Mizorama zirna in sáng ber, Mizoram University atanga Master degree zir chhuak hi, kum tin, football khèlmual kotláng màwi zo tùr àwm tâwk hi an awm ziah a, a va ropui ta êm! Mi tinin zirna kan ngaih pawimawh tawhna hunah hian, Master degree zir chhuah hi thil mak leh ropui chungchuang a ni ta lo hial! Chuti chung chuan tün tum chu, kumina Mizoram University hnuai, Pachhunga University atanga M Sc, Applied Mathematics & Statistics subject-a ti tha ber, gold medalist, Johnson Lalrohlua chanchin rawn theh ka tum mauh mai a. A chhan chu, subject har tak zir chhuaka gold medalist a nih vàng lam ni mai loin, a thil thlìr dàn leh a nun atanga zirlai leh nu leh pa tam takin zir tùr kan neia ka hriat vàng a ni.

Tün hma atanga Mizo zirlai, nu leh pa mai ni lo, zirtírtu zínga zawhna leh inhnialna awm reng chu: “Zirlaite tán hian kohhran thalaia inhman hi a tha em?” tih hi a ni. He zawhna hi huai taka chhàn a la har reng maithei; mahse, hei, tünah Johnson Lalrohlua chuan, ‘Tha e. Isua Krista ringtute tih tùr aläwm,’ tiin a rawn chháng ta siah mai!

Amah Johnson-a hi kan véng, Thuampui véng tlangvál a nih vànga he thu hi ziak ka ni lul lo a; amah anga mi entawn tlâk zirlai hlawhtling chanchin hi ziah tùr awm reng se ka ti ngawt zâwk a ni. Zirlai thawkrim leh Pathian tih mi, rawng bàwlna leh zirna kal kawppui thiam zirlai hi, Zofate hian nei mawlh mawlh thei ila a duhawm ngawt mai.

Pathian tih mi Johnson-a

Hmän atang tawha Mizo zirlaitena subject har kan tih ber ni reng chu Mathematics hi a ni. M Sc-a Applied Mathematics & Statistics subject-a gold medalist ni thei hmasa ber Johnson-a chuan zirlai tána Pathian tih tlat chunga lehkha zir a pawimawhzia a sawi uar hle: ‘Zirlaite tán, thil dang zawng zawng aia Pathian dah pawimawh hmasak ber hi a tha a ni. Kawng engkimah, Pathian tih hi a bul ber a ni a; Pathian hi tih tlat ila, kan fing êm êm ang,’ tiin kohhran thalai mai ni lo, kohhran inkhâwm leh hna tlánga tel kim zat zat thìn, Johnson-a chuan a sawi.

Zirlaite leh nu leh pa tam takin êkzamnaa kan fate tih chhiat fona chhan leh, zirnaa kan hnufùm chhanah kohhran leh khawtlánga kan inhmanna te hi chhuanlamah kan hmang fo àwm e. Hemi chungcháng hi—an biak in saknaa hnatlánga thawk chhuak tam ber làwmman dawng pha hial Johnson-a chuan heti hian a sawi: ‘Kan zirna min ti buaitu atána Pathian rawng bàwlna hman hi chhuanlam a tling lo! Pathian rawng báwl chungin lehkha hi a zir theih. Kei chu, ka zirna thlengin Pathianin min tanpui zâwk thìn,’ tiin.
Bul tanna leh hlawhtlinna

Kum 2000 November thlaa Zemabâwka piang Johnson Lalrohlua hi Ell Bee School, Thuampuiah zirna a tan a, páwl khat thleng a zir. A hnuah CL Buanga School (tûna Royal Public School, Thuampui ni ta)-ah páwl riat thleng zir zawm lehin Class IX – XII chu St. Joseph Higher & Secondary School-ah a zir leh a. Pachhunga University College (PUC)-ah B Sc. (Mathematics) zir zawmin PUC atang vëk hian M Sc (Applied Mathematics and Statistics) a zir zo leh a ni. Tünah hian, van-thengreng lam zirna, Cosmology subject-ah Ph D a bei tan mék a ni.

A pa, Pu Lalrinawma hi mechanic niin tünah hian SML after sales service-ah head mechanic hna a thawk mék a; a nu Roneih­chhúngi hian Sumo counter nghâkin ei a zawng ve bawk. 

