Ziak mi chuan “khawharna” hi chakna a neih theih nána a châw a ni a, lunglènna hi a thian tha ber a ni. “Reh ri” hi atána rimawi máwi ber a ni a; khuarèl màwina hi atána en nawm ropui, a thlìr nin ngai loh tùr a ni. A kut chhuaka lungàwi thìn leh hlimna hmu thìn a ni a; thu a ziah chhúng chu chhúng rila mi hausa, làwmnaa khat, rilru thianghlim neitu a ni reng ang.

Khawhar mamawh ziaktu

Lehkha ziaktu chuan pindan chhung ril a ngai thìn a, a rilrua riak reng leh tàwpin-tai nei loa amah be reng thintu “Reh ri” nèna chu hmun reha inkawm hlàn chu a thlahleh thìn. Chu hmun chu a tán “Zalènna ram” a ni a, chuta chawlh chu, a tán chuan “Chawlhna Tuikam”-a chawlh anga hahdamthlâk a ni thìn.

‘Ziak mi chuan fianrial a mamawh a; khawhar i duh lo a nih paw’n i mamawh tho tho. Kum kha leh chen kha—vànnei ka intihna ber chu—hmun kilkhâwr, mahnia tawm fàl theihna hun leh hmun ka nei thìn kha a ni a. Chu hmunah chuan lehkha ziak leh chhiarin mahni ka inti harh thar thìn,’ tiin ziaktu ropui Ruskin Bond paw’n testimony a lo sawi hial tawh a nih kha.

Mark Twain pawh khân hmun hran hranah chènna tùr in leh lo nei mah se, New York khawpui daiféma a in të, “Study” tia a hming a phuah khân a lung a lèn ber thìn rëng a. Kha in tê atang ngei khán a ni, a kut chhuak ropui,  “Adventures of Huckleberry Finn” leh “The Adventures of Tom Sawyer” te pawh an pian ni.

‘Chutianga hmun nuama chèn te chu a nuam ngawt ang chû, hawh teh u, i va chëng ve teh ang u khai,’ tia va bawh ve ngawt tum chi phei zawng a ni hauh lo thung. Ziak mi khawhar tán lo phei chuan a peiha peih chi pawh a ni lul lo! Tumruh viau avàng leh thawhrim viau avànga chu ram, “Chawlhna Tuikama” chawlh ve ngawt theih lah a ni hek lo. Chu rëng chu aläwm, ziak mite nihhlawh bîkna leh an awhawm lehlinna chu!
Ziak mi khawhar khawhar lohna!

A mamawh ber chu khawharna leh fianrial ni mah se la, chu khawharna ruamah chuan ziak mi chu a khua a har tak tak ngai chuang lo—khawvêlin a pêk theih loh hlimna a chharna hmun a ni miau a! Rimawi dang tel loin a tlei tâwk a, mi dang ngai loin a ziak-loh-puan leh a ziakfungin a ti lungawi thìn. Chu zalènna rama chawlhna tuikama a chawlh tawh chuan, thil dangin a ti buai thei tawh lo a; a ngaihzáwng emaw a kawppui leh a ríla rah a fate ngei ngei emaw paw’n an be buai pha tawh ngai hek lo.

Rim taka zan khaw tairék thleng thlenga a lehkha ziah lai hi a hah chawlh hun zu ni zâwk fo a—phur rit phura thawk rimah an inngai ngai lo! Hah chu sawi loh, ziah tùr a chhar fuh laklawh phei chuan “nuam sing-khaw” chèn a ni hawt ang chu! Sana bánin an nuna kori a tuk tawh loh chinah phei chuan, tih buai tumin awmzia a nei lo a; a phone lo inkháwng ri ve mai mai te chu, a thënga thäwngah a lût thei tawh ngai lo. Chûng hun chu a zalèn hun, a khawhar loh lai ber a nih rualin, biak buai a harsat hun lai ber a ni bawk. A tána “Reh ri” a inkhawn rîk chhúng chuan, khawvêl hian eng ang pawhin bengchheng chhuah mah se, “Reh rî” ngaihthlâk chu a chuh tlat zâwk ang a, eng chhepchher ri dang mahin a ti buai pha thei ngai lo ang.

Ziak mi hah hun lai ber zâwka chu, thu ziah tùr a haihchham hun leh a tui-hnàn loh hun lai hi zu hi ni tlat a! Chûng, a hul hulh hunah chuan a zalèn thei lo a, a ro a, a tâwt a, a ipik mup thìn. A rûk tëa amah páwltu “rau” a dawn loh avàngin a khua a har letling hial zâwk thìn!

Ziak mi—mi ä!

Ziak mi khawhar chuan mihring pangngai a ang pha thei lo fo—“mi ä” tia chhàl pawh ni se, a pawi ti hlek lo ang—mî ang hek lo le! Mí mut huna thawh chhuah cháng neia mi men huna mut tlat te, mut ngai miah loh chángte nei thìn mî a nih miau avàngin rual a páwl thei ve thìn lo aläwm! Kaw ruaka riltàm, mut chhuak leh zun chhuak pawh hre map lo khawpa lehkha a ziah tawh chinah chuan, sana leh khawvêl vir milin a khawvêl a vir ve thei tawh lo a—khawvêl mî a ang thei tawh ngai lo a tin ni!

Mi zínga ngawi renga nuih vùn vùn chìngte hi mi à-a ngaih an nih dáwn chuan, mathei loin ziak mi chu mi ä tia chhiar tùr a ni fo ang! Inpàwl hona hmunah te, inkhâwmnaah te leh thianho tìtìna hmunah te pawh ni se, mahni chauha khîk vur vur te hi a chíng fo ang! A thu ziah lai emaw, a ziah leh tùr emawin a rilru a kama a man laklawh tawh chuan, a hun leh a hmun a thliar thei tawh ngai lo a, a mi ang lo khawsak tlat zêl tawh thìn aläwm!

