DOWNLOAD OUR APP

Read latest news on your phone
app-store
Ruihhlo hmansual leh natna inkaichhawn chungchang
Dr. Chawnglungmuana - Jul 09, 2024

Tun tum chu zawhna chhang lovin mahni vei zawng kan ziak ve lawk ange. Tun kar ni 26 June kha International Day against Drug Abuse & Illicit Trafficking a ni a. Hemi ni hi kum 1987 khan United Nation chuan khawvel puma ruihhlo hmansual leh a tawlhruk dona ni atana a lo hman tan a ni a. Kumtin in hemi ni hian khawvel hmun hrang hrangah urhsun takin ruihhlo dona ni atan hman thin a ni. Kumin atan hian theme an hman chu “The Evidence is clear, invest in prevention” tih a ni a. A awmzia ber chu kan dinhmun hi a chiang e, a invenna lamah nasa zawkin hma I la ang u tihna a ni ber.

Ka thawhna SHALOM Society hian a din tirh atangin ruihhlo ngawlveite enkawl kawngah kum 25 chuang lai hma a lo la ve ta a. Hemi hun chhung hian ruihhlo ngawlvei, a bik takin inchiu thin (injecting drug users) engemaw zat a lo enkawl ve tawh a. Kan enkawl hlawhtlin, vawiin thlenga ruihhlo khawih leh ta miah lo hi kut zungtang thliak tham lek an ni awm e. Ruihhlo vanga nunna chan engemaw zat an awm tawh thung. A la dam te zingah pawh han nghei vang vang hnua tlu leh mai thin an thahnem hle. Tam tak chu tunhnaia ruihhlo, a bik takin Opioid drugs (Morphine, Tramadol, Heroin etc) ngawlvei te enkawlna tha tak mai Buprenorphine hmanga enkawl (Opioid Substitution Treatment, OST tia kan hriat lar) mek te an ni. 

Heta tanga chiang em em chu ruihhlo ngawlveina hi a nghet em em a, chuti mai maia sim theih a ni lo tih hi a ni. Ruihhlo kan tih hian a saptawng chuan Psychoactive substance tiin kan sawi mai a. A chhan chu a huang a zau em em mai a ni. Nicotine products (vaihlo – meizial, sahdah, tuibur, shikhar etc) te pawh hi chumi huam chhunga mi chu an ni a. Kan ramah chuan kan thlah zalen hle. Heng vaihlo product mai mai pawh a ti thin, ngawlvei te chuan nghei harsa an tih viau chuan, a aia thawk na zawk, Opioid drugs, a bikin Heroin te phei chu a ngawlvei te tana nghei mai harsat tur zia kan hrethiam awm e. 

Mizoram district hrang hrang­ah hian Mamit tih loh ah chuan ngawlvei te enkawlna hmun Rehab Home hi a awm deuh vek a. Aizawl ami bik - |awngtai Bethel Camping Center (TBCC), TNT, OKM, Synod Rescue Home leh a dang dang te hi han en ila, an capacity aia tam vek an awm a. Jail zawng zawngah hian engtik lai mai pawhin 40-50% hi ruihhlo leh a kaihhnawih vanga tang an ni bawk. Heng home a enkawl lai te hi a tam ber chu vawikhat aia tam awm tawh an ni a. Chumi awmzia chu an sim theih loh vanga awm an ni tihna a ni. Kan ram resource an ei hek zia te, mihring heti zat productive reng reng lo tur tam zia te ngaihtuah hian, kumin theme “Invenna” lama hmalak tul zia hi a chiang nghal mai.

Ruihhlo hmansualna, a bikin inchiu (injecting drug use) avanga hri tha lo kan inkai darh dan te hi ngaihtuah chian a tul hle. Presbyterian kohhran chuan vawi hnih ngawt, nilai zan thupui ah HIV&AIDS chungchang zirhona hun an hmang a. A lawmawm takzet a ni. Khang zirhona ah te khan ruihhlo hmansual vanga HIV darh dan te pawh kan hria in a rinawm a. Ruihhlo inchiuna hmanrua intawm atanga HIV kai hi HIV+ kan rama awm zawng zawng zinga 25% (hmun li a thena hmun khat) ang vel an ni. A buaipuitu NGO tam tak kan awm a, inchiu lo thei lo te syringe thianghlim kan pe a. An inchiu aiah a enkawlna OST kan pe bawk a. Chuti chung chuan inchiuna hmanraw intawm vanga HIV kai thar hi kan la awm belh zel bawk.

Viral Hepatitis natna, a bikin Hepatitis B & C te hi inchiu thin te zingah HIV ai mahin a darh chak a. Tuna Hepatitis C testing kal mek atanga a lan danah chuan drugs inchiu thin te zinga 85-90% vel hian a hrik hi an pai mek a ni. Mi nawlpui zinga Hepatitis C theh darhna kalkawng ber an ni tihna a ni. Hepatitis C te hi a lang chhuak mai mai lova, insawiselna nei miah lovin engemaw chen an pai thei a. A rawn lan chhuah tak tak tawh hi chuan thin a lo khawih chhe hman viau tawh thin a. Thin sawng (cirrhosis) te an lo nei hman fo tawh thin a ni. Hei bakah hian thin cancer tam tak hi a thlen bawk a ni.

HIV leh Viral Hepatitis mai bakah hian TB natna te pawh hi taksa chak lo, immunity hniam ah kai a awl a, chuvangin drugs inchiu thin te zingah pawh a common bik bawk a ni. Ruihhlo inchiu chi piah lamah hian zu vanga thin tha lo engemaw zat an awm a. Tun hnai, Covid hnu hian zu vang thin tha lo, tha chhuak tawh lo tur, kum 40 hnuai lam hi an pung emawni tih mai tur a ni. Chutiang zawnga ngaihtuah phei chuan ruihhlo, zu tiamin, vanga kan thalai te hmantlak tawh lo tur tam tur zia hi a manganthlak hle mai.

Heng hi kan dinhmun dik tak a ni a, evidence chiang sa reng chu a ni. Chutiang avang chuan invenna “Prevention” lama hmalakna hi chak zawka kan kalpui a tul hle mai. Ruihhlo hmansual laka kan naupang leh tleirawl, thalaite venhim hi kan hmalakna tur pawimawh tak a ni ta a. Hemi kawngah hian khawtlang YMA angin ruihhlo tawlhruk leh a zuarte man lamah hma nasa takin an la a. Kohhran pawhin ruihhlo ngaite buaipui kawngah hma an la nasa hle. Sorkar lam pawhin kawng hrang hrang hmangin hmalakna a nei mek a. Chuta pawimawh chu heng khawtlang, kohhran leh sorkar te hi zai khata hma kan lak ho hi a ni.

Kan naupangte, tleirawl leh thalaite venhimna hmalakna atan hian platform tha tak tak kan nei a. Sunday sikul, zirna sikul te hi nasa zawka kan hman tangkai a ngai a. Tin, chhungkaw tin in kan inzirtir nasat a tul hle. Chhungkua ah inzirtirna tha zawk kan neih theih nan hian inkaihhruaina lam hawi material kan neih that a pawimawh hle. Ruihhlo ngawr ngawr piah lamah hian a tha zawnga kan fate kan kaihhruai nan kan mithiam neih te hmang tangkai zual ila. Lifeskills, career guidance, sports leh skill training lam zawng te hian hma la nasa ila. Kan biakin neih te hi chung hmun atan te chuan hman rem thei ta bawk se, kan tangkai pui ngei ka beisei a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh