bih thla kar a. Chhun chawfak a lo hun a, loneitupa chuan a chaw fun chu a han ei dawn a, a dahnaah chuan a lo awm ta hlek lo mai. Nasa takin a zawng a, a hmu zo si lo. Chutah thinrim ahnehin, “A pawi lo ve, kei aia mamawh zawk tu emawin a lo la a ni ang e” a ti a, hlim takin a hna chu a thawh chhunzawm leh ta a.

Chu thu chu ramhuai lalpa chuan a lo hria a, a thinrim hle mai a, loneitupa nun tihchhiat vek dan kawng chu a ngaihtuah ta a. Chumi kum chuan ramhuai lalpa chuan loneitupa chu nasa takin mal a sawm a, buh leh bal tam tak a tharchhuak ta a. A kum lehah chuan a aia nasain malsawmnain a vur belh leh a, loneitupa chuan a eisen loh buh leh bar a thar leh ta teuh mai a. Chutianga a lo hausak a, a buhzem te a lo khah tak hnu chuan loneitupa chuan nawmchenna lam a ngaihtuah ta a, a ei sen loh a buh leh bal te chu zu siam nan a hmang a, a thian te sawmkhawmin ruai a theh a, zu leh sa nen an ri ta bung bung mai a. 

Loneitupa chuan nawmchenna lam chu a uar tial tial a, zu leh sa a tlan a, a rui lungpuam chu a lo chapo ta hle mai a, a thiante nen an insual a, tuihawkah an tlu a, hnar thi phungin ran ang maiin an let ta phung mai a. A retheih laia loneitu inngaitlawm tak ni thin kha a lo hausak hnu chuan mi chapo tak, nawmchenna uar tak, zu leh sa heh mi a lo ni ta a, a nun chu a chhe ta vek mai a ni.

Kan thianpa pakhat pawh fapa mal a ni a, chhungkaw nuamsa tak an ni bik lo. A nu leh pa an inthen a, a pain a farnu te nen harsa takin a enkawl hram hram thin. Kan thianpa chuan lehkha a thiam thei hlauh a, kum naupang te ni chungin MPSC kaltlangin Class-I officer hna a hmu ta mai a. Chutianga officer a nih a, thla tin hlawh tam tak a neih tak chinah chuan a nun a khawlo ta tlat mai a, a hmaa zuk leh hmuam pawh ti ngai lo khan zu a in chho ta a, reiloteah zu ngawl vei a ni ta der mai. Zu chuan a nunah hmun a khuar thuk tial tial a, sawrkar hna pawh chu a thawk tha thei ta mang lo a, kum naupang tein a boral ta a ni. A runthlak teh asin. 

Hausak te, nawmsak te, hmuingil te, sum leh pai ngah te kan chak thin. Amaherawhchu, vawilehkhata hausak thut emaw, sum leh pai lakluh lo pung thut hi mihring hian kan zo lo fo thin tih erawh a chiang viau a ni. Chinese thufing chuan, ‘Mi tihchhiat dan awlsam ber chu a mamawh aia tam sum pek hi a ni’ a ti a, a dik a ni. Entir nan, lottery-ah cheng vaibelchhe tel man ta thut ila, chawplehchilhin kan thil neih te kan iai nghal ang a, kan bungraw hlui kan thehchhuak ang a, bungraw thar tha pui pui, changkang tak tak kan lalut ang a, kan nupui te hial pawh kan iai mai thei asin. Kan rilruin nawmchenna lam a hawi nghal thuai ang a, chhungkua pawh kan kehchhe hial mai thei. Amaherawhchu, nasa takin nuam chenin, bungraw tha leh ropui tak tak pawh nei mah ila, a aia tha leh changkang a lo chhuak zel ang a, kan duh leh zel tho ang. Kan duhamna no hi a khat thei ngai lo ang. Amah Pu Rokunga hla ang deuhin, ‘Khawvel pum pawh nei mah ila lung a awi chuang lo ang’
 
Mi tam tak chuan sum leh pai an hmuhna a nih dawn phawt chuan tih hreh leh pawisak an nei mang lo. Ruihhlo an zuar hreh lo a, mi thisen hmanga sumdawn an hreh lo a, eiruk an hreh lo a, hmasawnnain tuar dawn mahse an sahmim tihpuarna a nih dawn phawt chuan pawisak an nei lo. Chutiang mi, sum ngainatnain a salbeh tawh te chu an sum lakluh a tam poh leh a aia tam an duh zel a, an hausak zawh poh leh an duham ting mai a ni. Chutianga sum thlakhlehnain an rilru pindan chhungril (subconscious mind) a luh chilh tawh chuan tihdam theih a ni tawh lo. Thian te zingah han nui ve bawk bawk thin mahse an rilru chhungril berah chuan sum ringawt a awm tawh a, Biak ina an inkhawm lai pawhin an rilru chhungrilah Pathian thu a lut thei tawh lo a, an rilru chhungril luahkhattu chu sum a nih miau avangin Pathian thu leh thil dangin hmun a chang thei tawh meuh lo a ni. 

Taksa natna leh rilru natna tam tak hi damdawi hmanga tih dam theih a ni a, lusun vanga rilru natna leh khawharna thuk tak pawh hi khua a lo rei a, a reh ve hret hret a, kan dam ve leh mai thin. Rilru chhungril (subconscious mind) a sum ngainatna a luh fuh tawh erawh chuan tih dam theih a ni tawh mang lo. Chutiang mi chuan an thinlung chhungrilah thil dang tan hmun an kian thei tawh lo a, an thlarau chhandamna tur thutak Pathian thu pawhin an thinlungah hmun a chang thei tawh meuh lo. Sum hmun belhna tur ni lo thil dang reng reng chu an tan a ho hulh vek a, darbenthek ri ang chauh a ni tawh thin. Chhungril ngaihtuahna ril bera sum ngainatna lut tawh, sum ngainatnain a salbeh tawh te tana vanram luh har tur zia hi Isua hian a hre chiang a, ‘Mi hausa vanrama luh ai chuan hriau benga sanghawngsei luh a awlsam zawk’ a ti tawp mai a ni. 

Sum leh pai hausakna te hi thlahlel viau thin mah ila, kan nunin a chhiat phah si chuan chu tluka anchhia chu a awm chuang dawn em ni?