DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
PIPU TE RO HLU DARBU
Thanglai Pa - May 10, 2023

Kan pipu te hun kum 1900 hma lamah khan Darbu leh Darkhuang khan hmun pawimawh a chang a, Darbu rimawi tak te Darkhuang ri tu vu hluah hluah leh ri vul vul te kha anngai ropui em em thin. Dar ri mawi an ngaihhlut ang bawk khan khang darbu nei te kha tunlaia Aizawl a foreign car manto BMW Car nei tlukah te pawh an lo inngai a ni mah na. Darbu ri mawibik te phei kha chu an ngai ropui em em a, mihring hlutna tlukpui ang hialah ngaiin Indo na a Sal In tlanchhuah nan te an lo inhmang a, Darbu hming nei chin te phei kha chu Lal an manintlan chhuah nan te an lo phut bawk thin a. Darbu hming nei lemlo te pawh Nupui man ah te an lo ngen hial bawk thin. Darbu ri mawi chhuah bik te kha chu Lal naran neih theih pawh a ni lo,Lal ropui bik te neih theih chauh a ni thin. Pipu te hunah khan darbu eng chi pawh nei pha kha chu mi tha leh neinung china ngaih an ni a, an tu leh fa te hmingah pawh an chawi deuh zel thina nih kha.

Kan Pipu te China atanga thlang an rawn tlak zel khan Darbu leh Darkhuang te kha chu an hlamchhiah mai ngailo niin a lang. An theih dan danin an rawn chhawm thla zel a, an hunlaia Lal te khan an kawlin an ta neih deuh zel a. Sailo Lal an lo chhuah takah khan Sailo Lal te khan an kawl ta deuh fur a, kum 1700 velah Tiau an rawn kan thlakpui a, tuna Zoramah hian an lo thlen thlak pui ta a ni. Tin, silai hi Zoram an lo luh hian an rawn pu lut tawh bawk a, a mu tur thir hlum zuar hian an zui ve zel bawk a, chung thir hlum te chu khawtina thirdeng ten Pum ah hmanraw mamawh hrang hrang atan an lo chher zel thin a, khawtinah khan Pum hi an nei vek thin. Silai zen an siam thiamna hi chhui phak rual a ni lo, China hi khawvela zen siam thiam hmasa an lo ni a (Pipu te huna zen an lo siam dan hi hun dangah kan la sawi dawn nia).

Kan Pipu huna an darbu te kha aw chi thum chhuah thei (ri hniam, ri lai leh ri sang) an ni a, an Darbu te kha a hmai lamah hian pawng bik (tum pawn) awm loin a mam vek zel a. Tum pawn nei lian pui hi chu Darkhuang a ni thung. Darkhuang hi a mal pawhin chhiatni thatni ah an vaw ri hluah hluah bawk thin. Tin, tum pawn nei te tak te hi a awm ve leh a, hei hi chu Darmang a ni. Khuallam rem atan an hmang ber thin. Darbu an tum hian mipakhatin dar pakhat zel an kut veilam kut zungtangah dar khaina ah batin, an vuak rikin an hla tum a zir ang zelin a ri sei zawng a zirin an kutphahin a ri an khap/ thunun thin. Darbu hi a ri malin an tum ngailo, ri pathum in chhawna tum thin a ni (tunlai mi tam tak hian heng Mizo rimawi an tum thin Phenglawng, Seki, Bengbung, Bur tingtang, Hnah tum etc. te hi tum tihin an lam thin a (thinrim a tum tiha lam tur a ni). Hei hi Mizo tawng thluk diklo a ni. Mizo rimawi Tum hi chu T atang hian a kuai thla nghal tur a ni. Tin, Darbu tum hi mi pakhatin kawng tawn tawnah te khaia kan tum ta chiam mai hi Darbu tum dan tur a ni lo leh bawk a, Darbu ri a nih tur angin a ri chhuak thei ngailo. Dar pakhat hi mi pakhat chan zel tur a ni a, a vuakna lai diktaka vuak a, dar khaina lam kut khan a rik dan tur bithliah kha khapin a rik dan tur a vawng tlat tur a ni.

