2021 khan ka lehkhabu palìna ka ti chhuak a; a bu hmingah “Reh Rî” ka vuah a. A káwm hnungah Zirsangzela Hnamte hla phuah, “Sûlhnu leh Lunglèn” thunawn kha ka dah vàng mai.

Shillong tláng dungah ka pa (P Siamhránga) te nèn lehkha an zir ho thìn a—1972 chhoah khán, amah Sang zêla @ Saji te, Pa Rama @ Ramhluna Hnamte te, Valtea @ Chhuihthangvála te, Zira Hnamte te leh thian dang dangte nèn. Ka pa leh Pu Basil Tluangate kha chu Khasi tawnga sermon an sawi theih avàng khan Mizo Kohhran Bialtu pastor Rev Lalbiaktluanga mi rin záwng tak an nih avàng khan an inhnìm hnai lutuk viau lo a ni maithei. Mahse, hmélmà erawh an ni hauh lo—an inkàwm ho vek tho.

A hun lai chuan AIR Shillong Guwahati Mizo Unit-ah khan, Lalsangzuali Sailo te hnuah, amah Saji bâkah Pa Rama (Ramhluna Hnamte) te, Zira Hnamte te, Pu Valtea, Pu Pa-máma te, Val Kebaia (L), Hmingthanfala-te, Saji nau Lalbiakdika (Pa Dika) leh mi dang dangte kha artiste langsàr an ni thin a. Tin, Pu Séna (PS Chawngthu) te, Pi VL Hrimi te leh Pu LCh Sailo te kha a thù páwl an ni leh a. A puangtu, an announcer-te pawh Pu Pahlîra Séna Chawngthu, Pu Rênga Sailo te leh Pu B Thanmawia te kha an ni leh mai thìn. Mahse, vawiina Mizo léngzèm leh hla lénglàwng tam tak pianna hmun chu Shillong khu a tih loh theih loh tlat a ni.

Vawiin tlai chu YouTube lamah amah Zir Sangzela Hnamte zai ka ngaithla a. Pa Zira @Saji kha a lo lungléng vawng vawng thìn àwm ngawt mai ka ti! A mi mal takin, bîk riauin, a khua kha a har thìn a. A thiante nèn infiamin a peg te pawh lo peg ho thìn mah se la, a rilru chhúng ril tak kha, hla thuin a khat tlat a. A ríl kha puah leh ngat dáwn nì phei ila chuan, hla thu ruahtham loh, upate paw’n a awmzia an hriat hauh loh tùr kan puah chhuah ka ring. Vawk phei chu ni se, a thithun puah tùr lo ni ta ang se la, hla thu loa puah chu a hralh a kal tawp lo ang … tih tùr ang vêla a nun leh a taksa kha, hla thua hmangzo thak mi a ni. Zofate zíngah chutiang mi chu zawng teh—an váng khawp ang!

Shillong tláng dungah, lunglènna thawnveng tláng an han chuan ho a; ‘A va lunglèn thlâk mai mai. A boruak a va theng thaw nuam e,’ tia mi dang an ràk laiin; ani chuan ngawi rengin   a lunglènzia a hril thiam ve tlâwt loh avàngin heti hian a ti ang … di hluite a ngai ang … fam chang tawhte thleng thleng paw’n a dáwn pha vek ang. He hla cháng hi chumi tuma a phuah chhuah chu a ni ang:

    Ka hril seng nêm maw, suihlunglèn hi,
    Hmãna hlim tea lung kan rual lai;
    Rih sáng mual dana léng khân rawn ngai ve che maw?
    Eng tin tuar ve maw, suihlung lèn hi! a’n ti thlâwt a nia! 

Pu Sang Zêla lunglènna kha a ná a, a tak a, a fìr a, amah khan saruakin a lunglèn thu kha hlaah a chantír thiam thin. Sawi leh sawi hnu, a hla hi fìr a, a tak ngâk a, tu paw’n sa se, a ngaihnawm a, Mizo hi Mizo kan nih chhúng chuan Zirsangzela Hnamte hming lam leh fak hi a báng thiang tawh lo ang.

Ka sawi tawh khi, ka pate rualpui a nih daih khi. Mahse, a hlaah hi chuan ka páwlpui a ni. Mite tempui phâk bâkin hla a phuah thin a, mite hriatpui ve si loh khán “a na rù” thin. Mahse, chu a natna tak chu a ni Zofa, thang leh thar zêlte nihlawhna—hla thu thaa Saji kan chan bîk kan vànneihna chu!

    “A léng zual thin tinkim ka dàwnin,
    Lèntu chawi vêl tláng khan thuam hnuaiah;
    Sirva lungrual zai thiam, lelthang ni chhùn awihna,
    Luite dam diai sakruang kan bualna,” a’n ti thiam bîk a!

Amahin a lungléng ru veng veng a nih khi—sawi chhuak kher lo mah se, hlaah a chantír thiam bîk tlat a! Khuarèl màwina hian a nun a hneh a; chutah chuan lunglèn inhrîkthlâk a duh thin. 

A hla bu-a, “Sùlhnû leh Lunglèn” a phuah chhuah dàn an ziah hi an bel sual dèr niin ka ngai; tin, a zirpui la dam ka biakhote paw’n chu chu an ngaih dàn a ni.

‘Aizawl nu pakhatin (a pasal a la tlangval deuh emaw ni?) min ngenna avanga he hla hi kum 1978 khan Shillong-ah ka phuah a, Ramhluna Hnamte, Zira Hnamtê leh Vanlalhmangaihi ten Radio-ah an thun a. Hla—36 ka phuahna a ni,’ tia an lo bel hi hla dang a sawina a niah kan ngai hmiah.

Ani Pu Ziraah khan “riau” a awm riau bîk ka tih khi. Mi tinin lung lèn khawhar ní kan nei vek; mahse, ani Pu Sang Zela kha chu “nature” khan a pawt na tel zêl a. Engtin nge hêng hla tlar te hi a rem thiam le, ka ti:

    “Suih lung lèn zual cháng ní te hian aw…
    Tuan ila, Zolèntu hring hnuaiah,
    Perhkhuang awih loh Zaikûng va ngai ila,

Biahthu chang mahna, lunglèn hi…” a ti a. A ti satliah lo a, a ti ngawih ngawih a; a ti tak zet bawk! Hetianga hla tlar han rema han phuah chhuah hi, a them thiam thlâk lulai êm mai!

Mahse, ka dem lo a, ka mawh hek lo. Zirsangzela tluka “Reh Ri” hre thiam hi ka la hre lo! Ani chuan a lung lèn zual chángin, “nature” a thlahlel a; inhnemhnànpui a’n a duh ber thin a, a ngaih lai aiin Zolèntu hring hnuaia tâp a châk zâwk fo a, a thlahlel thin a nih hi! 

Chu nun chu kan va’n mamawh êm!—ka’n ti teh tlat te’ng. Khawvêl nawmchenna te, nawmsak tuma intlànsiaknate hi tlàn chhiatsan tùr kan nih teh lul nèn, ûmin kan la phe buai a. Pathianina kan tána min ruatsak, min pêk bâk thlahlel hian kan tlãn tak tâwk tâwk a … Khuarèl min pêkah hian lungawi ve thiam ila aw …