Zanlaia ‘Tani! A-tan! Laltanpui…’ tia mangang au ráwl chu a khâwk rum rum a. Chu lai vêl ruamah chauh chuan a khâwk loa, a hre pha chinte thinlung chhûng ril thleng pha khawpin a khâwk chu a ring a ni. Aw râwl leh beiseina chau tawh tak nei chungin, ‘A-tan, Tanpui… min hre thei em? Khawiah nge i awm?’ a’n ti leh rawng rawng a. Aw ráwl tâwp meuha Tanpuii kotu chuan chhângtu a nei si lo!

June ni 11, Zirtâwpni zân a ni. Mut ti tui tûr tâwkin ruah a sûr cherh cherh reng a. Kei pawh zan dang ang thoin phone pawh en nachâng hre lo khawpin ka khâwlah thu fahrhrah fahran ziakin ka inchhu tui leh hle. Mu tûra khum ka pan laiin phone ka’n bih ve zawk a. Kan vênga lei min râpthlâk tak a awm tih ka hriat leh hriat loh thianten min rawn zâwt a lo ni. Mi dang ka’n zawh chian nâk chuan kan in piah lawk, kawi li-nga vêl leka hlaa awm, Pu Biaka te chhûngkua chuan chhiat an tâwk chu lo niin! A hmun ka va thlen ve meuh chuan ruang pathum an lo la chhuak tawh a; nung dama an lâk chhuah, in neitu Pu Biaka leh a fanu Zaii te pawh damdawi inah an lo hruai phei chiah a lo ni. Mahse, a that lai hun hmang chho mêk, Laltanpuii chu an la zawng mêk a. Ka mit sulh a; tin, ka thin a rim hle bawk!

Zan dang chu ni se, chu lai hmun chu—khuarêl chhiatna pawh ni lo, ‘mihring rêl chhiatna’ chu thleng lo se—a reh thiap ang. Lockdown lai ni lo se, in lam pana ka tlân haw ziahna kawngah chuan, chuti zah zah mihring an pung khâwm tawp lo ang. In sakna lei vûng chu paih that ve hle hle ni ta se, hemi zân hian ruang lâk chhuah emaw zawn emaw, hliam tuar chhan chhuah emaw, leiin a chhilh hnan in thiah belh emaw pawh a ngai miah lo ang. Mahse, chûng zawng zawng chu—a ngai vek!

Manganga tap thâwm leh an la hmuh ve loh zawng thâwm te chuan, thâwm hre pha chin thalaite chu mahni in lumah a muttîr reng thei lo a. Hna khirh tak thawk tûrin vêng chhûng mi tlâwmngai an thawk chhuak a; reh theih a ni lo. Central YMA leh sawrkar lama chhiatrup thil thlena chhan chhuaktu pâwlte an rawn thleng zat bawk a. Ambulance a ri ruai ruai a; lei vûng minin in chu a chhilh miau avângin a rîk rum rum loh theih miau loh a. Lockdown e, social distancing e, sawi theih a ni tawh lo. Lei chu tawlh leh thut ta se, chhan chhuah hna thawk mêkte tân pawha nunna chân theih khawpa hlauhawm a ni tawh. Mahse, an thawk lo thei tlat lo—‘A dam emaw, a thi emaw, kan hmuh hma chuan…’ an ti tlat!

Zanlai a pêl a. Tanpuii zawnga hna thawktute tân chuan chêt a har êm êm mai. Rah chhan tûr lei a nâl si. Bungrua pakhat mah chuh hman loa a in chawpa lei vûngin a hnâwl a nih miau avângin la hmuh ve loh, Tanpuii zawn chu tih namai a ni lo. An beih ngial hnu pawha hmuh an harsatna leh an hlawhchhamnate chuan, hna thawktute chu a san martîr hlauh a; zawn a harsatna lai tak chu chonaah an ngai hmiah mai—chu chu hna thawkte chhar chhun chu a ni!

Keini ve chu—a mi nazawng tâna inpuih theih ni tawh hek lo—kawngpui atanga lo thlîr pâwlah kan tang a. An hmuh hun tûr lo nghahpuia an hna thawk lai thlîrtua tan bâk tih theih nei lo mah ila, mi pakhat la tâng zawnga theih tâwp chhuaha kan thiante hâwsana mahni khum luma lo mutsan daih chu kan tum bîk hlawm lo. 

Kan vêngin chhiat kan tawhna hi, Disaster Management & Rehabilitation Minister, Home Minister ni bawk, Pu Lalchâmliana sawi: ‘Lei min pawh a ni lo; lei vûng min a ni!’ a tih kha a dik chiah; a huat thlala-awm lai tak pawh a ni. An thenawm khaw vêng mai ni lo, YMA hruaitute paw’n he in satu hi vawi duai lo leivûng a vûr dânah an lo sawisêl tawh. Chhûngkaw khata mi pali nunna suattu a nih hun nghâk kher lo leh, fûr ruah tui tlâk tlai kum, kuminah hian lo paih fel diama lo seng hawi daih âwm… tih hian thin a ti rim tak zet a ni!

Tanpuii an zawn lai, mi an zîk mum mum lai leh, thlang lawka hna thawk ho han ‘One… Two… Three!’ leh tuar tuar kârah chuan, mahni leh mahni ka lo inkâwm ve melh melh a. Zawhna a rawn lût nghal vat: ‘Nunna pakhat hi engtia hlu nge? A nih, ruang pakhat pawh hi? Sum emaw thâ emaw pawh ni se, eng zâtin nge nunna chu hen ang le?’ tih hi.

A chhânna chu ka sawi phâk niin ka hre lo. Mahse, hei erawh ka chiang—râlna leh zângnadawmna sum leh pai emaw, kan chân tâkte nunna ai awh emaw hen zo tûr emaw hi, thil dang eng mah awm theiin ka ring lo. Chhûm rei lotê lo langa ral leh mai thin mah ni se, nunna pakhat pawh hi a lo va’n hlu êm! Mahni nunna hi keimahni inchhahsak tûra duana siama design a nih lohzia leh, ‘Eng nge maw ka niha Pathian hian min la damtîr ve reng le?’ ti a, la dam ve nih vânneihthlâkzia inhre thar tûr chu kan ni ve maw le!

A tâwp nân: Mihring ropuina leh hlutna hi, kan thih dân ai mahin, kan dam laia kan thil tih leh kan thil sawi te, mi dang tâna nun kan lo hman ve dân atangtea teh tûr ni-ah ka ngai ve a. Chuvâng chuan, ‘kan vawiin’ hi, kan awm tawh loh hnû, kan ‘nakin chanchin’ ziahnaa chuang reng tawh tûr a nihzia hriain, a tha thei ang berin, chhinchhiah atâna kan duh ang zânin, ni tin mai hian, kan hringnun diary-ah hming i ziak teh ang u.