Darbu hi mithi thlahna te, chhiatni thatni leh hunpui kutni vang thla ah te an tum thin a, amah mai ni loin Khuang te, Seki te, Darkhuang te nen Darbu hla an tum tluk tluk thin. Hunpui tak takah chuan Dar lamin Nula leh Nu te thlengin an lam mup mup a, Pasaltha in bawhhla leh Hlado te chhamin silai te an lawn un un thin. Hmanlai Mizo nunah chuan Darbu tum leh Dar lam hi an hun ropui lantirna ropui ber tih theih hial a ni awm e. (2023 Chapchar Kut hmanna a Selbuang Dar Group-in Darbu hla 4 te, kal rawh, dar zawrh, dar lam, chawnglai hla te dawhzawmin Darbu hla an rem mup mup a, nula ho an dar lam a, hlado te an chham bawk a, ennawm ropui tak an neih kha hetianga an dar lam thin tih hrelo khan an phuahchawp mai mai angin DDK ah khan khawvel hriatah Selbuang darbu group-in an phuahchawp mai mai anga comment pe in an puang ta mai kha nia!) A zialo thin hle, mahni hnam zia (culture) hriat tum lo leh hmusit a ngainep khawpa changkang ta viau nia inhriat hi Mizo te hian kan la sim lo hle a lo ni awm e…

Selbuang Dar chu kan sawi ta sa sa kan belh hlek a nge; Selbuang dar hi Liando dar tih loh ah chuan Mizo te darbu hmingthang leh an ngaihhlut ber a ni thin a. He dar neitu hmasa hi Selbuanga a ni a, Selbuanga hnen atang hian Ralte Lal kutah a lut a, Ralte chu Sailo in an hneh khan Sailo lal Lallulan a kawl ve leh ta a, a fapa Vuttaian a rochun leh a. Vutta chuan a thlahte upa berin Selbuang dar chu rochun zel turin thuro a chhiah a, Vutta thlah Kairuma fapa Liankangloa leh Vuta thlah tho Lalvunga fapa Zataia te chuan upa zawk nih in chuhin Selbuang dar chu an in chuh a (hmanlai Lal te khan chhungpui fa nilo kha hmei fa an nei nual thin tih hria ila) Hetianga Selbuang Dar in thubuai a lo neih takah chuan kumpinu ram awp Aijal bawrhsap ah thubuai hial a lo nei ta. Selbuang dar chu khawih chet theih lohin Aizawl ah an hreng ta kha nia, hun engemaw chen hnu ah chuan Zataia chu upa zawk a ngai ta in Zataia chuan Selbuang dar chu a kawl ta a ni. Zataia hian a fanu hmingah Selbuangi a sa a, a tu leh fa te hmingah pawh Selbuanga, Darchhawni, Darrivungi, Darrikhuma te an hmingah a chawi tir hlawm a ni.

Kum 1915 khan Khawhai Lal Zataia hnen atang chuan Chawnghawih Lal Khuangthiaua chuan Se sawm leh Sakawr pakhat in Selbuang dar chu a lei leh ta a ni (tunah Se la Pakhat hi Nuai khat leh sing riat hu vel a ni) Khuangthiaua chu kum 1945 ah a lo thih khan a fapa Lianhala’n Selbuang dar chu a kawl leh a. Tunah hian Khuangthiaua tupa Lalbutta of Vulmawi in Selbuang dar chu Aizawl ah a kawl mek a, kum 1994 khan Aizawl ah Mizo rimawi intihsiak sawrkar in a buatsaih a, tah chuan Lalbutta hian Selbuang Dar Group a din a, a thiante sawm khawmin he Selbuang Dar hmang ngei mai hian Pakhatna an nih pui tawh a ni. He Selbuang dar ri hian danglamna tak a nei a hriatna an lo nei thin, lu sunna a an tum chuan lusun te a tahpui vawng vawng angin a riin an hria a, sechhun khuang chawina a an tum chuan ropuina ti zualtu angin a ri a chhuah thin an lo ti thin bawk. 

Kan Pipu te hunah khan Dar bu hming nei pha chin heng; Liando dar/ Tuaichawng dar, Siallam dar, Suanglawn dar, Liansa dar te pawh chanchin ropui tak tak nei an ni a. Chawngvungi man atan a nu in Sawngkhara te darhuai a ngen te pawh kha sawi fe tham chu a awm awm e. Heng kan Pipu ten an roh em em an rimawi hmanrua te Mizo te nunah an lo dah san em em atang hian rimawi hian Mizo nunah hmun a lo chang sang hle a lo ni tih a chiang awm e. Hetiang khawpa pi pu atanga kan rimawi ngaih ropui leh an ngaihsan hi Mizoram chhungah ngei hian a siamna neih thuai hi kan tih makmawh a ni awm e. Vai ram leh khawvel hmun hrang hrang ah te kan lo keng kual fo tawhin kan la keng kual dawn chauh pawh a ni ang a. Kan rimawi hmanraw ropui hi kan ramah kan siam ngei a ni tih hmai uang taka kan sawi a hun tawh hle a ni. Tunlai ah hnam rimawi (folk music) te hi kan tunlai rimawi te zingah kan la seng luh deuh deuh hi kan hmabak leh hmachhawp a la ni zel dawn bawk nen. 

Latest News & Chhiar Hlawh