Naupang të a nih lai atangin Thuampui véngah hian an awm tawh a; Salvation Army-ah lawiin a phâk ang tâwkin kohhranah a inhmang ve thìn. Johnson-a chuan, ‘Naupang të ka nih lai atanga kohhran ka bèl tlat leh bul tan nána ka hmang kha ka sâwtpui hle a, ka la inchhîr ngai lo. Keini Sipai Páwlho chu, sipai kan nih angin indona hi kan nunpui a ngai a; “Ni tin indona muala awm sipai chu, a inthlahdah ve thei lo a, a thatchhe thei lo,” tih hi ka rilruin a than lenpui tlat a ni,’ tiin Pathian leh kohhrana bul a tan thu Johnson-a chuan a sawi. ‘Tùn hnu thleng pawh hian, naupan laia Pathian thu kan lo zir leh kan lo hriatte kha, a hmanna tùr hunah tak hian a rawn thleng leh tlat thìn, a hun të-ah a rah thìn,’ a ti bawk.

‘Páwl li ka zir lai thleng kha chuan naupang thluak tha anga ngaih ka ni ngai lo; mahse, a hnuah chuan, mahniin ka inzir nasa ve a, hma pawh ka sâwn nasa hle,’ Johnson-a chuan tiin, zirtírtute zirtírna bâkah Guide book atanga mahnia a inzir nasat thin thu a sawi. Matric exam-ah mark 500-ah 450 a hmu a; mark 8-in top 10 a pha lo. Páwl 12 Science stream-ah mark 436 hmu-in Mizoram pumah pariatna a ni. B Sc (Mathema­tics)-ah, pahnihna niin M Sc-ah chuan pakhatna a ni thei ta a ni. A hlawhtlinna chhan ber chu Pathian a nih piah lamah Johnson-a chuan, ‘Mi bîk nih loh chuan tih tak zeta beih a ngai a, tumruhna neiha rim taka thawh a ngai. Chumi hnuah Pathian chuan min tanpui chauh ang,’ a ti.

Kohhran leh zirna lam tluang

Páwl 12 a zawh hnuah an kohhran, Thuampui Corps-a thalai páwl, Salvation Army Youth (SAY)-ah member a ni chauh a. Rei lo të-ah chanchinbu enkawltuah tangin SAY Executive Council member a ni chho a. A hnuah tleiräwlho, an kohhran officer nih tum, Pathian thua kai hruaitu, Corps Cadet Sergeant (CCS) a ni leh a; anniho hi Zirtàwpni zànah an inkhâwmpui thìn a, zirtírtu leh thu sawitu a ni.

‘B Sc final semester (VIth Sem) ka zir lai khán ka rilru a hah ve thìn khawp mai. Kan Corps thalai, SAY-ah Secretary ka ni a; tin, CCS ka ni bawk a; kohhran chanchinbu Editor ka ni bawk si—zan äwl hi ka nei thei thlâwt lo. IIT (Indian Institute of Technology)-a zir thei tùra inziah tlin tumin ka bei ve tâng tâng a; mahse, entrance test result a rawn chhuak a; mark 2-in ka tling lo a nih chu!

‘Ka zir châk ber zir tùr khán ka phür ve tawh si. Zir lai bu tùr pawh ka lo lei lâwk ve diam tawh a; lehkhabu manah ringawt pawh chêng säng chuang fé ka séng hman. Chutih laia ka tling lo chu ka zak a, hrehawm ka ti a, ka rilru hi a na ngawih ngawih a ni! Kohhran vàngin duh angin ka inbuatsaih thei lo tih ka inhria. Result ka hriat hlim chuan kan verenda-ah ka dâk vang vang a; tu nge min hmu tih pawh dáwn loin ka tawngtai ta tawp a—Pathian ka hau a ni mah zâwk ang! “Lalpa, i tán tiin theih tâwp chhuahin i rawng ka báwl ve a, ka tih theih chhun ang ang chu ka ti vein ka inhria. Mahse, engati nge ka zir châk ber zir thei loa min siam leh si!? IIT-a ka inziah tlin theih nán ka díl ve che a; chu pawh chu min tih hlawhtlinsak duh si lo! Ka chunga i thil tih hi a awmzia ka hre thiam lo a ni. A awmzia min hriattír vat loh chuan ka be tawh rih lo ang che,” tiin tap chungin lungchhe êm êmin ka tawngtai a, Pathian ka kar a ni.

