DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Ram hmasawnna hnuk
K. Lalrinchhana - May 15, 2022

Indopui Pahnihna hun lai khan Japan kha a che na hle mai a, Asia khawmualpuiah ram a la duai duai a, Japan sipai te khan India ram pawh an rawn thleng vuai vuai hman a ni. Manipur-ah leh Nagaland-ah te chuan British sipaite leh Japan sipaite kha nasa takin an inbei a, North Vanlaiphaiah pawh Japan sipai sulhnu hi hmuh theihin a la awm a ni. Amaherawhchu, Laltheri’n, ‘Ka va tih luatah lengin ka zir sual e, ka pa vanhnuai thang tur a than ni bang kir e’ a tih ang deuhin Japan pawh hian an ti ta lutuk a, khawvel ram ropui ber US Lawng sipai hmun pui, Pearl Harbor chu December 7, 1941 khan a bei ta thut mai a, ngam loh chalah chil a hnawm ta a ni.

America thinrim rawn er let leh hi a na hle mai a, kum 1945, August ni 6 leh ni 9 ah Japan khawpui pahnih- Hiroshima leh Nagasaki ah Atom bomb a han thlak ta a, a sawp chu na tak a ni. Chawplehchilhin heng khawpui pahnihah hian mi nuai thum chuang an thi nghal a, mi sing tam takin hliam na tak an tuar bawk a ni. Japan chu a tlawm zui ta bawk a, dollar tluklehdingawn khat hu aia tam lei a chawi zui ta bawk a ni. Indopui Pahnihnain an ram economy a nghawng nat zia ngaihtuah chuan Japan hi engtikah mah an ding chhuak tawh lo ang tih mai tur a ni. Amaherawhchu, zirnaah te, industry-ah leh technology lamah te nasa takin tan an han la thar leh a, kum reilote chhungin Japan chu khawvel ram ropui a rawn ni leh thei ta a ni.

Kan ram Mizoram hi han thil ila, Japan ram leh khawvel ram dang te aiin kan ram hi sik leh sa thuah chuan a nuam mah zawk ang. A lum lutuk lo a, a vawt lutuk hek lo. Kan ram leilung hi thlai chitinin an ngeih emaw tih mai tur a ni a, kum tin van ruahtui kan dawng tha em em bawk a, boruak lah a la thianghlim em em mai bawk si. USA leh Japan ram te anga changkang leh hmasawn ni ve ta ngat ila, kan ram aia ram nuam hi a awm bik kher lo ang. Keini aia ram changkang zawk te hi kum tinin thilpui leh tlangkang, khawlum lutuk leh khawvat lutuk, vur tla nasa, tsunami, lirnghing, tuilian leh khawkhengin a tihbuai reng ram te an ni a, keini chu heng zawng zawng lakah hian kan fihlim a ni. 

Heti chung hian kan ram hi a nawm tur angin a nuam lo, a ti nuam lo tu pawh keimahni kan ni. Ei leh barah kan intodelh lo a, kan mamawh tinreng deuh thaw hi state pawn atanga kan chawk luh a la ni. Hmasawnna a kairual lo a, hausa an hausa telh telh a, mipui nawlpui dinhmun a kang hlei thei lo. Eizawnna nghelnghet nei loin mipui kan la tangkhang thuap mai. Health care facilities ah pawh chuti takin kan la sang lo. Natna khirhkhan deuhah chuan phai damdawi in tha kan la pan reng a, kum tin phai lama inentir nan cheng vaibelchhe tel kan seng thin. Mi ram leh mi state dang te ngaihtuah chuan inkalpawhna kawngpui pawh kan la nei tha lo hle a ni. 

Kan ram riang te hi ti hmasawn a, ti changkang tur chuan a mi chengte hian hma kan sawn a, kan rilru sukthlek a changkan hmasak a ngai a ni. Kan ramah hian building lian leh ropui tak tak ding ngir khup mahse, a mi chengte rilru a changkan chuan si loh chuan eng kan nih pui chuang lo ang. Eng ram pawh nise, a mi chengte rilru a changkan phawt chuan chu ram chu a changkang chawpchilh mai a ni. Israel ram hi Mizoram tiat lek a ni a, mihring erawh an changkang a, an hman tlak a, scientific and innovative thought an nei tha a, thlaler ramroah pawh tui an chik tir luah luah a, thlai tam tak an thar chhuak mai a ni. Mizoram aia a let 34 a te zawk, ram ruak hman tangkai tur pawh nei lo Singapore hi khawvela ram changkang ber pawl a ni thei tlat a ni. A chhan pawh an resource neih chhun human resource an hmang tangkai a ni. Chuvangin, hmasawnna leh changkanna te hi leilung hausaknaah hian a innghat ber lo a, mihring rilru puthmang leh rilru sukthlek hian a hril ber zawk a ni. Mi rilru smart chuan Chhura’n a tihtheih loh hi awlsam takin a ti leh mai thin.

Mihring rilru ti hmasawn a, chhawr tlak leh hman tangkai tlaka mihring chhertu pawimawh ber chu Zirna (education) hi a ni a, zirna tha (quality education) hi hmasawnna hnuk pawimawh ber a ni. Chhawr tlak mihring chherchhuahna hmanraw pawimawh ber Zirna hi kan ramah hian kan ngai pawimawh tak zet em? Mihring ngaihtuahna ti zau a, a tha lama rilru sukthlek ti danglam theitu, moral chawikang theitu education hian kan ramah hian ngaih pawimawh a hlawh tawk lo a ni mai thei. Thingtlangah kal ila, sawrkar school bulding a tla bal a, staff an in daih lo a, khaw thenkhatah chuan school pakhatah zirtirtu pahnih lek te an awm a ni. Thingtlang khaw tam takah private English medium school an din a, thei leh thei loin an fate an kal tir a, tawng huatthu ni lo se, sawrkar school ah chuan a harsa zual mi tlem te chauh an kal a ni.

Delhi-a Aam Admi Party (AAP) sawrkar chuan reilote chhungin Delhi khawpuia sawrkar school zirna chu a siamtha a, a thalamin a thlak danglam vek a ni. Tunah chuan mi tam takin public school ah an fate an kal tir leh ta nguah nguah mai. AAP hian an sawrkar tirh phat khan Education hi an dah pawimawh nghal a, Education budget hi a letin an ti pung nghal a, vaibelchhe 4,500 atangin vaibelchhe 9,000 ah a ti pung dawrh a ni. Chumi hmang chuan school building an thuam tha a, zirtirtu indaihlohna nasa takin an phuhruk a, zirtirtute chu training tha tak an pe a, foreign ah te kalphung tha zawk zir chhuak turin an in tir bawk a, zirtirtute viltu tur bik mentor teacher te an nei bawk a. A khat tawkin Minister leh Education official te’n surprise visit an nei thut thut a, nu leh pa te’n school hmasawnna tur atana rawtna an neih te an auchhuahpuina tur mechanism tha tak an duang bawk a, zirtirtu, nu leh pa leh sawrkar chu lungthu pathum angin an tangrual thap a, nungchang thatna lama naupangte kaihruaitu tur moral teacher an nei hrang bawk a, reilo chhungin sawrkar school chuan hma a sawn uak uak a, mipui nawlpuiin an bawh leh ta ruih ruih mai a ni.

Kan ram hian leilung hausakna (natural resources) hnemhnan pui tham kan nei lo a ni thei e, chutih rualin kan neih chhun human resource hi kan hman tangkai a, mihring hmantlaka chhertu hmanrawn pawimawh ber Zirna hi kan ngaih pawimawh phawt chuan kan la dingchhuak ve mawlh ang. Kawng tam taka mihring hman tlak kan tam phawt chuan thil dang chu a lo awm chawp ve mai ang. Leilung hausaknaa pachhe ve tak Japan leh ramruak pawh nei mang lo khawpa mihring bitna Singapore dinchhuahna pawh human resource development tho hi a ni e.

Latest News & Chhiar Hlawh