Aizawl hawi zawng
Lalthlamuana Ralte - Apr 09, 2016
Sailo lal ropui Lalsavunga khan kum zabi 19-na tir lam deuhah khan Aizawl tlang hi a lo thut tawh a, ani hi Aizawl lal hmasa ber a ni nghe nghe a. Chumi hnu kum zabi 19-na tawp lamah khan Kumpinu sipaiten Mizoram an rawn run a, 1890 vel atang chuan Aizawl hi sipai hmunpui atan an hmang ta a, chuta tang chuan mei mit loin a awm zui ta zel a ni. Kumpinu sorkarin Zofate awpna hmunpui atan a hman hnuah India sorkarin a chhawm zui a, tichuan kum 125 chhung zet chu Aizawl hi hnam dangte thu hnuaiah a kun ta, ti pawhin a sawi theih awm e. Israel lal Davida’n Jebus-ho khawpui Jerusalem a lak hnuah a luah lum a, an hnam khawpui leh an sakhaw hmunpui, vawiin thlenga Judate khawpui ngainat ber a lo ni ta ang chiah hian Aizawl pawh hi Mizoram chhung leh ram pawna Zo hnahthlakte khawpui ngainat ber a lo ni ta a ni. Zofate thinlung a Aizawl tlak nat zia hi mi tam tak chuan kan ngaihtuah phak lo maithei. Thingtlang naupang zawng zawngin Aizawla zin an chak a, puitling tam tak pawhin mahni khuaa mahni in leh lo a thlamuang taka awm ai chuan eizawnna dap chawpa mi inhnuai luaha Aizawla khawsak an thlang zawk. Mizoram pawna chengte hlei hlei hian Zawlkhawpui hi an ngai thin a, an lunglenna ber a ni fo. Mahse, hman atanga Aizawla chengte tlakchham lian tak chu mikhual chunga that chhuah hi a ni. A mi cheng tam zawk hi rambuai lai leh a hnu a pem khawm a, inbengbel zui ta an ni, a tih theih. Mi hluna inchhalte pawh hi chhuan hnih chhuan thum kal ta a thingtlang atanga lo lut an ni fur hlawm. Chuvangin, he khawpui naupang taka chengte hian rilru puitling tak put a ngai khawp mai; Zofate rilrua a tlak nat ang chiaha a chengate hian rilru zau tak put a ngai. Thingtlang pa berh tak, khawpui boruak tem ngai lo leh chinchang hre vak lote pawh inthlahrung miah lo a an len ve theihna tur te; kan unau Lusei/Duhlian tawng hmang lote pawhin kimki miah loa an duh ang an sawi ve theihna tur te; thlamuang tak leh inngei taka Chhinlung chhuak zawng zawngte kan len za theihna tur te a boruak nuam siam tum a tha khawp mai. Sorkar pathum hnuaia thendarha awm mek, India hnuaia state palia thendarh ni bawk Zofate khawpui ber hian hnam indin chhuahna tura mawhphurhna sang tak a nei tih hi a chenga te hian hriat a hun viau a ni. Sumdawnna leh ei-bar (economy) lama Aizawl pawimawhzia hi ngaihtuah fe tham a tling bawk. Sorkar hmunpui a ni a, sumdawnna hmunpui a ni a, pisa lian zawng zawng awmna, ram/hnam pum huap pawl hrang hrangte hmunpui a ni bawk a. Tawng-thu-chhe-loah Aizawlah hian harsatna lian tham tak thleng ta sela chuan rei lote chhungin Mizoram pumin an tuar ngei ang. Sum leh pai lama Mizoram innghahna a nih avangin rei lote chhunga rethei nghal sawt sawt tur an tam ang a, ni tin mamawh chakkhai leh thil dang dangah harsatna a thleng zui ang a, buai namenin kan buai nghal ang. He khawpui hi kan ram leh hnam innghahna a ni tih hi phat rual a ni lo. Tunhma atangin Aizawlin a buaipui chiam tawh chu Mizoram chhung mai ni lo, khawvel hmun hrang hranga Zofate hian an buaipui zui ve nghal thin. Chutiang khawpa huhang nei khawpui a nih avangin a mi chengte mawhphurhna hi a sang hle tih hriat a tha. Kohhran thilah pawh Aizawla hlimna/harhna boruak a thlen chuan (Entirnan El-Bethel te kha) Zoram khawvel a tuam chhuak nghal mai thin. Nikum lawka Kelkang hlimna thleng pawh kha a boruak chhem alhtu ber chu Aizawla kohhran hrang hrangte an ni. Zaithiam leh milarte pawh Aizawla an lar chhuah hnuah ram pum huapa hriat hlawh an ni thin a nih hi. Tunhma kum 30 dawn lai kal ta, 1988 chhoah khan Zofate inzawmkhawm lehna boruak a lian hle a. Chhak leh thlang, chhim leh hmara chengte thinlung lama inzawmkhawm chakna rau a lo thawk a. Chu boruak kal zel chu Aizawlin a lo dawngsawng tha bawk a, Zoram hmun tin a fan chhuak a nih kha. Mahse, thil mak tak mai Aizawlah a thleng thut a, hnam din chhuahna kawl eng tan mek chu nikhat thil thuah a zuzi zo ta vek a nih kha. Aizawl hawi lam a inthlak rualin Zoram pum hawi lam pawh a inthlak nghal thin tih chu zirlai rualten huaisen taka hnam tana beihpui an thlak chang pawh hian a hriat khawp mai. Hmanlai chuan tunlai ang hian Europe khawmualpuia ram hrang hrangte hi an inhlawmkhawm lo a. Tuna Germany pawh hi ram lian pahnih leh a tenau thenkhat an ni thin a. Mahse, kum zabi 19-na lai hawl vel atangin Germany huam chhunga sorkar lian Prussia-in hma a hruai a, chu chu ‘Prussian hegemony’ an ti a, ram bung hrang hrangte inzawmkhawm theihna turin hruaitu rorum tak, Otto von Bismarck te khan theihtawp an chhuah zui a. Tichuan, sorkar pakhat neiin hnam khatah an lo indinchhuak thei ta a ni. Zofate inunauna tur leh rilru lama inzawmkhawmna atan pawh hian Aizawl hi a pawimawh khawp mai, a chengate hian hnam rilru kan put thar a ngai a, Zofate himna khawpui ni tura mi tin kan insiam thar a ngai. Aizawlin hma a hruai chuan a huhang (Aizawl hegemony) hian Zoram pum a fan chhuak thuai ang. Tun hnaiah Aizawl pa khawchhak lamah an zin chho thin a, hei vang hian Burma lama kan unaute nena kan inkar a tha ta viau a, a lawmawm khawp mai. He khawpui hian hnam hmangaihna thinlung a put chuan kan hnam hi kan ding chhuak thuai ang.

Latest News & Chhiar Hlawh