‘IIT ka exam hma hian, tûk khat chu, zíng dár 3 vêlah Sam 139-na hian min kai tho a, ka harh chiang ngang mai. Mak deuh maiin Pathian Thlarau Thianghlimin kaltlang ang maiin ka zalèn tawp a; mahse, a thu awmzia erawh chiang takin ka hre fiah chuang lo. A hnu daih—IIT-a ka inziah tlin loh hnuah—ka pite ina awm hmeichhe naupang të pakhat hian a mumangah, hmun eng emaw pakhat atanga ka tla tawp lai hi min lo hmu tih min hrilh leh bawk a. Sam 139-na chu ka rilruah a rawn lang nawn leh a. Chiang tak hian Pathianin min lo hriat chianzia ka hre fiah ta a; ka tána rem a ruat felzia ka hre thiam ta chauh a ni. IIT-ah khán lo inziak tling ta pawh ni ila, zir chhunzawm thei tùrin sum leh pai lamah kan zo dáwn chuang lo tih te ka hre leh zêl bawk a. Pathian remruatah ka ngai thei ta a ni,’ tiin Johnson-a chuan hun harsa a paltlang dàn a sawi.

Pathian rawng báwl chunga lehkha zir 

‘Tum khat phei chu,’ a ti alâwm, kohhran thalaia a a tùl vàng lai tak leh a exam hun a innan laia a buaizia heti hian a sawi a: ‘B Sc 6th Sem' ka zir lai kha a ni a. Kan Corps SAY, Kanan SAY leh Sairâng SAY ten Sairângah Joint Sports kan nei dáwn a. Kan inbuatsaih nasa ve hle a. Engkimah khán—kan tel ve lohnaah pawh—member hui khâwm tùra ka tel ve zêl kha a ngai a. A kár leh maiah kan exam tawh mai dáwn si! Zir tùr ka ngah ngang si; ka hman si lo! A rûk tak chuan ka rilru a hah a ni. Mahse, rawng bàwlna hi tlàn chhiatsan ka duh ngai lo.

‘Sports kan zawh zàn atang chuan hah pawh sawi loin lehkha ka zir ve tan chauh a. Kan exam tùr pawh chu ka en chhuak hman lo lutuk! “Ka zir thiam chin chin ka chháng mai ang,” tiin ka exam ve tawp mai a nih chu. Mahse, a mak lutuk! Ka zir chin chiah chiah kha a rawn chhuak vek a nih chu! Mak hi ka ti êm êm mai a. Ka phâk ang tâwk tlêm të leh ho tham të të-a a rawng ka lo bàwl vena kha Pathianin a lo hria tih, kan exam zawh hnu daihah ka hre thiam ve chauh a ni. A hun laiin rilru hahin hrehawm ve deuh mah se, Pathian hian Amah ka thlan tlatna rah kha, a hun takah a rawn lantír a nih ber chu,’ tiin MZU hnuaia B Sc Mathematics subject-a pahnihna a nih tuma an exam hma lawka a chunga thil thleng Johnson-a chuan a sawi.

‘Kei chu, Pathian rawng ka bàwl hian ka zirnaah nasa takin min pui zâwk thìn. Vawiina zirna kawnga hmabâk ëng tak neite hian hei hi hre ve se ka duh: “Thil dang zawng zawng aiin Pathian hi dah pawimawh hmasa ber zêl ila. Kawng nuam chu a ni reng lo ang; mahse, kan inchhîr ngai lo ang,” tih hi. A hnung zui tlatin a duh záwng ti lui ngar ngar ila, kan mamawh thil dang hi chu min pe êm êm ang,’ tiin zirlai naupang zâwkte a fuih a ni.

Tlipna

Sawi tùr a va la tamin kan va la sawi zo lo nasa êm! Eng pawh ni se, a beia bei hräm hräm, lehkha zir tak tak tán chuan hlawhtlinna hian min hmuak ngei ngei ang. Pathian rawng bàwlna leh zirna  kal kawptír thiam tùra Amaha finna awm hai chhuak tùra Pathian belh tlat hi a pawimawh ber a ni.