DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
RUIHHLO DO MI TIN MAWHPHURHNA
K. Lalrinchhana - Sep 08, 2023

Ruihhlo hian kan hnam hi min chiah hneh ve ta hle mai. A khattawkin chanchintharah ruihhlo man thu hriat tur a awm reng a, hawng hnih khat mai ni lo, a KG G in an man ta tawk tawk mai. Fiante khat lek pawh patling nileng ruih tham a ni a, KG khat phei chuan mi tam tak nunna a khawih chhe thei ngei ang. Harsatna dang, heng- HIV/AIDS, corruption, ramria buaina leh unemployment problem te hian min chim buai miah lo pawh nise, tun anga kan ramah ruihhlo a hluar chhoh zel chuan ruihhlo chauh pawh hi a hnam anga kan chhiat pui tham a ni thuai ang. Chuvangin ruihhlo do kawngah hian mitin kan tanrual a hun tawh tak zet a ni. Ruihhlo do hna hi sawrkar leh tlawmngai pawl kutah chauh dah chi a ni lo a, kan zavaia kan tanrualna tur thil lian tham a ni e.

Ruihhlo do kawngah hian Mizoram sawrkar pawhin ngaihtuahna a seng viau niin a lang a, a lawmawm khawp mai. Chief Minister kaihhruaina hnuaiah ‘State Level Core Committee on Ruihhlo Do’ din a ni a, hemi hnuaiah hian a tul anga hma la turin Social Welfare Minister kaihhruaina hnuaiah ‘Working Committee on Ruihlo Do’ din a ni leh a. Hei bakah hian district tina Deputy Commissioner te khaihhruaina hnuaiah ‘District Level Committee on Ruihhlo Do’ din a ni bawk a. Tunah hian khaw tin leh veng tinah ‘Village Level Task Force on Ruihhlo Do’ din tura hmalak mek a ni bawk. 

Kar kalta Nilai ni khan State Level Working Committee hmalaknain district tina master trainer thlanchhuah (district pakhat atangin mi 4 zel) te hnenah training pek a ni a, heng master trainer te hian a tul angin an mahni district theuhah zirtirna an pe chhawng leh ang a, chung mite chuan khaw hrang hrang leh veng hrang hranga zirna in leh sunday school-ah te ruihhlo that loh zia an tlangaupui dawn a ni. 

Sap thufing chuan, ‘Prevention is better than cure’ a ti a, ruihhlo do kawngah pawh hian a ti mek te sim tir tuma tan lak chiam ai chuan a la ti ve lo tleirawl leh naupang te venhimna lam hi a kan ngaih pawimawh a tha khawp mai. Ruihhlo bawiha tang tawh te hian tal chhuah an harsat em em a, sim tir tuma tanlakna pawh hian kawng ro a su mawh khawp mai. Kohhran pawhin theihtawp a chhuah thin a, ruihhlo ngaite pualin sum tam tak sengin camping te a buatsaih thin a, senso hautak zia ngaihtuahin tha chhuak erawh an tlem thin hle a ni. Chuvangin, a ti tawh te sim tir tuma beih chiam ai chuan a la ti ve lo te venghim tura tan lak hi a awl zawk a, a sawt zawk em em bawk. 

Ruihhlo bawiha an tluk luh hma ngeiin thangtharte leh tleirawl/thalaite thinlungah ruihhlo hlauhawm zia hi kan tuh ngheh a tul em em a, chutiang tur chuan an beng hriatah ruihhlo hlauhawmna kan sawi tam a ngai a, kohhran, tlawmngai pawl, sawrkar, zirna ina thawk te leh nu leh pate kan tanrual a ngai a ni. Heti taka ruihhlo a zalen chung pawha kan la ngai pawimawh lo a, kan mitchhin san lui tlat a nih chuan ruihhlo avangin thalai kan chan zel ang a, kan la ral thum thei tak tak ang. Thalai tha za rual te’n ruihhlo ngawl an vei a, chi thlah hman mang loa an boral zel chuan kan ral mai nak lohah.