Ka mi hriat ziak mi pakhat paw’n a ti aläwm, ‘Ni tin ka kaina pisa awmna hi ka hriat chian tehlul nèn, bike-a pisa pana ka inkhalh chhuak te hi—ka thawnthu ziah lai ’rau ka dawn laklawh lai a nih chuan, kan pisa pèl fé hian ka lo tlän leh vang vang thìn—ka dinna tùr hmun ka hai fo!’ a tih te hi dâwt a nih ka ring miah lo. Ziak mi tam tak chuan thu ziah hun bï an nei lo a, khawi hmunah pawh awm se, ziakfung leh lehkha puan cháwi rih lo mah se, rilruin lehkha an ziak reng thìn.

Pathian tènau!

Ziak mi chu Pathian ang hawta chungnung leh thil ti thei hi a ni a! Awm lo atä khawvêl a din chawp thìn a, chu mia chëng tùr mihring chu, a ziakfung hmangin a din leh mai thìn. Mi fel leh mi sual, hmel tha deuh leh mahni hmél pawh inhmeh zo lo khawpa hmél chingchi-vêt ve takte pawh din thei khawpa thil tih theihna neitu a ni. A duh duhin, a thu thuin chûng mite hring nun khawvêl chu a herh kawisak thei a, herh ngìlsak thei awmchhun pawh anmah tho a ni. A khawvêl dina mi harsa, mi rethei leh pachhiate tuam dama khai chhuak theitu a ni a; lal leh thu neitu, mi hausa leh mi lian ber pawh ti tláwm a, chhiahhlawh chaw khawn ang maia an nihna ropui pheh thlâksak theitu pawh, amah tho.

Ani chu, thîk tham loh khawpa “Zalènna ram” neitu leh chu rama chëng thìn a nih avàngin zalèn takin, a chunga thu neitu leh lal hrawt tum awm lohna ramah chuan thu a vai vir thìn a; a ziakfung thil tih theihzia hre reng chungin, hlauh leh tìmna nei map loin thu a chhâk chhuak thìn. Hlauh leh vèn thàwn a neih atikah a ram a hloh a, nun ningin a thi thìn!

Ziak mi khawhar hmélma!

Hring nun leh khuarèl màwina thlír thei lék lo khawpa díp dàltu hmélma a tawng ve fo—an duh ang, an páwl leh an mi mal hming tih that tuma a khelha “hming that khèl”-ho, ziaktu them thiamna hman tangkai tum thìntute chu! Chûng farisai rilru pute chu, mi zalèn ziaktu hmélma hlauhawm ber an ni. Ziak mi zalènna dîpdàl tuma an duh ang dîk diaka thu ziahtír tum thìnte an ni a; sumin an tlawn fo a, sumin a lei zawh loh, Pathian thil pêk ro hlu kawltu an nih an dáwn pha ve si lo a!

Mark tha hmuh khèla ziak mi zalèn lo chuan dinhmun sáng zâwka a din theih nán leh mi dang tih làwm tum luat vàngin lehkha an ziak ve thin; chhúng rila turtu awm miah lo chung paw’n lehkha a ziak lui a, tih luihna avànga lehkha ziah chu phurrit a nih ka ring! Chawlhna tuikam hlat záwngin kè a pên a, chutianga zalèn lo taka thu ziak mite chuan hah hun a neih ngei thin ka ring bawk. Hah chung chung leh tih luihnaa thu ziah rëng rëngin tui hnäng a pai tam ka ring hek lo!

Ziak mi rethei- chhúng rila mi hausa!

Ziak mi chu thil tih theihna nei, mi ropui ni mah se, a tak taka mi tláwm të të, mi rethei leh ni tin khawsak harsa ve tak tak an ni fo mai. An thu ziahah car man to neia duh duhna hmuna leu kual thei ni mah se, a taka lirthei khalh thiam lote an ni fur fo! Ziak mi chu chutianga mihringin dinhmun hniama a ngaih chu ni mah se, rethei a inti ve ngai chuang lo! A làwmna chu: ‘Ka lehkhabu ziah atangin sum eng zât nge ka hlèp ang?’ tih aiin ‘Mi eng zâtin nge ka lunglènna min tâwmpuitu ang?’ tih a ni zâwk fo.

Ziak mi chuan mi hausa a thlìr dàn a dang tlat a. A ngaiha mi hausa chu, chhúng rila nun tui hnàng pai, mite hlimna thlentu, mi dang tána luang chhuak thìn mi hi a ni a. Retheihna pawh, páwn lam lan dàna neih tlèmah ni loin chhúng ril nun khaw ronaah a ni.

Mi lungngai ber pawh a nuihtír theih chuan, sumin a lei zawh loh hlimna chhartírtu nia a inhriat avàngin, hausa a inti fo a. Mi hlim ber pawh tahtír a, mi khawsa thei ber pawh ti tláwm thei a nih inhriain, chûng chu a hausaknaah a chhiar zàwk thìn.

Tanpui ngai ziaktu a nih a inhre reng a—a kut chhuakte chu chhiartu awm loa awmzia a awm lohzia a inhriat avàngin. Hring nun thawnthu hohzia hre thiam tùr khawpa mite thawnthu mamawh a nihzia pawh a inhria. Pathian tel lo lek phei chuan a thiamna leh a theihna dawràwmzia inhai tùr pawh a ni lul lo e!