DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Nau thla kim lova piang
Dr. Chawnglungmuana - May 01, 2022

Zawhna: Ka Pu, fa kan nei ve chiah a, thla kim lovin a piang a, a than that loh ka hlau khawp mai a, thiante leh hmelhriat te hian thla kim lova piang hi an thang kim lo duh bik an ti fo mai a. Naupang hi an than that leh that loh hriat dan a awm em? An hmasawn dan teh nan engte nge an hman le?

Chhanna:  I zawhna atang hian nu, la upa lem lo tak i ni turah han ngai phawt mai ila. In fa chu thla engzatah nge a pian i sawi lova, thla kim lova piang han tih hian thla 6 hnu lam anih duh hmel viau mai a, a chhan pawh thla 6 hma lam hi chu an dam chhuak mawh em vang ani pakhat a. Thiante leh hmelhriat hnai, tawnhriat lo nei tawh te hi mi tam zawkin information kan lakna ber an ni a, a dik fo reng bawk a. Chutih rualin naupang doctor te rawn nachang hriat hi a pawimawh viau mai. Nau a pian hnuah doctor te’n an check-up ngeiin a rinawm a, lung lam fel lo (congenital heart disease) te leh chuap lam dik tawk lo (pulmonary disease) a nei lo ni turah ngai leh phawt ang.

Naupang hi an than that leh that loh inkar hi a zau viau mai a, an tawng hun te pawh a in ang lo fur bawk. An chak lo, an sawngnawi tia han sawi theih deuh pawh hi hun engemaw hnuah chuan an rawn thang tha leh phian thei bawk a. Amaherawhchu Warning signs an tih mai, an than a fuh tawk loh vanga ngaihven ngaih hun erawh hriat a tha hle. Developmental Milestones ti te pawhin an sawi a, naupang an rawn than dan hi chi nga in tehna an siam thin a, chung te chu: 1. Tawng lama an hmasawn dan, 2. An khawhmuh (vision) lama hmasawn dan, 3. An taksa chet lama hmasawn dan (motor skills), 4. An chenna hmun a zira midang bula awm dan te leh an ngaihtuahna an lanchhuah tir dan (social and emotional skills) leh 5. An rilru than dan (thinking-cognitive skills).

Tawng chungchangah hian an tawng theih lam zawng ni kher lovin biak an hriatthiam dan te pawh a tel vek a. Tunlai chhanah hian hnam dang nula awmpui, tawng thiam chiang lo kan kawl fo a, naupangin an tawng hriat tam ber anih thin avangin an buai phah fo mai. Chutih rualin phai rama piang leh seilian, Mizo tawng thiam nal tak tak chunga hnam dang tawng thiam tak tak an awm fo bawk. Hemi kawngah hian nu leh pa an pawimawh hle a ni. Fate biak lumlam tam te, zai pui te, lehkhabu chhiar sak te, ngaihsak te, hun hman pui tam te a pawimawh hle. Beng ri hriatna lam fel lo vangin tawng lama hmasawn chak thei lo an awm fo bawk. Kum an tlin hma pawh hian puitlingin an biakin an taksa zaizir in an hrethiam ve thei tawh tur ani a, kum an tlin hnu thleng pawha “Anu/Ama, Apa” tih pawh an la tih theih loh te, kum 2 an tlin hnu thlenga thu mal hmanga an duh an la sawi theih loh chuan entir a tha viau. Heng harsatna pui tur hian Speech Therapist te pawh an awm ve nual tawh bawk ania.

Naupan laia mit chiang lo hi chu hriat mai a awl deuh a, sawi thui lo ila. Motor development lamah hian – thla 3/4 an nihin an kutin thil la in an ka ah an hmuam thei tur a ni a, thla 6/7 hnu lamah chuan thut tirin an lu an tun thei tur ani a, mut zangthal in khawi lam lamah pawh an taksa an inher thei tur ani a, thla 8 hnu lamah chuan anmahni in an thu tung tan thei tur ani bawk a, kum 1 an tlin hnuah hian an bawkvak tan tlangpui bawk a, veng paha vuan chungin an ding thei tlangpui bawk. Kum 2 an tlin hnuah chuan a tam zawk chu anmahniin an kal thei tawh a, ke zungtang chauh ni lo, an ke phah a lei siin an kal thei tur a ni a, toys lirthei lam chi pawh an nawr kal thei fo tawh bawk. Heng kan han tarlan te hi sawi tak angin a in ang thlap thlap kher lova, mahse standard atana hman tura mithiam zawk te’n an siam te chu ani. 

Social or Emotional Skills. Naupang hi kum an tlin hmain an thluak a thang nasa a, chuvang chuan helam skills pawh hi a thang chak hle. Thla 3/4 vel an nih atangin an nui thei tawh tlangpui a, an hmelhriat ngai loh te pawh an hrethiam tan thin a, thla 7 hnu lamah hian a enkawltu nu/pa, awmpui te bulah nuam an ti anga, anmahni a thlahthlam in an hrethiam hma viau bawk. Kum an tlin hnuah phei chuan tawng te leh ri dang an chhawn tan tawh a, an nui emaw tawng emaw in an chhawn thei tawh a. Bye bye te pawh an hrethiam tan tawh thin. Chutih rualin sawi tak angin a awmpuitu a zirin heng lama an hmasawn dan hi a in ang lo thei viau thung a ni.

Cognitive Skills – An rilru than nasat hun lai ani kan tih tawh kha. A chak zual phei chuan nu leh pa rilru puthmang, an lungngaih lai te thleng hian kum an tlin hmain an hrethiam thei thin. Body language an man chak a, tawngka emaw chetzia a midang chhawn (respond gestures an ti) te pawh kum an tlin hnu phei chuan an ti thiam hle tawh thin. Kum an tlin hnu hian thil zawn an thiam tlangpui tawh a, milem emaw thil an duh zawng an kawkin an duh emaw lawm tih an lantir thei tlangpui tawh a. Kum 2 an tlin hnu phei chuan in lama kan hman common, samkhuih, toothbrush, telephone, mobile, thirfian ang te hi a hman dan leh hmanna an hrethiam tawh tur a ni. 

Sawi tur tam tak a la awm a, mahse hemi chin hi duhtawk phawt mai ila. Naupang an than a thut (delayed development) chhan hi tam tak a awm thei a, chung zingah chuan nu in nau a pai laia zuk leh hmuam a tih nasat te, zu in nasa ah te, naupian laia forcep hmanga lak chhuah ngai ang chi ah te, kum upa lutuk hnua nau nei ah te (Down Syndrome an nei duh bik a), khawsik sang vak nei te ah hian a awm duh zual a. I zawhna ber thla kim lova nau piang ah hi chuan a awm khat khawp thung, an enkawl that chuan. Engpawhnise, ka han tarlan tak te hmang hian i fa chu han chîk chhin la, i ngaih a la tha thei lo anih chuan entir a tul tihna a ni ngei ang. 

Latest News & Chhiar Hlawh