Mizo tawng hi a har a; tawngkaa hman dik aiin a ziaha ziah dik hi har zâwk mahin kei chuan ka hria a. A harsatzia chu ziah tamin a hriat mai.  Pawm dàn leh dik nia hriat dànah kan lung a inrual hlei thei lo lehnghâl a. Amaherawhchu, a náwlpuiin kan pawm leh hmãn atã tawh, dik nia kan pawm tlàn hi chu a awm a ni.

Sawi tùr tam tak a awm a, tùn tumah hian mipui náwlpuiin an thu sawi, an kam chhuak kan zui ber nia lang kohhran hruaitu, kan rawngbáwltute leh mi tam takin Zotawnga kan hman dik hleih theih loh kan ti dáwn nge, kan hman dik “duh tâk meuh loh” kan ti zâwk dáwn, “neih” kan hman dàn hi i’n sawi teh ang.

Tum khat chu kan inkhâwm báng, biak in huang páwna kan din khâwm taih laiin kan kohhran ziaktu kiangah sual ka chhuah pek a! ‘Biak in páwn a ni bawk a, kuhva eina leh mei zûkna ka’n nei ve lawk ang e,’ ka ti a; a nui huk mai!

Tùnlaia kan kohhran hruaitu/rawngbáwltute hian “neih” apui hi an ngah tawh khawp a—“neih” tel loin thu an chhâk chhuak thiam ta lo em maw ni, tih mai awl a ni ta! Thawhlàwm lâk khâwmna te kan nei a, tanna te, tawngtai rualna te, thu puanna te, zai hona te kan nei thùl. A! Kan thil tih apiang mai hi kan “nei” deuh ta vek mai a nih hi! Hei hi Mizo tawng kan páwngsualna a ni tih kan hre lo nge ni, kohhran hrang hrang hruaitute hian kan chíng ta deuh vek emaw tih mai tùr a ni ta.

‘Tûnah thawhlàwm lâk khâwmna kan lo nei dáwn ang a,’ ti kher loin thawhlàwm chu lâk khâwm mai tùr a ni a—‘Tûnah thawhlàwm kan lo la khâwm ang a,’ tiin—lâk khâwmna nei kher loin. ‘Tanna nei tùrin…’ ti loin, ‘Kan inkhâwm min tansak tùrin…’ ti ila; ‘Thu puanna min neihsak tùrin,’ ti loin, ‘Thu puang tùrin…’ tia kohhran ziaktu sàwm mai thin tùr ni àwm tak a ni.

A ti puithùtu emaw a ti zahawmtua kan ngai a, “na” tih kan telh kher duh a nih paw’n, ‘Zai hona/ tawngtai rualna/ thawhlâwm lâk khâwmna hun’ hman mai tùr a ni: ‘Tanna hun hmang tùrin tantu i lo sáwm ang u,’ ti mai ila, a sualna a awm miah lo ang.

Thil ti tùr apiang kan “neihtír” zêl chuan kan buai phah viau ang—‘Pathianni leha pangpár khàwina nei tùrin…’ kan tih te a ngai dáwn a! A dawt leha pangpár kháwi tùrin engin nge pangpár a khawi tâk ang? A khàwina ber an nei daih tawh dáwn si a! ‘…khuang vuakna nei tùrin…’ kan tih chuan  inkhâwm dáwn apianga khuang vuakfung thar siam zêl a ngai dáwn a; kan buai viau ang! ‘Thla thara usher-na nei tùrte…’ emaw ‘Keyboard tumna nei tùr…’ emaw kan inruat ngai bîk loh hi!

Biak in chhúng hi zah tùr a ni a, inhmuam ûpa zahawm taka awm tùr pawh a ni ngei mai. Kan tawngkam hman pawh kan fímkhur a ngai tak zet a, tawngkam zahawm kan hman pawh a ngai ngei e. Mahse, kan tawng neih chhun, Mizo tawng kalphung dik leh hman dàn dik awm sa reng bawh chhe záwng hian inti puithû kher lo ila; Mizo tawng hman dàn dik hmang chunga puithû zâwk tùr kan ni.

Biak ina kan tawngkam hman hian kan ni tin hna thawhna leh páwn lama mi dangte nèna kan khawsak honaah nghawng thui tak a nei thìn a. Chuvàngin, kan hman uluka kan hman fímkhur a tûl tak zet a ni. Biak in inkhâwmna piah lamah, thalai páwl, nu/paho leh YMA, khawhar in lènpuina leh thil tih khâwmna hrang hranga kan hman zui ber chu kohhran tawngkam hi a ni fo a. Biak ina kan hman dik loh hi kan ni tin nunah kan chhawm zêl a, kan hman dik loh ang angin páwn lamah pawh kan hmang dik lo zui zêl thìn tih hi thil chiang tak a ni.

YMA tlángau-in mitthi chungcháng a puang a: ‘…naktûk zíngah thlàn laihna neih tùr a ni,’ a tih kan hriat ngai meuh loh laiin, YMA Committee thut khâwm “hun ruat” mai loin, Committee meeting “neih” hun tùr kan ruat leh roh thìn si a!

Mizote hian exam hi kan “bei” thìn niin ka hria a; mahse, tûnah chuan kan “nei” zêl tawh a nih hi! Tùn hma kha chuan zirlaiten class an “kal” thìn a; zirtirtuten class an “la” thìn niin ka hria a. Vawiinah chuan zirlai chauh pawh ni lo, zirtirtute nèn lam hian class an “nei” ta vek mai nia!

Hêng kan thil sawi mék hi mi thenkhat, sâp tawng nèna lo khaikhin hmanhmawh pawh an awm maithei—‘A sap tawngah pawh, “have” a ni a, “I have class/exam,” an ti tho alãwm,’ tiin. Mizo tawnga kan thil sawi zawng zawng hi, sap tawng ang dîk diaka lehlin a fuh vek lo tih pawm thei lo kan la awm fo hian khua an ti vár lo hian ka hre thìn.

Hêngho hian sâp tawng anga kan tawng hi hmeh rem an tum zêl a nih rau rau chuan, ‘Lo thu rawh khai’ tih, sap tawnga, ‘Take your seat,’ tih te hi, ‘I thutna la rawh,’ ti se la … ‘Mind your own business,’ tih te pawh, ‘I sumdàwnna chauh ngaihtuah rawh,’ va ti mai ang hmiang!

‘Ngai thiam ve tawh mai ila, tùnlaiah kan hmang vek tawh a. Tin, tawng chu a thang ve zêl a; hêng pawh hi tawngkam tharah pawm ve mai a hun tawh e,’ ti páwl pawh kan awm maithei. Kei chuan, tawngkam dik lo na nâ nâ, tawngkam thara pawm hi harsa ka ti a ni. Tin, tawngkam dik lo ngaihthiama, palzama ngaihdam zêl hi tha ka ti ngai lo ang! Kan hetih zêl avàng hian alãwm, tùnlaia hla phuah thiam ka tih ber zínga mi meuh paw’n, “A tuar na zâwktu an awm ang hian…” a rawn tih hlauh tâk hi!

A enga pawh chu ni se, kohhrana rawngbáwltute hi kohhran leh mi mal thlarau nun min chãwmtu pawimawh tak an ni a. Kohhran inkhâwmna leh puipun nikhuaa mipui hmaa ding chhuak thìnte hian, Mizo tawng vawn himna leh humhalhna kawngah nasa takin mawh kan phur tih inhre thar ila. Tawngkam dik awm sa reng bawh chhetu ni lo a, a humhalhtu leh a vawng nungtu nih tuma tan la thar tùrin kan insáwm leh a ni e.