High School Leaving Certificate (HSLC) Results a lo chhuak leh ta a. Mi tam takin hlawhtlinna changin zirna chhunzawm zêl dân tûr kan ngaihtuah mêk hlawm a. Hetih lai hian mi tam takin zawhna kan neih chu: ‘Matric zawhah engtin nge ni dâwn…?’ tih hi a nih hlawm ngei ka ring.

Mizo te hi, zirna kan kalpui dân leh thlîr dânah, chîn than tha lo zet kan vei ni hian ka hre ve thin. HSLC (Matric) results a lo chhuak a, tha takin kan han passed a. Kan division te leh letter mark kan hmuhna subject te kan han hria a. Results a chhuah rualin pâwl 11 leh a bâk zêlah ‘Engtin nge ni zêl dâwn…’ tih kan han inzâwt chawp ta chauh thin a!

Ngaih dân mâwl deuh; tha lo zet mai chu: Distinction emaw Ist Division emawa passed chu Science la tûr; IInd Division chu Commerce; IIIrd Division-a kan passed tâwk tâwk chuan Arts subject lâk a ngai ang, tih ang hi a ni. A ni deuh tak tak alâwm—hmân atang daih tawh khân! A zirlaiate mai ni lo nu leh pate pawn kan faten zirna an chhunzawm lehzêlna tûra kan rilru put dân a ni fo thin. An hma lama an zir chhunzawmna tûr, engkim deuhthâw mai kha, Matric results-a an ‘division’-ah kan nghat tlat thin—an ‘tuina’ lamah ni loin.

Sâwtpui kan lo awm tak mialin mahni chanchin han inmualpho ta ila: Han ti ve khanglang ila, Matric kha First Division sâng pâwl (first high)-ah ka passed ve a, ka tuina ber chu literature a ni. English poetry kan zir te kha mittui tla dâwn dâwna ‘kûrpui’ châng ka ngah mai! Mahse, Matric titha pâwla tan a, Arts lâk daih mai kha ka tlâwmngai tlat mai a. Science lâk ka tum a, Mathematics leh Science-a ka marks avângin St. Pauls Higher & Secondary Schoolin min hnâwl a. A tâwpah Govt. Mizo Higher & Secondary School-ah, Home Science lâk ve ngawt thu awm hek suh, khatih laia eng nge a nih pawh kan la chian chiah loh Commerce ka la ta a. Zirlai bera tuina nei miah lo chungin ka la chho ta zêl a, B. Com thleng Third Class-ah ka passed tluan chho vek mai a ni. Tui loh subject zir chuan kan tum pawh a sâng tak tak thei tawh lo; a sâng berah, ‘Passed tâwk râwk’ kha a ni ringawt tawh mai a—ropui lo tak ka ni!

Mihring a tua te mai pawh hian tuina bîk kan nei theuh. Intihluihna atanga neih theih pawh a ni lo. ‘Chu lamah chuan i tui tûr a ni,’ emaw, ‘…Tui rawh; tui ta che,’ tia innawr luiha neih chi pawh niin a lang lo. Mi tin hi kan tuina zâwnah chuan kan taima thei vek a, kan tei rei peih vek a, nuam ti takin kan zir peih vek bawk. Mahni tui loh zawng zir chiam emaw thawh vak emaw chu inhremna chi khat a ni. Hei hian zirna kawnga kan hlawhtlinna tûr kawng thui tak a sial thin a ni.

Chhiarkawp ka zirtir thin a. A hmasa bera ka hnâ chu, ka zirlaiin mark tha tak a hmuh theih nâna zirtîr chiam aiin Chhiarkawp subject a tui theihna tûra zirtîr hmasak a ni. Hriat thiam miah loh hi a chawh tui theih miah loh a, hriat thiamtîr a ngai hmasa ber a. A hriat thiam tawh chuan amahin a chawk peih mai ang. Chutah, a chawh tam na nâ na chuan, a hmaa a tui ngai miah lohna subject kha a tuipui zui ang a, taima takin a zir chhunzawm thei ang a, chu chuan mark tha a hmuhtîr chauh thin a ni zâwk. ‘Tui lui rawh; tui tum ta che…’ tih vak vak lam kha a ni hmasa ber lo e.

Tuina nei lêm lo tân erawh hlawhtlinna kawng a ping duh viau tih hriat a tha. Kum 14–17 inkâr ni ve uai tawha Matric chhuak ve tawh si, mihring puitlinga chhiar mai tûrin tuizâwng kan han hre tlat lo mai thin hi chu… mahni inenlêt a ngai hle ang.

‘Eng subject nge i lâk chhunzawm dâwn?’ an tih a, ‘Ka hre lo le, â nûte thu thu a ni mai,’ tih ngawt te; ‘Ka thiannu lâk ang ang a ni mai,’ tih mai mai te hi a ‘thing’ tawh lutuk, a Matric passed zia lo a, a mi pangngai loh thlâk takzet zet tih hriat tûr. Eng division-ah pawh passed la, i subject lâk tûrah i chiang tûr a ni … mai ni loin Matric i zir hma atang daih tawha thlang fel tawh tûr i ni zâwk mah asin. Chû i lo tum lâwk rauh rauh chu tûnah i passed pui chauh zâwk a ni. ‘Eng subject hi nge pâwl 10 ka zir lai leh ka zir hmain nuam ka lo tih thin?’ tih te, ‘Eng subject hi nge la ila, ka nih tum ve rauh rauh thin hi ka nihpui theih ang? Eng kawng atang hian nge awlsam ang a, eng kawng ber hi nge nakinah ka la chhawr theih ang?’ tih te hi inzawh chet chet a, fîmkhur taka duhthlanna siam a tûl a ni. Subject thlan tûr ber kan hre thiam lo a nih pawn a hre zâwk kan rual ûte pawh râwn ngam a tha; zahna chi a ni miah lo a nia.

Tûna pâwl sawm chhuak hlimte hian, kan hmaah kawng thuam a inhawng duai a, kan dam chhûnga kan zin kawng sialtu tûr a ni tih kan hriat a pawimawh hle. Kawng kan sial fuh hlauh chuan kan nawm chhunzawmna tûr a ni ang a; kawng kan thlan fuh loh hlauh erawh thung chuan ning chung chunga lehkha zir chhunzawm kan hmabâk ang. Arts, Science, Commerce, IT, Home Science… a enga pawh hi subject hniam bîk emaw sâng bîk emaw a awm chuang lo a, a zirtu azir vek a ni. Hlawhtlinna chu a taima fâl, a hrât lâk mi, a thawkrim apiang, a ti hrâm hrâm peih, a tei rei peihte tâna dah a ni si a.