Mizote hi huho nun ngaina tak kan ni a, inpawlkhawm kan uar a, kan inkawm ho a, kan zai ho a, kan hnatlang ho a, lui kan kal ho a, kan inkawm ho a, hla kan zir ho a, a huhoin kan intihlim a, kan nun hi huho nunin a khat a ni ber e. 

Pawl din lah kan sam, pawl hrang hrang lah a tam na rawh e. Hei hian thatna lai pawh a nei ve tho mai. Mimal anga kan tih duh loh leh kan tih ngam miah loh kha pawl ang chuan kan ngam em em zel a. Entir nan, thalai tam tak hian inhlawh nan sachek kan zuar duh kher lo mai thei. Amaherawhchu, pawl sumtuakna a nih a, pawl hmalakna a nih tawh chuan veng tlabirh ber thlengin kan suar tluan peih lawi si.

Huho nun kan ngainat viau lai hian a hnam pum emaw, khawvel pum huap pawha a tha zawng emaw, a chhe zawng pawha danglamna thlen dawrh thintu chu mi mal pahnih khat lek an ni fo thin. Laldenga kha piang ta lo se, kum 1960 chhoah khan khati takin mizo thalaite rilruah ram leh hnam hmangaihna (nationalism) kha chawh thawhin a awm kher lo ang a, zalenna pawh kan sual kher lo ang. Thalai rual sang tam tak chu zalenna sual a, ralthuam nena India do ngam turin chu mi pakhat chuan a hmin thei tlat a ni. Chu mi pakhat vang chuan kan ram leh hnam politics lumlet dan pawh a danglam ta dawrh reng a ni.

Nitish Kumar hi piang lo hlauh se, Laloo Prashad-a hi Bihar state chief minister la ni ta reng se, tun ang takin Bihar hi kan dah sang lo mai thei. Biate pitar tawngkam takin, Hitler-a kha hlamzuihin lo thi ta hlauh se Indopui Pahnihna kha a chhuak kher lo ang a, Juda mi maktaduaih telin nunna an chan lo tur. Indopui pahnihna hun laia Hitlera’n London a bomb ulh ulh a, English mipui an thlabar em em lai khan Winston Churchill-a kher kha Prime Minister lo ni hlauh lo se England kha a tlawm mai awm a sin.

Ni khata chaw vawi hnih ei theuh theuh, kan ruh ang ruh nei, kan tisa ang tisa pu Alexander The Great chuan khawvel pum pui hneh tumin a pen chhuak a, India khawthlang lam pawh a rawn rap hman a sin. A sipai te hel lo phei se India ram pawh a la hial mai thei. Mi pakhat thiltihtheihna hi a sangin a lo thuk mang e. Tunah pawh mi pakhat Vladimir Putin vangin Ukraine mipui maktaduaih telin an ram an chhuah san a, mi tam takin an in leh lo, an nunna hlu tak nen an chan mek a nih hi.

Khawvel mihring sualna zozai pawh hi a intanna chu mi pakhat a ni. Chu mi pakhat avang chuan khawvelah sual a lo lut a, chu sualna chuan mi zawng zawng a fan chhuak a, tualthat misual bawnra leh mi ngil tak pawh Pathian ngaih chuan angkhat vek kan lo ni ta a, a ropuina chang zo reng kan awm ta lo. Chu sual bawih ata min chhanchhuaktu pawh mi pakhat tho a ni. Mi pakhat (Pathian fapa) thuawihna avang leh inhlanna avang chuan lei mihring te chu sual leh thihna ata chhanchhuahin kan lo awm leh ta.

Nang leh kei hi mi pakhat chu kan ni a, Alexander The Great-a anga mi ropui, khawvel pum hneh thei tur khawpa mi chak leh huaisen kan ni hauh lo ang. Pu Laldenga anga thusawi thiam leh mi hneh thei tak pawh kan ni hek lo ang. Chutih rualin kan mihringpui, tu emaw tan tala hlimna emaw lungawina thentu erawh kan ni thei. Khawtlang tana mi tangkai kan ni thei lo a nih pawhin kan chhungkaw bil hlimna thentu erawh kan ni thei a, chhungkaw timangangtu pawh kan ni thei bawk. Keimah avang hian ka chhungkua hi an hlim thin nge an lungngai thin? Ka hawn hun hi nghakhlel takin min lo thir thin em? Nge, an lo huphurh viau thin zawk? 

Hmeichhe awmnem tê pawh ni mah la, i lawi luhna chhungkaw boruak chu a tha lam emaw, a chhe lam pawhin i thlak danglam dawrh thei a sin. Mo neih hmaa chhungkaw inngeih tak leh hlim thei tak, mo pakhatin a leng darh tak vek chhungkua pawh an awm a sin. Mo neih hmaa chhungkaw inbe ngai mang lo, chhungkhat laina pawh ngaihsak lo, thenawm khawvengte pawh ngaihsak chuang lo, mo neih hnua an chhungkaw nun lo danglam ta em emte pawh an awm. Pa pakhat chuan, “Ka monu hian min hmangaih a, kei pawhin ka hmangaih, ka fanu pawh nise hetiang bakin ka hmangaih tawh chuang lo ang,” a tih laiin pa pakhat thung chuan, “Ka monu hian vawi khat tal min han ko se ka va lawm dawn em!” a lo ti ve bawk. Hmeichhe sual pakhat hian khawtlang chawk buai tham loh mah se chhungkua erawh an leng darh vek thei. Chutiang bawkin hmeichhe fel pakhat hi chhungkaw pumkhatna thlentu leh phuarkhawmtu a ni thei bawk. Tlangval thankin, zawngtah kung khat aia chhungkaw tana tangkai lo zawk pawh a awm theih tho mai.

Eng mi pakhat tak chu ni hlawm i maw?