Mithiam te sawi danin ruihhlo hian nasa takin thluak a khawih a, kan thluaka neurotransmitter chi hrang hrang tam tak te hian kan taksaa hriatna thazam (nerve) leh timur (cell) maktaduaih tam tak te chu a thlunzawm a. Miin ruihhlo a tih hian thluka neurotransmitter pakhat, nuam hriattirtu ‘dopamine’ tam tak a rawn siam chhuak a, chu a nuam tihna chu (thil nuam dang reng reng pawh) thluak peng pakhat reward circuit chuan a lo chhinchhiah (register) khiau a, tah chuan a cham ta vang vang mai a ni an ti. Entir nan, Vawksa ei tawh chuan vawksa chhum rim a hriat rualin a tui hang tui zia leh hrawk a fah dan te, a rilphiar leh a thithun inpawlh nuk mai tui dan te a hisap nghal zut zut a, riltam lai phei chuan chil a put mai thin. A chhan pawh thluaka peng pakhat, reward circuit khan vawksa tuina kha a lo chhinchhiah (register) khiau tawh vang a ni. Vawksa la ei ngai miah lo kan nih erawh chuan vawksa tuina kha kan thluakin chhinchhiah tur a nei lo a, vawksa tui dan chu suangtuah ngaihna pawh kan hre lo mai a lo ni. 

Ruihhlo tih avanga nuam tihna thlukin a chhinchhiah hi a cham rei bik em em a, hei vang tak hian ruihhlo khawih tawh, kum tam tak sim tawh te pawhin an khawih nawn leh phah fo thin. Vawksa tuina thluakin a chhinchhiah erawh vawk sa kan ei loh rei chuan a dal tial tial a, kum sawm vawksa ei loa kan awm phei chuan a tui dan suangtuah ngaihna kan hriat loh khawpin thluaka inchhinchhiah chu a lo dal tawh thin a, vawksa ei chakna pawh a bo daih thei. Ruihhlo erawh chutiang a ni ve lo a, kum tam tak hnuah pawh a nawmna thluaka in register kha a la pangngai reng a, miin hun rei tak a nghei hnuah pawh syringe a hmuh rual emaw, drug ti tura thalai inhawrkhawm a hmuh rual pawhin a nawmna kha chiang takin an la suangtuah thei tlat a, thlemna a hautak bik a ni. Ruihhlo ti thin nghei leh tawh pakhat chuan, ‘Sunday tlaiah car tape ring taka an play a, chak taka min han tlanpel fua te hian kan rilruah ruihhlo leh a nawmna a lo lang nghal a, car tlanchak ringawt pawh kan tan chuan thlemna hautak a tling’ a ti. Hetiang zawnga ngaihtuah chuan kum tam tak ruihhlo an nghei hnua a bawiha an tlu lut leh thin pawh hi a awm viau mai. Sim a harsat zia leh sim hlen a har zia ngaihtuah hian ruihhlo tih chhin loh tawp hi ruihhlo laka fihlim dan tha ber chu a ni mai.

Tin, miin ruihhlo a tiha nuam tihna dopamine thluaka insiam chhuak teuh thin kha thil awmphung pangngai a nih loh avangin thluak chuan vawi lehkhata dopamine lo insiam teuh chu tih tlem tumin tan a la ve nghal char char a, miin ruihhlo a tih chhunzawm zel chuan dopamine insiam chhuak pawh a lo tlahniam hret hret a, dopamine insiam chhuak ti tam turin an dose tih san zel a lo ngai a, a bansan thut emaw a dose a tih hniam chuan a suffer a na ting mai a ni. Chuvangin, drug addict te hian a hnulamah chuan nuam an tih vanga ti an ni tawh lo a, suffer na lutuk pumpelh nan an ti tawh zawk a ni. Chutih hunah chuan ruihhlo kha an taksain a mamawh ngawih ngawih tawh a, a loin an awm thei tawh lo a, an ngaihtuahna zawng zawng pawh ruih-hloin a luahkhat tawh thin.

Ruihhloin taksa, rilru leh thlarau nun a nghawng pawi nasat zia te, tih chhin pawi zia te, a bawiha luh tawh chuan talchhuah leh mai mai a harsat zia te, kan thalaite nun a tihchhiat nasat zia leh kan thihpui nasat zia ngaihtuah hian ruihhlo laka indopui puan hi a tul tawh tak zet a, chhungkuaah pawh kan sawi zin ber leh kan inzirtir nasat ber ni thei se a duhawm hle mai. Ruihhlo do hna hi sawrkar leh tlawmngai pawl kutah chuah dah chi a ni tawh lo a, kan zavaia kan tanrual a ngai ta a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh